V CZ 114/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:29-07-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:III CZ 153/02 III CZ 98/02 IV CZ 34/06 IV CZ 53/08 V CZ 124/11 I CZ 152/01 II CZ 25/02 III 3 CZ 88/06
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 114/12
POSTANOWIENIE
Dnia 17 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku T. D.
przy uczestnictwie J.N.
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 kwietnia 2013 r.,
zażalenia uczestniczki postępowania na postanowienie Sądu Okręgowego
w J.
z dnia 26 kwietnia 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie, a orzeczenie o kosztach
postępowania zażaleniowego pozostawia sądowi, który wyda
końcowe orzeczenie.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy odrzucił apelację uczestniczki
od postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 10 listopada 2011 r., ponieważ mimo
upływu zakreślonego terminu nie wskazała ona wartości przedmiotu zaskarżenia.
Braku tego nie dostrzegł Sąd pierwszej instancji, a czynności podjęte przez Sąd
drugiej instancji w celu jego usunięcia nie odniosły rezultatu. Nie mogło odnieść
skutku pismo złożone przez uczestniczkę po upływie terminu, w którym zawarła
ona oświadczenie, że nie jest w stanie wskazać wartości przedmiotu zaskarżenia,
ponieważ nieruchomość zostanie oszacowana przez komornika.
Uczestniczka w zażaleniu zarzuciła naruszenie art. 373 w związku z art. 13
§ 2 k.p.c. przez odrzucenie apelacji, w sytuacji gdy w konkretnych okolicznościach
sprawy brak wartości przedmiotu zaskarżenia nie stanowił przeszkody do
rozpoznania apelacji. Domagała się uchylenia zaskarżonego postanowienia.
Na uzasadnienie podała, że skoro zaskarżyła postanowienie z dnia 10 listopada
2011 r. w całości, wnosząc o przyznanie jej nieruchomości z jednoczesną spłatą
wnioskodawcy, a wartość nieruchomości została określona opinią biegłego na
kwotę 186 292 zł, to oczywiste było, że ta kwota stanowi wartość przedmiotu
zaskarżenia. Skierowane do niej wezwanie zrozumiała jako konieczność określenia
aktualnej wartości nieruchomości, dlatego zwróciła się o pomoc do komornika,
o czym z opóźnieniem poinformowała Sąd.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione, chociaż nie wszystkie podniesione w nim argumenty
zasługiwały na podzielenie. Rozpoznawana sprawa dotyczy żądania zniesienia
współwłasności opisanej nieruchomości, należy zatem do kategorii tak zwanych
spraw działowych, w których wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia w apelacji
nie jest wiążące dla sądu drugiej instancji, który może ją poddać kontroli na
podstawie akt sprawy, z pominięciem reguł określonych w art. 25 i 26 k.p.c.
(por. postanowienia z dnia 24 maja 2001 r., IV CZ 34/06, niepubl.; z dnia
21 listopada 2001 r., I CZ 152/01, niepubl.; z dnia 5 kwietnia 2002 r., II CZ 25/02,
niepubl.; z dnia 18 maja 2006 r., IV CZ 34/06, niepubl.; z dnia 15 grudnia 2006 r., III
3
CZ 88/06, niepubl.). Prawidłowe oznaczenie tej wartości może determinować
dopuszczalność ewentualnego wniesienia skargi kasacyjnej. Łączy się również z
koniecznością wypełnienia tego obowiązku zgodnie z przyjętymi zasadami, to że
wartość ta nie może odbiegać od wartości udziału uczestnika w przedmiocie
współwłasności, jeżeli nie podważa on samej zasady podziału albo nie zaskarża
roszczeń dochodzonych z tytułu posiadania rzeczy wspólnej, zwrotu pożytków albo
rozliczenia nakładów (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada
2002 r., III CZ 98/02, OSNC 2004, nr 1, poz. 11; z dnia 21 stycznia 2003 r., III CZ
153/02, OSNC 2004, nr 4 poz. 60; z dnia 24 lipca 2008 r., IV CZ 53/08, niepubl.;
z dnia 23 lutego 2012 r., V CZ 124/11, niepubl.). Reguły te nie prowadzą jednak do
wyłączenia obowiązku uczestnika, przewidzianego w art. 368 § 2 w związku z art.
