Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 285/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący)
SSN Bogusław. Cudowski (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z powództwa L. G.
przeciwko F. Spółce Akcyjnej w G.
o przywrócenie do pracy i odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 7 maja 2013 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w G.
z dnia 2 maja 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony pozwanej na
rzecz strony powodowej 120 zł (sto dwadzieścia) tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Powód domagał się przywrócenia do pracy oraz odszkodowania 39.600 zł z
tytułu dyskryminacji. Sąd Rejonowy w G. wyrokiem z 10 października 2011 r.
oddalił powództwo.
Sąd ustalił między innymi, że powód od 15 lipca 1980 r. przynależał u
pozwanej do związku zakładowego NSZZ „Solidarność”. Przez ostatnie dwie
kadencje pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Rewizyjnej. Jako członek
Międzyzakładowego Związku Zawodowego Pracowników Przestrzegających Prawa
Pracy […] powód roznosił pracownikom deklaracje członkowskie, żeby zapisali się
do nowego związku oraz informował pracowników o działalności nowego związku.
Powód był „zalążkiem” MZZPPPP […] u pozwanej, roznosił ulotki, deklaracje i
pisma związkowe. Powód był jednoosobowym członkiem tej grupy związkowej,
której był przewodniczącym i jako przewodniczący Grupy Związkowej nie
występował do zarządu pozwanej z żadnymi petycjami, wnioskami. Pismem z 9
lutego 2010 r. powód zrezygnował z pełnienia funkcji przewodniczącego Komisji
Rewizyjnej w NSZZ „Solidarność”. Pismem z 18 marca 2010 r. MZZPPPP […]
poinformował pozwaną, że od 1 grudnia 2009 r. powód jest członkiem tego
związku, a tym samym pozwana jest zobowiązana informować organizację o
każdym zamiarze zmian w zakresie stosunku pracy powoda, o ile byłyby one dla
niego mniej korzystne.
19 maja 2010 r. została podjęta przez zarząd MZZPPPP […] uchwała nr
08/2010 r. w sprawie wskazania pracodawcy powoda jako przewodniczącego
Grupy Związkowej, a tym samym podlegającego ochronie przewidzianej w art. 32
ustawy o związkach zawodowych na okres kadencji od 21 marca 2006 r. do 20
marca 2010 r. 25 maja 2010 r. zarząd związku skierował do pozwanej pismo
prostujące oczywistą omyłkę w uchwale nr 08/2010 z 19 maja 2010 r. w zakresie
podania kadencji, w której powód podlega ochronie. Prawidłowo kadencja ta
powinna być wpisana jako okres do 27 stycznia 2014 r. Pismem z 31 maja 2010 r.
pozwana zwróciła się do MZZPPPP […] z prośbą o wyjaśnienie, na podstawie
jakich przepisów powoływane są Grupy Związkowe, a także zwróciła uwagę, że
uchwała nr 08/2010 z 19 maja 2010 r. nie wskazuje powoda jako osoby
3
upoważnionej do reprezentowania MZZPPPP […] wobec pracodawcy lub osoby
dokonującej za pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy. MZZPPPP […]
poprawił uchwałę nr 08/2010. Pismem z 24 maja 2010 r., adresowanym do
powoda, zarząd MZZPPPP […] udzielił mu upoważnienia wobec pracodawcy lub
osoby dokonującej za pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy. Upoważnienie
to nie zostało jednak przesłane pozwanej.
1 lipca 2010 r. Zarząd MZZPPPP […] poinformował pozwaną, że liczba
członków tego związku na terenie pozwanej według stanu na II kwartał 2010 r.
wynosi 1. Pismem z 8 lipca 2010 r. pozwana poinformowała MZZPPPP […] w trybie
art. 38 k.p. o zamiarze wypowiedzenia powodowi umowy o pracę z powodu
likwidacji stanowiska pracy, czemu związek ten sprzeciwił się uchwałą nr 14/2010 z
12 lipca 2010 r.
