Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 134/12
POSTANOWIENIE
Dnia 17 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa Fabryki Drutu G. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
przeciwko Przedsiębiorstwu Komunikacji Samochodowej Spółce z ograniczoną
odpowiedzialnością w G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 kwietnia 2013 r.,
zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego Sądu
Gospodarczego w G.
z dnia 31 lipca 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
2
Pozwane Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej Sp. z o.o. wniosło
zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w G. z dnia 31 lipca 2012 r.
odrzucające jego skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego w G. z dnia 27
kwietnia 2012 r. W uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia Sąd Okręgowy wskazał,
iż jako wartość przedmiotu zaskarżenia skargą pozwany podał kwotę 64.212 zł, co
powodowało, że skarga kasacyjna nie przysługiwała ze względu na zbyt niską
wartość przedmiotu zaskarżenia.
W zażaleniu skarżący podniósł, iż jego zdaniem wniesiona skarga kasacyjna
wszczyna nową sprawę przed Sądem Najwyższym, do której zastosowanie
powinny znaleźć przepisy kodeksu postępowania cywilnego znowelizowanego
ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381). W związku z
tym powinna zostać uznana za dopuszczalną, gdyż wartość przedmiotu
zaskarżenia jest wyższa niż wymagane obecnie 50 000 zł.
We wnioskach pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i nadanie biegu jego skardze kasacyjnej oraz o przyznanie mu kosztów
postepowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Zmiana art. 3982
§ 1 k.p.c. dokonana ustawą z dnia 16 września 2011 r.,
polegająca na usunięciu z tego przepisu odrębnego, wyższego kryterium wartości
wyznaczającego dopuszczalność zaskarżenia skargą kasacyjną orzeczeń
wydanych w sprawach gospodarczych, stanowi konsekwencję likwidacji
postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych i poddania spraw między
przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej
ogólnym regułom obowiązującym w procesie. Znowelizowany stan prawny –
zgodnie z brzmieniem podstawowej zasady intertemporalnego art. 9 ust. 1 ustawy
nowelizującej – znajduje zastosowanie do postępowań wszczętych po jej wejściu
w życie. Wyjątki od tej reguły ujęte zostały w kolejnych sześciu ustępach art. 9,
poprzez wskazanie konkretnych przepisów, znajdujących zastosowanie lub
wyłączonych ze stosowania według innych zasad. Nie budzi wątpliwości, że wśród
przepisów wymienionych w art. 9 ust 2 – 7 ustawy nie został zamieszczony art.
3
3982
§ 1 k.p.c. Przyjąć więc należy, że przepis ten stosuje się według reguły z art.
9 ust. 1 do postępowań wszczętych po dniu wejścia w życie ustawy. Dlatego
o sposobie rozstrzygnięcia zażalenia decyduje, jak słusznie wskazuje skarżący,
wykładnia pojęcia „postępowania wszczętego po dniu wejścia w życie ustawy”,
a konkretnie ustalenie, czy pojęcie to odnosi się do wszczęcia postępowania
w danej sprawie przed sądem pierwszej instancji, którego szczególną kontynuacją
jest postępowanie kasacyjne czy też można je odnieść także do postępowania
kasacyjnego, traktowanego jako postępowanie wyodrębnione i samodzielne.
