Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KO 11/13
POSTANOWIENIE
Dnia 24 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący)
SSN Roman Sądej
SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)
w sprawie A. C.
skazanego z art. 148 § 1 k.k.
po rozpoznaniu na posiedzeniu
w dniu 24 maja 2013 r.,
wniosku obrońcy skazanego o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 20 stycznia 2005r.,
utrzymującym w mocy wyrok Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 2 czerwca 2004r., w
sprawie IV K …/03
na podstawie art. 544 § 2 i 3 k.p.k.
p o s t a n o w i ł
I. stwierdzić brak podstaw do wszczęcia postępowania
wznowieniowego z urzędu;
II. oddalić wniosek obrońcy skazanego o wznowienie;
III. obciążyć skazanego A. C. kosztami
sądowymi postępowania wznowieniowego w kwocie 20 zł
(słownie: dwadzieścia złotych).
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 2 czerwca 2004 r., w sprawie IV
K …/03, A. C. został skazany za przestępstwo z art. 148 § 1 k.k. na karę 13 lat
pozbawienia wolności.
2
Apelacje od tego wyroku wnieśli prokurator oraz obrońca oskarżonego. Po
ich rozpoznaniu Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 20 stycznia 2005 r., utrzymał w
mocy tenże wyrok uznając obydwie apelacje za oczywiście bezzasadne.
Wniosek o wznowienie postępowania złożył obrońca skazanego, wskazując
jako podstawę tego wniosku przepis art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k. Z jego uzasadnienia
wynika, iż zdaniem autora wniosku w sprawie ujawnił się nowy dowód, który może
podważyć prawdziwość przyjętych przez sąd pierwszej instancji – i
zaakceptowanych przez Sąd odwoławczy - ustaleń faktycznych, wskazujący na to,
że skazany A. C. nie popełnił przypisanego mu czynu. A zatem w rzeczywistości
podstawą przedmiotowego wniosku o wznowienie postępowania był przepis art.
540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k., chociaż tej szczegółowej podstawy wymienionej w lit. a
powyższego przepisu nie wskazano wprost.
W ocenie wnioskodawcy takim nowym dowodem, spełniającym kryteria w/w
przepisu i wykluczającym udział skazanego w przestępstwie są zeznania świadka
G. K. Przyznał zarazem, że już w toku postępowania przed Sądem I instancji
obrońca złożył stosowny wniosek o przesłuchanie tej osoby, lecz z uwagi na
nieznane miejsce pobytu świadka ostatecznie cofnął wniosek. Obrońca zarzucił, iż
Sąd Okręgowy nie podjął z urzędu działań zmierzających do ustalenia, gdzie
świadek może przebywać, mimo że relacje G. K. „mogły przybliżyć wyjaśnienie
rzeczywistego przebiegu zdarzenia”. W przekonaniu obrońcy podstawą wznowienia
postępowania mogą być nie tylko dowody rzeczywiście nowe, nieznane przedtem
sądowi, ale również takie, które były znane sądowi, lecz ten z nich nie skorzystał.
Obrońca skazanego A. C. podniósł również, że w jego przekonaniu wyrok Sądu
Okręgowego w Ł. dotknięty jest bezwzględną przesłanką odwoławczą z art. 439 § 1
pkt 10 k.p.k. w zw. z art. 542 § 3 k.p.k., gdyż skazany został pozbawiony prawa do
obrony w sensie materialnym. Mają świadczyć o tym takie fakty, iż wyznaczony w
postępowaniu przygotowawczym obrońca z urzędu nie wykonywał należycie
swoich obowiązków, natomiast po prawomocności wyroku inny obrońca z urzędu
odmówił wniesienia kasacji na korzyść skazanego.
Powołując się na wskazane powyżej okoliczności, obrońca skazanego
wniósł o uchylenie wyroków sądów obu instancji i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
3
Prokurator Prokuratury Generalnej w piśmie z dnia 10 kwietnia 2013 r. wniósł o:
- oddalenie przedmiotowego wniosku o wznowienie postępowania w
zakresie, w jakim powołuje się na podstawę z art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k.,
- uznanie, że brak jest podstaw do wznowienia postępowania z urzędu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniosek obrońcy skazanego A. C. jest chybiony i nie zasługuje na
uwzględnienie. Analiza przedstawionej przez wnioskodawcę tezy dowodowej
stanowiącej podstawę wznowienia postępowania, która miałaby wskazywać na to,
że skazany nie popełnił przypisanego czynu prowadzi do konkluzji, iż „dowód” ten
nie byłby w stanie uprawdopodobnić błędności prawomocnych wyroków
orzeczonych wobec skazanego.
