Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 75/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jarosław Matras (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Michał Laskowski (sprawozdawca)
Protokolant Joanna Sałachewicz
w sprawie podmiotu zbiorowego K. R. P. Sp. z o.o. w O. o pociągnięcie do
odpowiedzialności za czyn zabroniony
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 8 maja 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść podmiotu
zbiorowego
od wyroku Sądu Rejonowego w J.
z dnia 17 września 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Rejonowemu w J. do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy, wyrokiem z dnia 17 września 2010 r., uznał K. R. P. Sp.
z o.o. za podmiot zbiorowy odpowiedzialny za przestępstwo skarbowe z art.
54 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. i art. 9 § 3 k.k.s. popełnione przez G. J.
G., działającego w imieniu i interesie K. R. P. Sp. z o.o. w O. w ramach
2
uprawnienia do reprezentowania spółki jako Prezes Zarządu i za to na
podstawie art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 28 października 2002 r. o
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny pod groźbą kary orzekł
wobec podmiotu zbiorowego K. R. P . Sp. z o.o. karę pieniężną w wysokości
1.000 złotych. Ponadto na podstawie art. 8 ust. 2 cytowanej ustawy orzekł
wobec spółki przepadek korzyści majątkowej w kwocie 11.000 złotych.
Wyrok ten nie został zaskarżony i uprawomocnił się z dniem 25
września 2010 r.
Kasację od tego wyroku na korzyść podmiotu zbiorowego K. R. P. Sp. z
o.o. wniósł Prokurator Generalny. Zarzucił w niej wyrokowi rażące i mające
istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa materialnego – art.
5 ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów
zbiorowych za czyny pod groźbą kary poprzez wyrażenie błędnego poglądu
prawnego, że przepis ten mógł być podstawą odpowiedzialności podmiotu
zbiorowego „K. R. P.” Sp. z o.o. za czyn zabroniony pod groźbą kary,
popełniony przez G. J. G., działającego w imieniu i na rzecz spółki jako prezes
zarządu.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w J.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest w stopniu oczywistym zasadna,
co pozwala na jej rozpoznanie i uwzględnienie na posiedzeniu.
Biorąc pod uwagę treść ustawy z dnia 28 października 2002 r. o
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny pod groźbą kary w
kształcie, w jakim obowiązywała ona w chwili wydawania zaskarżonego
kasacją wyroku, stwierdzić należy, że podmiot zbiorowy podlegał
odpowiedzialności za czyn zabroniony, którym było zachowanie osoby
fizycznej, w razie jednoczesnego spełnienia warunków określonych w art. 3,
art. 4 i art. 5 ustawy.
Przepis art. 3 określał jakie zachowania i jakiej osoby, stanowiły
podstawę odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. Musiała to być osoba
fizyczna:
3
1. działająca w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach
uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania, podejmowania w
jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy
przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku,
2. dopuszczona do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub
niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa w punkcie 1,
3. działająca w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą
lub wiedzą osoby, o której mowa w punkcie 1,
przy czym zachowanie takie osoby przyniosło lub mogło przynieść podmiotowi
zbiorowemu korzyść, chociażby niemajątkową.
W art. 4 ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych za czyny pod groźbą kary, jako warunek
odpowiedzialności podmiotu zbiorowego określona jest konieczność
potwierdzenia czynu zabronionego popełnionego przez osobę fizyczną
jednym z orzeczeń karnych wymienionych w tym przepisie, a także możliwość
przypisania podmiotowi zbiorowemu zawinienia. Zgodnie z art. 5 omawianej
ustawy zawinienie podmiotu zbiorowego polegało na braku należytej
staranności w wyborze osoby fizycznej, o której mowa w art. 3 pkt 2 lub 3, lub
co najmniej na braku należytego nadzoru nad tą osobą – ze strony organu lub
przedstawiciela podmiotu zbiorowego.
Warunki odpowiedzialności podmiotu zbiorowego zostały w
przedmiotowej sprawie spełnione jedynie częściowo. Spółka z o.o. jest
podmiotem zbiorowym, który podlega odpowiedzialności na podstawie ustawy
z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za
czyny pod groźbą kary, a G. J. G. jest osobą fizyczną, o której mowa w art. 3
ust. 1 tej ustawy, zaś dokonanie przez niego przestępstwa zostało
potwierdzone prawomocnym wyrokiem skazującym (warunek z art. 4), to jest
wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 3 lutego 2009 r.
Uznać jednak należy, że sąd wydający zaskarżony kasacją wyrok nie
uwzględnił warunku określonego w art. 5 ustawy o odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych. Przepis ten w brzmieniu ustalonym nowelą z dnia 28
lipca 2005 r. (Dz. U. z 2005 r., Nr 180, poz. 1492) odnosił przesłankę
4
zawinienia jedynie do osób wymienionych w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy. To w
stosunku do tych osób podmiot zbiorowy mógł ponosić winę w ich wyborze lub
w nadzorze nad nimi. Wykładnia przepisu art. 3 prowadzi do wniosku, że
zawinienie, o którym mowa w art. 5 przedmiotowej ustawy nie mogło odnosić
się do kategorii osób wymienionych w art. 3 ust. 1, a więc osób
zarządzających podmiotem zbiorowym. Taką osobą natomiast był Prezes
Zarządu Spółki z o.o. G. J. G.
Taka interpretacja przepisów art. 3 i 5 ustawy z dnia 28 października
2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny pod groźbą kary
znalazła potwierdzenie w ustalonej linii orzeczeń wydanych przez Sąd
Najwyższy (zob. postanowienie SN z dnia 5 maja 2009 r., IV KK 427/08,
OSNKW 2009, z. 7, poz. 57; oraz wyroki SN: z dnia 6 kwietnia 2011, V KK
15/11, OSNKW 2011, z. 8, poz. 72; z dnia 12 lipca 2012 r. wydane w
sprawach V KK 128/12, V KK 181/12, V KK 195/12 nie publ.). W orzeczeniach
tych stwierdzono, że podmiot zbiorowy nie może ponosić odpowiedzialności
za czyny zabronione popełnione przez prezesów spółek prawa handlowego,
jeśli działali oni w ramach własnego uprawnienia lub obowiązku. Ta sama
wykładnia przepisu art. 5 omawianej ustawy przedstawiona została w wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 listopada 2004 r., sygn. K 18/03 (OTK – A
2004, nr 10, poz. 103).
W ustawie z dnia 29 lipca 2011 r. nowelizującej ustawę o
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych wprowadzono nowy kształt przepisu
art. 5. Obecnie podmiot zbiorowy ponosi odpowiedzialność także za czyny
popełnione przez prezesów spółek kapitałowych. Przepis ten jednak nie może
działać wstecz. Wystarczającą podstawą do takiej konstatacji jest treść art. 42
ust. 1 Konstytucji.
Uznać zatem należy, że zaskarżony kasacją wyrok wydany został z
obrazą przepisu art. 5 ustawy z dnia 28 października 2002 r. o
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny pod groźbą kary, w
kształcie, w jakim przepis ten obowiązywał w chwili wydania wyroku przez Sąd
Rejonowy w J. Rażący charakter naruszenia tego przepisu powoduje
konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku. Wobec braku podstaw do
5
umorzenia postępowania i brzmienia art. 537 § 2 k.p.k. konieczne stało się
przy tym przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Z. do ponownego
rozpoznania. Sąd Najwyższy nie może bowiem wydać orzeczenia
oddalającego wniosek o pociągnięcie podmiotu zbiorowego do
odpowiedzialności, uczynić to może jedynie sąd ponownie rozpoznający
sprawę.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13