Charakter postępowania kasacyjnego był wielokrotnie przedmiotem
rozważań w piśmiennictwie i orzecznictwie, a rozbieżności doprowadziły do
podjęcia tego problemu w poszerzonych składach Sądu Najwyższego. Ostatecznie
ukształtowało się stanowisko akcentujące odmienność postępowania wywołanego
skargą kasacyjną w stosunku do postępowania rozpoznawczego prowadzonego
przed sądami powszechnymi. Wskazywano, że po zmianach wprowadzonych
ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 172, poz. 1804) oraz ustawą z dnia
22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98),
kasacja zastąpiona została skargą kasacyjną, zbliżoną do dogmatycznego wzorca,
stanowiącą nadzwyczajny środek zaskarżenia. W następstwie tych zmian
postępowanie kasacyjne utraciło charakter postępowania w trzeciej instancji,
a skarga kasacyjna, wnoszona poza tokiem instancji, stała się instrumentem
kontroli zgodności z prawem prawomocnych orzeczeń wydawanych przez sądy
powszechne, a tym samym legalności działania tych sądów. Cel i przedmiot
postępowania przed Sądem Najwyższym jest inny niż przedmiot i cel postępowania
przed sądem powszechnym. Sąd Najwyższy, będący w ujęciu konstytucyjnym
sądem szczególnym (art. 175 Konstytucji), sprawującym nadzór nad działalnością
sądów powszechnych w zakresie orzekania (art. 183 ust. 1 Konstytucji), nie
rozstrzyga sprawy ani nie osądza osób oraz zgłaszanych przez nie roszczeń, lecz -
w zakresie określonym przez skarżącego - wyłącznie kontroluje legalność
zaskarżonego orzeczenia (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 5 czerwca 2008 r., III CZP 142/07, OSNC 2008, nr 11,
4
poz. 122). Postępowanie rozstrzygające istotę sprawy poddanej pod osąd kończy
się z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia rozstrzygającego istotę sprawy
(por. np. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
6 października 2000 r., III CZP 31/00, OSNC 2001, nr 2, poz. 22). Taki charakter
ma w świetle postanowień art. 3982
§ 1 k.p.c. orzeczenie sądu drugiej instancji.
Ponieważ celem postępowania wywołanego wniesieniem skargi kasacyjnej
jest wyłącznie kontrola legalności orzeczenia, nie zaś rozpoznanie sprawy, w której
zostało ono wydane to - jak podkreśla się w piśmiennictwie i judykaturze -
jakkolwiek wniesienie tej skargi zaczyna postępowanie będące kontynuacją
postępowania zakończonego przez sądy powszechne, to jednak w znaczeniu
technicznoprocesowym wszczyna nową sprawę (por. np. uzasadnienie
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2005 r., V CNP 19/05, niepubl.).
Stanowisko Sądu Okręgowego, że postępowanie kasacyjne stanowi
postępowanie incydentalne jest błędne. Incydentalny charakter mają postępowania
wpadkowe, uboczne, niedotyczące meritum rozpoznawanej sprawy. Ani
postępowanie apelacyjne, ani kasacyjne nie może więc stanowić takiego
postępowania, skoro obydwa dotyczą istoty sprawy – postępowanie apelacyjne jej
rozstrzygnięcia, a postępowanie kasacyjne - legalności wydanego orzeczenia.
Intencją Sądu Okręgowego było raczej podkreślenie ciągłości postępowania
inicjowanego wniesieniem pozwu (wniosku) do sądu pierwszej instancji, bez
którego nie mogłoby dojść do złożenia skargi kasacyjnej w sprawie. Nie może to
być jednak argument przesądzający, możliwe jest bowiem, jak to ma miejsce
w odniesieniu do postępowania kasacyjnego, wprowadzenie nadzwyczajnego
środka zaskarżenia kontrolującego tylko określone aspekty prawomocnego
rozstrzygnięcia, zapoczątkowującego samodzielne, odrębne postępowanie. O ile
postępowanie apelacyjne pozostaje w ciągu rozpoznawczym, realizując
konstytucyjny nakaz dwuinstancyjności, o tyle postępowanie kasacyjne do tego
ciągu nie należy. Dlatego nie można wysnuwać wniosków co do postępowania
kasacyjnego poprzez doszukiwanie się analogii z postępowaniem apelacyjnym.
Zważywszy, że postępowanie kasacyjne wszczyna - w znaczeniu
procesowo-technicznym - nową, odrębną sprawę, skarga kasacyjna, która wpłynęła
po dniu wejścia w życie art. 3981
§ 2 k.p.c. w nowym brzmieniu i jest dopuszczalna
5
w świetle tego przepisu nie mogła zostać odrzucona w oparciu o wcześniej
obowiązującą treść powołanego przepisu.
Z przytoczonych względów zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu
na podstawie art. 39815
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
es