13 § 2 k.p.c., oznaczenia w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia. Wypełnienie
tej powinności nie jest uzależnione od tego, czy bez dopełnienia jej możliwe jest
rozpoznanie apelacji, czy też nie; skutek niedochowania jej jednoznacznie
określony został w art. 370 k.p.c. Mimo tego zażalenie należało uznać za zasadne.
Skierowane do uczestniczki wezwanie do usunięcia braku apelacji nie było
właściwie sformułowane. Nałożenie na uczestnika działającego osobiście
obowiązku dokonania określonej czynności, związanej ze stwierdzonym brakiem
formalnym apelacji, powinno uwzględniać rodzaj tego braku, sposób usunięcia go
oraz czas niezbędny do wypełnienia obowiązku. W ramach formułowania wezwania
przewodniczącego sądu w odniesieniu do sposobu usunięcia braku należało mieć
na uwadze specyfikę określenia wartości przedmiotu zaskarżenia w rozpoznawanej
sprawie i konieczność wyjaśnienia, jak uczestnik ma ją oznaczyć; określenie
obowiązku wymaga użycia języka zrozumiałego dla uczestnika. Warunków tych nie
spełniało wezwanie wystosowane do apelującej uczestniczki: „do uzupełnienia
braków formalnych apelacji przez wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia”.
Mogło być dla niej niejednoznaczne, zwłaszcza że udziały we współwłasności
zostały określone, a nieruchomość była przedmiotem wyceny przez biegłego
sądowego w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. W tej sytuacji
zastosowanie sankcji odrzucenia apelacji było przedwczesne.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie
na podstawie art. 39815
§ 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. Orzeczenie o kosztach
4
postępowania zażaleniowego należało pozostawić, w oparciu o art. 108 § 2
w związku z art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c., Sądowi, który wyda orzeczenie
końcowe.
es
POSTANOWIENIE
Dnia 17 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku T. D.
przy uczestnictwie J.N.
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 kwietnia 2013 r.,
zażalenia uczestniczki postępowania na postanowienie Sądu Okręgowego
w J.
z dnia 26 kwietnia 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie, a orzeczenie o kosztach
postępowania zażaleniowego pozostawia sądowi, który wyda
końcowe orzeczenie.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy odrzucił apelację uczestniczki
od postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 10 listopada 2011 r., ponieważ mimo
upływu zakreślonego terminu nie wskazała ona wartości przedmiotu zaskarżenia.
Braku tego nie dostrzegł Sąd pierwszej instancji, a czynności podjęte przez Sąd
drugiej instancji w celu jego usunięcia nie odniosły rezultatu. Nie mogło odnieść
skutku pismo złożone przez uczestniczkę po upływie terminu, w którym zawarła
ona oświadczenie, że nie jest w stanie wskazać wartości przedmiotu zaskarżenia,
ponieważ nieruchomość zostanie oszacowana przez komornika.
Uczestniczka w zażaleniu zarzuciła naruszenie art. 373 w związku z art. 13
§ 2 k.p.c. przez odrzucenie apelacji, w sytuacji gdy w konkretnych okolicznościach
sprawy brak wartości przedmiotu zaskarżenia nie stanowił przeszkody do
rozpoznania apelacji. Domagała się uchylenia zaskarżonego postanowienia.
