Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III ZS 6/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 czerwca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Krzysztof Staryk
Protokolant Halina Kurek
w sprawie ze skargi Ministra Sprawiedliwości
na uchwałę z dnia 13 grudnia 2012 r., Nr …/2012 Okręgowej Rady Adwokackiej w
W. w przedmiocie ustalenia, że opłata na pokrycie kosztów administracyjnych z
tytułu wpisu na listę adwokatów pobierana od aplikantów adwokackich Izby
Adwokackiej w W. nie będzie wyższa niż 200 zł.,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 5 czerwca 2013 r.,
oddala skargę.
UZASADNIENIE
Okręgowa Rada Adwokacka w W. uchwałą z dnia 13 grudnia 2012 r., nr
…/2012 ustaliła, że opłata na pokrycie kosztów administracyjnych z tytułu wpisu na
2
listę adwokatów pobierana od aplikantów adwokackich Izby Adwokackiej w W. nie
będzie wyższa niż 200 zł.
Minister Sprawiedliwości na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja
1982 r. - Prawo o adwokaturze (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. nr 146, poz. 1188 ze
zm.) zaskarżył w całości uchwałę nr …/2012. Zaskarżonej uchwale zarzucił
naruszenie art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji i art. 44 ust. 1 Prawa o adwokaturze oraz
art. 264 § 1 k.p.a. poprzez określenie, że opłata za pokrycie kosztów
administracyjnych z tytułu wpisu na listę adwokatów pobierana od aplikantów
adwokackich Izby Adwokackiej w W. nie będzie wyższa niż 200 zł, gdy tymczasem
obciążenie kandydatów do uzyskania wpisu na listę adwokatów opłatami
związanymi z tym postępowaniem może nastąpić jedynie na podstawie
odpowiedniego stosowania przepisów Działu IX k.p.a. w wysokości rzeczywiście
powstałej w toku postępowania, ponadto nie może różnicować kandydatów do
wpisu na podstawie kryterium sposobu i miejsca realizacji przesłanek
warunkujących wpis.
W odpowiedzi na skargę Ministra Sprawiedliwości Okręgowa Rada
Adwokacka w W. wniosła o jej oddalenie. Okręgowa Rada argumentuje, że
zaskarżona uchwala nie narusza art. 264 § 1 k.p.a., ponieważ nie nakłada żadnego
obowiązku w sposób generalny, ani nie określa wysokości opłaty z tytułu wpisu na
listę adwokatów. Opłata będzie każdorazowo wyliczona na podstawie
rzeczywistych kosztów dokonania wpisu, z uwzględnieniem czynności, jakie
należało podjąć w konkretnej sprawie. Zaskarżona uchwała wyznacza jedynie
górną granicę opłaty, którą ponosić będą te osoby ubiegające się o wpis na listę
adwokatów, które odbyły aplikację adwokacką w Izbie W. W ten sposób,
zobowiązując się do pokrycia kosztów wpisu przewyższających kwotę 200 zł,
Okręgowa Rada zamierzała nagrodzić aplikantów adwokackich, którzy w okresie
aplikacji uczestniczyli czynnie w życiu Izby Adwokackiej w W.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga Ministra Sprawiedliwości nie ma uzasadnionych podstaw.
3
Bezpodstawny jest zarzut naruszenia przez zaskarżoną uchwałę art. 264
k.p.a. Jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2006 r., III ZS
2/05 (OSNP 2007 nr 3-4, poz. 58) stosowanie tego przepisu w sprawach o wpis na
listę adwokatów umożliwia Izbom Adwokackim pobieranie opłat od osób
ubiegających się o wpis na listę adwokatów w wysokości pozwalającej pokryć
koszty czynności związanych z dokonywaniem wpisu. Wbrew twierdzeniom
skarżącego, zaskarżona uchwała nie wprowadza zryczałtowanej opłaty za wpis na
listę adwokatów. Określa jedynie górną granicę należności, jaką z tytułu wpisu na
listę adwokatów Izby w W., zobowiązane będą uiścić te osoby ubiegające się o
wpis na przedmiotową listę, które ukończyły aplikację adwokacką prowadzoną
przez tę Izbę Adwokacką.