Sąd Rejonowy uznał, że powód jako przewodniczący Grupy Związkowej
MZZPPPP […] nie był pracownikiem chronionym w rozumieniu art. 32 ustawy o
związkach zawodowych. Wynika to zarówno z kwestii formalnej podjęcia uchwały
nr 08/2010, jak też faktycznie wykonywanej przez powoda działalności z ramienia
tego związku na terenu zakładu pozwanej spółki. Sąd Rejonowy podkreślił, że aby
osoba niebędąca członkiem zarządu mogła podlegać szczególnej ochronie muszą
być spełnione łącznie dwie przesłanki: musi być imienne wskazanie oraz
upoważnienie. Pierwotna treść uchwały nr 08/2010 takiego upoważnienia dla
powoda nie zawierała, a zatem w dacie podjęcia uchwały nie została spełniona
druga przesłanka objęcia powoda ochroną z art. 32 ustawy o związkach
zawodowych. Brak było w uchwale upoważnienia dla powoda do reprezentowania
związku wobec pracodawcy. Dopiero po piśmie pozwanej z 31 maja 2010 r. takie
upoważnienie dla powoda zostało przygotowane i przesłane bezpośrednio
powodowi, natomiast nie doręczono go pozwanej. Skoro w dacie podjęcia
pierwszej uchwały z 19 maja 2010 r. nr 08/2010 powód nie był pracownikiem
chronionym w rozumieniu art. 32 ustawy o związkach zawodowych, ponieważ nie
było w tej uchwale stosownego upoważnienia, to nie był również później chroniony,
nawet jeżeli zarząd MZZPPPP […] w którymś momencie takie upoważnienie
powodowi przygotował. W tym przypadku znaczenie dla szczególnej ochrony
powoda miał pierwotny tekst uchwały nr 08/2010.
4
Niezależnie od powyższego, Sąd zwrócił uwagę na kwestię czynności
faktycznie wykonywanych przez powoda z ramienia MZZPPPP […] na terenie
pozwanej spółki. Powód był jedynym członkiem MZZPPPP […], był
jednoosobowym przewodniczącym Grupy Związkowej. Jako jednoosobowy
przewodniczący Grupy Związkowej powód był „zalążkiem” MZZPPPP […] u
pozwanej, roznosił ulotki, deklaracje i pisma związkowe. Z ramienia tego związku
powód nie tworzył żadnych pism, a jedynie przekazywał korespondencję
otrzymywaną ze związku. Z ramienia związku powód nie kierował do zarządu
pozwanej żadnych petycji i wniosków. Rola powoda jako jedynie pośrednika w
przekazywaniu pism związkowych, wywieszaniu ich na tablicy ogłoszeń powoduje,
że z tego powodu powód również nie podlegał ochronie z art. 32 ustawy o
związkach zawodowych. Apelację od wyroku wniósł powód.
Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z 2 maja 2012 r. zmienił częściowo wyrok
Sądu Rejonowego i przywrócił powoda do pracy oraz oddalił apelację w pozostałej
części.
W uzasadnieniu podkreślono, że pracodawca został poinformowany pismem
z 19 maja 2010 r. przez Zarząd Międzyzakładowego Związku Zawodowego
Pracowników Przestrzegających Prawa Pracy […], że powód podlega ochronie
przewidzianej art. 32 ustawy o związkach zawodowych na okres III kadencji władz
Międzyzakładowego Związku Zawodowego tj. do 27 stycznia 2012 r. Do pisma
dołączona została uchwała nr 08/2010 z 19 maja 2010 r., która zawierała błędnie
określony okres kadencji tj. od 21 marca 2006 r. do 20 marca 2010 r. Pismem z 25
maja 2010 r. przekazano, że nastąpił błąd w treści uchwały nr 8/2010 i przesłano
właściwy tekst uchwały określający kadencję Zarządu Organizacji Związkowej do
27 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy uznał, że Zarząd MZZ PPPP […] wypełnił swoje
zobowiązanie przewidziane § 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki Pracy i Polityki
Społecznej z 16 czerwca 2003 r. w sprawie powiadomienia przez pracodawcę
zarządu zakładowej organizacji związkowej o liczbie osób stanowiących kadrę
kierowniczą w zakładzie pracy oraz wskazanie przez zarząd oraz komitet
założycielski zakładowej organizacji związkowej pracowników, których stosunek
pracy podlega ochronie i w sposób właściwy poinformował pracodawcę o
podleganiu przez powoda szczególnej ochronie. Nie budziło wątpliwości, że powód
5
wolą zarządu organizacji związkowej został wytypowany do ochrony z art. 32 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych. Świadczy o tym uchwała nr 8/2010, jak i
twierdzenie wiceprzewodniczącego MZZ PPPP […] – G. C. Świadek zeznał, że
MZZ PPPP zrzesza 17 zakładów pracy. Powód był objęty ochroną związkową
zgodnie z treścią uchwały i był uprawniony do reprezentowania związku wobec
pozwanego.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wniósł pozwany. Zarzucił
naruszenie: 1) art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych przez przyjęcie,
że w treści informacji o objęciu ochroną członka związku zawodowego
niebędącego członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej zawarte jest