W szczególności należy podkreślić, że w ramach postępowania o
wznowienie nie jest dopuszczalna kontrola poprawności ustaleń faktycznych
dokonanych przez sądy orzekające w sprawie, ani ponowne badanie prawidłowości
oceny i wiarygodności dowodów, które przyjęto za ich podstawę. W trakcie tego
postępowania przedmiotem rozstrzygnięcia jest kwestia istnienia podstaw do
wznowienia, a nie odpowiedzialności karnej skazanego, gdyż tej dotyczy
prawomocne orzeczenie kończące postępowanie sądowe. Wznowienie
postępowania jest instytucją szczególną, której ścisłe unormowania ustawowe w
zakresie warunków formalnych, jego podstaw oraz co do trybu i zasad
postępowania przy rozstrzyganiu w przedmiocie wznowienia, nie pozwalają na
rozszerzającą wykładnię określających tę instytucję przepisów. Prawomocny wyrok
posiada cechy trwałego rozstrzygnięcia przez sąd rozpatrywanej sprawy w
zakończonym już tym orzeczeniem postępowaniu karnym. Przysługuje mu więc
przymiot domniemania prawdziwości ustaleń faktycznych poczynionych w danej
sprawie i stanowiących podstawę wyroku.
Wzruszenie tego domniemania, a w konsekwencji prawomocnego wyroku w
drodze wznowienia postępowania może nastąpić tylko w sytuacjach ściśle
określonych. Postępowanie karne nie podlega wznowieniu w przypadku zgłoszenia
jakichkolwiek wątpliwości co do trafności zapadłego orzeczenia, nawet gdy nowe
fakty i dowody nieznane przedtem sądowi stwarzają takie przypuszczenie, lecz
może być wznowione tylko wtedy, gdy w sposób wiarygodny podważają one
4
prawdziwość dokonanych ustaleń faktycznych, a zatem gdy zachodzi wysokie
prawdopodobieństwo błędności wyroku skazującego. (por: postanowienia Sądu
Najwyższego; z dn. 24 kwietnia 1996 r., V KO 2/96, OSNKW 1996, z. 1 – 2, poz. 47;
z dn. 7 września 2001 r., III KO 13/01, OSNKW 2001, z. 11 – 12, poz. 96; z dn. 20
października 2010 r., IV KO 38/10, R – OSNKW 2010, poz.2006; z dn. 5
października 2011 r., II KO 6/11 Lex Nr 960 527). Rzecz jasna, iż samo zgłoszenie
nowych faktów lub dowodów nie oznacza jeszcze, że sąd rozpoznający wniosek
jest zobligowany wznowić postępowanie. Podlegają one bowiem ocenie sądu, która
to ocena musi być dokonywana w ścisłym powiązaniu z materiałem dowodowym
zgromadzonym w sprawie w toku postępowania przed sądami I i II instancji.
Niedopuszczalne jest oderwanie tej oceny od całokształtu dowodów będących
podstawą skazania, gdyż byłoby to postąpienie nie mające nic wspólnego z
realiami procesowymi konkretnej sprawy, ignorujące prawomocne ustalenia.
Bowiem tylko in concreto, po rzeczowej konfrontacji zgłoszonych we wniosku
nowych dowodów z dowodami dotychczas występującymi i analizowanymi przez
sądy merytorycznie rozpoznające sprawę, możliwe jest stwierdzenie, czy dowody
mające być podstawą wznowienia wskazują z wysokim prawdopodobieństwem, że
ustalenia dokonane przez sądy obu instancji mogą być wadliwe. A zatem jest
rzeczą oczywistą, że rozpoznanie wniosku o wznowienie na w/w podstawie
ogranicza się do zbadania, czy rzeczywiście po uprawomocnieniu się wyroku
skazującego ujawniły się nowe fakty i dowody, nieznane przedtem sądowi,
wskazujące na wysoce prawdopodobną błędność wyroku, którego dotyczy wniosek
o wznowienie (por: postanowienie Sądu Najwyższego z dn. 21 maja 2008 r., V KO
30/08, R – OSNKW 2008, poz. 1138).
Przechodząc na grunt przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, że analiza
wskazanego przez wnioskodawcę źródła dowodowego nie pozostawia wątpliwości
co do tego, że nie spełnia ono wymogu „nowego faktu lub dowodu” w rozumieniu
art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k.