Na uzasadnienie podała, że skoro zaskarżyła postanowienie z dnia 10 listopada
2011 r. w całości, wnosząc o przyznanie jej nieruchomości z jednoczesną spłatą
wnioskodawcy, a wartość nieruchomości została określona opinią biegłego na
kwotę 186 292 zł, to oczywiste było, że ta kwota stanowi wartość przedmiotu
zaskarżenia. Skierowane do niej wezwanie zrozumiała jako konieczność określenia
aktualnej wartości nieruchomości, dlatego zwróciła się o pomoc do komornika,
o czym z opóźnieniem poinformowała Sąd.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione, chociaż nie wszystkie podniesione w nim argumenty
zasługiwały na podzielenie. Rozpoznawana sprawa dotyczy żądania zniesienia
współwłasności opisanej nieruchomości, należy zatem do kategorii tak zwanych
spraw działowych, w których wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia w apelacji
nie jest wiążące dla sądu drugiej instancji, który może ją poddać kontroli na
podstawie akt sprawy, z pominięciem reguł określonych w art. 25 i 26 k.p.c.
(por. postanowienia z dnia 24 maja 2001 r., IV CZ 34/06, niepubl.; z dnia
21 listopada 2001 r., I CZ 152/01, niepubl.; z dnia 5 kwietnia 2002 r., II CZ 25/02,
niepubl.; z dnia 18 maja 2006 r., IV CZ 34/06, niepubl.; z dnia 15 grudnia 2006 r., III
3
CZ 88/06, niepubl.). Prawidłowe oznaczenie tej wartości może determinować
dopuszczalność ewentualnego wniesienia skargi kasacyjnej. Łączy się również z
koniecznością wypełnienia tego obowiązku zgodnie z przyjętymi zasadami, to że
wartość ta nie może odbiegać od wartości udziału uczestnika w przedmiocie
współwłasności, jeżeli nie podważa on samej zasady podziału albo nie zaskarża
roszczeń dochodzonych z tytułu posiadania rzeczy wspólnej, zwrotu pożytków albo
rozliczenia nakładów (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada
2002 r., III CZ 98/02, OSNC 2004, nr 1, poz. 11; z dnia 21 stycznia 2003 r., III CZ
153/02, OSNC 2004, nr 4 poz. 60; z dnia 24 lipca 2008 r., IV CZ 53/08, niepubl.;
z dnia 23 lutego 2012 r., V CZ 124/11, niepubl.). Reguły te nie prowadzą jednak do
wyłączenia obowiązku uczestnika, przewidzianego w art. 368 § 2 w związku z art.
13 § 2 k.p.c., oznaczenia w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia. Wypełnienie
tej powinności nie jest uzależnione od tego, czy bez dopełnienia jej możliwe jest
rozpoznanie apelacji, czy też nie; skutek niedochowania jej jednoznacznie
określony został w art. 370 k.p.c. Mimo tego zażalenie należało uznać za zasadne.
Skierowane do uczestniczki wezwanie do usunięcia braku apelacji nie było
właściwie sformułowane. Nałożenie na uczestnika działającego osobiście
obowiązku dokonania określonej czynności, związanej ze stwierdzonym brakiem
formalnym apelacji, powinno uwzględniać rodzaj tego braku, sposób usunięcia go
oraz czas niezbędny do wypełnienia obowiązku. W ramach formułowania wezwania
przewodniczącego sądu w odniesieniu do sposobu usunięcia braku należało mieć
na uwadze specyfikę określenia wartości przedmiotu zaskarżenia w rozpoznawanej
sprawie i konieczność wyjaśnienia, jak uczestnik ma ją oznaczyć; określenie
obowiązku wymaga użycia języka zrozumiałego dla uczestnika. Warunków tych nie
spełniało wezwanie wystosowane do apelującej uczestniczki: „do uzupełnienia
braków formalnych apelacji przez wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia”.
Mogło być dla niej niejednoznaczne, zwłaszcza że udziały we współwłasności
zostały określone, a nieruchomość była przedmiotem wyceny przez biegłego
sądowego w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. W tej sytuacji
zastosowanie sankcji odrzucenia apelacji było przedwczesne.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie
na podstawie art. 39815
§ 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. Orzeczenie o kosztach
4
postępowania zażaleniowego należało pozostawić, w oparciu o art. 108 § 2
w związku z art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c., Sądowi, który wyda orzeczenie
końcowe.
es