upoważnienie do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy lub osoby
dokonującej za pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy, co doprowadziło do
naruszenia art. 45 k.p. przez przyjęcie, że pozwany pracodawca nie uzyskał zgody
Międzyzakładowego Związku Zawodowego Pracowników Przestrzegających Prawa
Pracy […] na wypowiedzenie powodowi umowy o pracę,
2) art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych przez przyjęcie, że
powód był pracownikiem chronionym na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o
związkach zawodowych, mimo że uchwała nr 08/2010 z 19 maja 2010
Międzyzakładowego Związku Zawodowego w wersji doręczonej pracodawcy nie
zawierała upoważnienia do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy, a
powód będący jednoosobowym członkiem tego związku na terenie pozwanego
pracodawcy działalności związkowej w imieniu tej organizacji nie wykonywał,
3) art. 328 §2 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. poprzez brak ustaleń
faktycznych dokonanych przez Sąd drugiej instancji w zakresie całokształtu
okoliczności faktycznych pozwalających na ustalenie, czy powód był objęty ochroną
trwałości stosunku pracy na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach
zawodowych, tj. a) dotyczących skuteczności podjęcia uchwały nr 08/2010 z 19
maja 2009 r. przez Zarząd Międzyzakładowego Związku Zawodowego wobec
modyfikacji tej uchwały. W efekcie powstały różne jej wersje o tym samym numerze
i dacie podjęcia, przy czym w uchwale doręczonej pracodawcy brak było
upoważnienia dla powoda do reprezentowania związku, a w Sądzie złożony został
odpis uchwały o tym samym numerze i dacie zawierający takie upoważnienie, b)
6
dotyczących niewykonywania przez powoda działalności związkowej w imieniu
Międzyzakładowego Związku Zawodowego, c) dotyczących przyczyn rozwiązania
stosunku pracy z powodem.
Wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty
sprawy poprzez oddalenie apelacji powoda w części przywracającej powoda do
pracy oraz zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów postępowania sądowego za
obydwie instancje, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu w G. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania za obydwie instancje.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się nie mieć uzasadnionych podstaw.
Zasadniczym problemem przesądzającym o rozstrzygnięciu sprawy było
ustalenie, czy powód był objęty ochroną szczególną z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o
związkach zawodowych. Przepis ten stanowi, że pracodawca bez zgody zarządu
zakładowej organizacji związkowej nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku
pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z innym
pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej,
upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu
lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa
pracy. Przepisy o ochronie szczególnej działaczy związkowych mają zastosowanie
do międzyzakładowej organizacji związkowej (art. 34 ust. 1 ustawy).
Z niebudzących wątpliwości ustaleń faktycznych wynika, że pracodawca
powoda został poinformowany (pisemnie) o objęciu go ochroną z art. 32 ust. 1
ustawy. Nie było również sporne, że w uchwale tej nie zawarto upoważnienia
powoda do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy. Ustalono także, iż
powód został upoważniony do reprezentowania organizacji związkowej.
Upoważnienie to nie zostało jednak przesłane pozwanemu pracodawcy.
Zasadniczym zarzutem skargi kasacyjnej jest naruszenie art. 32 ust. 1 pkt 1
ustawy o związkach zawodowych. Skarżący uważa, iż warunkiem skuteczności
7
uchwały zarządu jest zawarcie w niej wskazania działacza, ale także upoważnienia
do reprezentowania organizacji związkowej.
Skarżący uzasadniając przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, wskazał
na rozbieżności w orzecznictwie i problem prawny dotyczący zakresu
zawiadomienia pracodawcy (uchwały) o objęciu ochroną szczególną działacza
związkowego.
Należy stwierdzić, że podstawowe problemy i niejasności wynikają z relacji
przepisu art. 32 ust. 1 ustawy związkowej i § 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki,
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie powiadamiania
przez pracodawcę zarządu zakładowej organizacji związkowej o liczbie osób
stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy oraz wskazywania przez zarząd
oraz komitet założycielski zakładowej organizacji związkowej pracowników, których
stosunek pracy podlega ochronie, a także dokonywania zmian w takim wskazaniu
(Dz. U. Nr 108, poz. 1013).