Oczywiście można zgodzić się z obrońcą, gdy odwołując się do konkretnych
judykatów Sądu Najwyższego stwierdza, że w powyższym przepisie „chodzi nie o
wiedzę sądu o istnieniu jakiegoś dowodu, lecz o treść tego dowodu”, czy też
„podstawę wznowienia postępowania mogą stanowić zarówno nowe fakty
5
wynikające ze znanych uprzednio źródeł dowodowych, jak też ujawnienie się
nowych nieznanych sądowi dowodów o nowych faktach”. Rzecz jednak w tym, że
tego rodzaju sytuacja nie zachodzi w przedmiotowej sprawie. Wniosek dowodowy o
przesłuchanie w charakterze świadka G. K. został zgłoszony w postępowaniu przed
Sądem I instancji przez obrońcę skazanego (k. 667), a zatem było to znane Sądowi
źródło dowodowe. Wobec faktu, iż nieznane było miejsce pobytu świadka, wniosek
ten ostatecznie został przez obrońcę cofnięty (k. 696), z czego jasno wynika, że
wówczas do tego dowodu nawet obrona nie przywiązywała większej wagi.
Trafnie zauważył Prokurator w odpowiedzi na wniosek, iż nie sposób
stwierdzić, jaką wiedzę na temat zdarzenia posiada G. K., skoro obrona nawet na
obecnym etapie postępowania nie miała z nią kontaktu. Trzeba też zwrócić uwagę,
że, według autora wniosku, świadek całą wiedzę ma posiadać z przekazu
skazanego C. Jeśli tak, to trudno przyjąć, by G. K. posiadała inną wiedzę na temat
krytycznego zdarzenia, niż uzyskaną od samego skazanego. W tym kontekście
należy przypomnieć, że A. C. nie przyznał się do popełnienia przypisanego mu
przestępstwa i w toku całego postępowania bądź to odmawiał składania wyjaśnień,
bądź prezentował wersje zdarzenia odrzucone przez sąd jako niewiarygodne.
W tej sytuacji Sąd Najwyższy uznał, że w zakresie żądania wznowienia
postępowania na podstawie art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k. nie można uznać za „nowy
dowód” postulowanego przesłuchania świadka G. K., a zatem wniosek obrońcy w
tej części należało oddalić jako bezzasadny.
W przedmiotowej sprawie nie zachodzi także wskazywana przez obrońcę
przesłanka o charakterze bezwzględnym. Należy przypomnieć, iż wznowienie w
oparciu o podstawę wymienioną w art. 542 § 3 k.p.k., a więc z powodu uchybień, o
których mowa w art. 439 § 1 k.p.k., jest możliwe wyłącznie z urzędu, a nie na
wniosek strony (por.: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r., I KZP
5/05, OSNKW 2005, z. 6, poz. 48).
Dlatego w tej części wniosek obrońcy został uznany jako sygnalizacja
możliwości wystąpienia przesłanki z art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. i potrzeby wznowienia
postępowania z urzędu w oparciu o przepis art. 542 § 3 k.p.k.
Sąd Najwyższy stwierdza, że analiza akt przedmiotowej sprawy nie wykazała,
by w toku postępowania karnego prowadzonego przeciwko A. C. doszło do
6
jakichkolwiek uchybień z art. 439 § 1 k.p.k., w tym do spełnienia przesłanki
określonej w pkt 10 tego przepisu. Fundamentalną podstawą tego stanowiska jest
fakt, że przepis ten dotyczy wyłącznie postępowania sądowego, a nie
przygotowawczego, co wprost wynika z jego treści. W całym toku postępowania
sądowego skazanego reprezentowała obrońca z wyboru – adw. E. W. (k. 589),co
do której rzetelności nigdy nie zgłaszano zastrzeżeń. Niemniej warto też dodać, że i
w postępowaniu przygotowawczym A. C. miał wyznaczonego obrońcę z urzędu.
Nie przeprowadzono wówczas żadnych czynności, w których udział obrońcy był
obligatoryjny, a wbrew twierdzeniu zawartym we wniosku, obrońca brał udział w
czynności zaznajamiania się skazanego z materiałami śledztwa (k. 435).
Mając na uwadze wszystkie podniesione powyżej okoliczności Sąd
Najwyższy stwierdził, że nie istnieją również podstawy do wznowienia z urzędu
postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w
stosunku do skazanego A. C.
O kosztach związanych z postępowaniem wznowieniowym orzeczono na
podstawie art. 639 k.p.k.