Wstępnie należy stwierdzić, że orzeczenia Sądu Najwyższego dotyczące
objęcia ochroną szczególną działaczy związkowych zapadały w bardzo różnych
stanach faktycznych. Stąd odnoszenie ich do innych spraw wymaga uwzględnienia
całokształtu okoliczności faktycznych i rozstrzyganego problemu prawnego. Na
uzasadnienie swoich twierdzeń skarżący powołał wyrok Sądu Najwyższego z dnia
12 września 2008 r., I PK 47/08, (OSNP 2010, nr 3-4, poz. 35). Wbrew
twierdzeniom skarżącego z orzeczenia tego nie wynika wcale, by upoważnienie do
reprezentowania zakładowej organizacji związkowej musiało być zawarte w tej
samej uchwale, która imiennie wskazuje pracownika objętego ochroną. W tej
bowiem sprawie Sąd Najwyższy rozstrzygał problem aktu związkowego, który może
upoważnić pracownika niebędącego członkiem zarządu do reprezentowania
organizacji związkowej. Tak więc, uwzględniając powyższą okoliczność, z
orzeczenia tego wynika, że skuteczne upoważnienie wymaga podjęcia uchwały
przez zarząd organizacji związkowej. Jest jasne, że upoważnienie to (uchwała)
może zostać udzielone odrębnie od uchwały wskazującej imiennie pracownika
objętego ochroną.
Reasumując powyższy wątek należy stwierdzić, że zgodnie z przepisem
art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, skuteczne udzielenie ochrony
8
szczególnej działaczowi związkowemu wymaga podjęcia uchwały wskazującej go
imiennie oraz udzielenia mu upoważnienia do reprezentowania organizacji
związkowej. Z przepisu tego nie wynika wcale, by obie te czynności musiały zostać
dokonane jednocześnie – w jednej uchwale.
W dalszej kolejności należy odnieść się do problemu obowiązku
zawiadomienia pracodawcy o pracownikach podlegających ochronie przewidzianej
w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Zgodnie z § 2 rozporządzenia
zarząd oraz komitet założycielski zakładowej organizacji związkowej imiennie
wskazują pracodawcy na piśmie pracowników, których stosunek pracy podlega
ochronie, o której mowa w art. 32 ust. 1 ustawy. We wcześniejszych orzeczeniach
Sąd Najwyższy przyjmował, że ochrona ta przysługuje od chwili zawiadomienia
pracodawcy o uchwale zarządu zakładowej organizacji związkowej wskazującej
osoby podlegające ochronie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2005 r.,
III PK 77/04, OSNP 2005, nr 21, poz. 331). Podobny problem był także
rozstrzygany przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 stycznia 2011 r., II PK
184/10 (OSNP 2012, nr 5-6, poz. 64). Stwierdzono w nim, między innymi, że
przepis § 2 rozporządzenia reguluje inne zagadnienia niż przepis art. 32 ust. 1
ustawy. Ustawa określa zatem przesłanki objęcia ochroną szczególną, a
rozporządzenie stanowi jedynie o przekazaniu pracodawcy informacji. Tak więc
należy uznać, że objęcie ochroną szczególną działacza związkowego z art. 32 ust.
1 ustawy jest skuteczne z chwilą poinformowania (wskazania) pracodawcy o
pracownikach, których stosunek pracy podlega tej ochronie.
W związku z powyższym należy rozważyć dopuszczalność kwestionowania
przez pracodawcę zaistnienia przesłanek ochrony, określonych w przepisie art. 32
ust. 1 ustawy. Po pierwsze stwierdzić należy, że możliwość taką trzeba dopuścić.
Po drugie, mając na uwadze stan faktyczny sprawy (dokonane zawiadomienie),
możliwość ta dotyczy jedynie kwestionowania upoważnienia pracownika do
reprezentacji organizacji związkowej. Skarżący nie podważa jednak samego faktu
udzielenia upoważnienia, trybu, ani umocowania organu, który upoważnienia tego
udzielił. Upoważnienie to zostało udzielone przed dokonaniem wypowiedzenia. Nie
okazał się więc zasadny zarzut naruszenia art. 328 § 2 w związku z art. 391 k.p.c.
Pozostaje zatem kwestia obowiązku poinformowania pracodawcy o udzieleniu
9
upoważnienia. Rozporządzenie obowiązku tego nie przewiduje. Tak więc, jeżeli
pracodawca ma wątpliwości, co do spełnienia przesłanki objęcia ochroną
szczególną w postaci stosownego upoważnienia powinien podjąć działania w celu
ich rozstrzygnięcia. Jeżeli tego nie uczyni lub dokona błędnych ustaleń, to
pracodawcę obciąży ryzyko poniesienia skutków naruszenia przepisu art. 32 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych (braku zgody na rozwiązanie stosunku pracy), w
postaci uwzględnienia przez sąd roszczenia o przywrócenie do pracy lub
odszkodowanie.
Z powyższych powodów należało uznać, że zaskarżony wyrok odpowiada
prawu i nie zostały naruszone wskazane w skardze kasacyjnej przepisy prawa
materialnego i procesowego.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.