Nieusprawiedliwiony jest także zarzut naruszenia art. 44 Prawa o
adwokaturze. Przepis ten określa zakres kompetencji okręgowej rady adwokackiej
wskazując, że należą do niego wszystkie sprawy adwokatury, których załatwienia
ustawa nie zastrzega dla innych organów adwokatury, izb adwokackich, zespołów
adwokackich lub organów państwa. Naruszenie tego przepisu może w
konsekwencji polegać na podjęciu przez okręgową radę adwokacką uchwały
zastrzeżonej do kompetencji innego organu, ewentualnie podjęciu uchwały w
kwestii nienależącej do „spraw adwokatury”. Nie można jednak upatrywać
naruszenia tego przepisu w pojęciu uchwały określającej górny pułap kosztów
wpisu na listę adwokacką, które pokryć musi osoba ubiegająca się o wpis, która
ukończyła aplikację adwokacką prowadzoną przez określoną izbę adwokacką, gdyż
jest to sprawa związana z zarządem majątkiem Izby.
Sąd Najwyższy nie znajduje również podstaw do uwzględnienia zarzutu
sprzeczności zaskarżonej uchwały z art. 32 Konstytucji RP. Z przepisu tego wynika,
że podmiotom odznaczającym się tą samą cechą istotną powinny przysługiwać
takie same prawa lub spoczywać na nich te same obowiązki. Konstytucyjna zasada
równości odnosi się do sytuacji osób, które przynależą do tej samej kategorii
(klasy), wyróżnionej ze względu na określoną cechę istotną. Ponadto, aby możliwe
było stosowanie zasady równości, to podmioty należące do zidentyfikowanej
wstępnie grupy, w oparciu o ustaloną cechę różnicującą, nie powinny
charakteryzować się tą cechą w różnym stopniu (wyrok Trybunału Konstytucyjnego
4
z dnia 2 października 2012 r., K 27/11, OTK-A 2012 nr 9, poz. 102). Dlatego równe
traktowanie tych samym podmiotów pod pewnymi względami nie stoi na
przeszkodzie różnemu traktowaniu tych samych podmiotów pod innymi względami,
tym bardziej, gdy zróżnicowanie to będzie obiektywnie uzasadnione (orzeczenie
Trybunału Konstytucyjnego z 27 czerwca 1995 r., K 4/94, OTK 1995, poz. 16). Nie
zawsze jednak odmienne potraktowanie stanowi o braku równości i o
dyskryminacji. Ocena owego zróżnicowania sytuacji podmiotów zawsze wynika z
ustalenia, czy zróżnicowaniu temu można przypisać uzasadniony charakter (wyroki
Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2010 r., I PK 201/09, OSNP 2011 nr 21-22, poz.
270; z dnia 9 marca 2009 r., I PK 208/08 i z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 142/04,
OSNP 2005 nr 17, poz. 272). Zróżnicowanie jest uzasadnione, jeśli pozostaje w
związku bezpośrednim z celem przepisów, zaś waga interesu, dla którego
zróżnicowanie jest wprowadzone, pozostaje w proporcji do interesów naruszanych
(wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2010 r., I PK 201/09; z dnia 4 kwietnia
2012 r., I UK 390/11, niepublikowane).
Jak wynika z powyższego, zasadnicze znaczenie dla uznania zarzutu
sprzeczności zaskarżonej uchwały z art. 32 Konstytucji ma ustalenie danej cechy
relewantnej charakteryzującej daną grupę osób. Przesądza ona o uznaniu
porównywanych podmiotów za podobne lub znajdujące się w porównywalnej
(podobnej) sytuacji. Wybór danej cechy relewantnej jest wyborem aksjologicznym,
jednakże powinien być dokonywany w oparciu o racjonalne i zobiektywizowane
kryteria (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 października 2012 r., K 27/11,
OTK-A 2012 nr 9, poz. 102). Formułując zarzut naruszenia art. 32 Konstytucji
Minister Sprawiedliwości wskazał jako cechę wyróżniającą bezpośrednich i
pośrednich adresatów zaskarżonej uchwały okoliczność ubiegania się o wpis na
listę adwokatów Okręgowej Rady Adwokackiej w W. Niedozwolonym kryterium
różnicującym jest przy tym według Ministra Sprawiedliwości „kryterium odbycia
aplikacji adwokackiej”.
Sąd Najwyższy nie podziela tej oceny Ministra Sprawiedliwości i nie uznaje
zaskarżonej uchwały za sprzeczną z konstytucyjną zasadą równego traktowania z
następujących powodów. Przedmiotowa uchwała uprzywilejowuje w zakresie
dotyczącym rzeczywiście ponoszonych kosztów wpisu te osoby ubiegające się o
5
wpis na listę adwokatów, które były aplikantami Izby Adwokackiej w W. Cechą
relewantną wyróżniającą tę kategorię osób z grona innych osób ubiegających się o
wpis na listę jest wynikająca z art. 38 Prawa o adwokaturze przynależność tych
osób do okręgowej izby w okresie aplikacji: izbę adwokacką stanowią adwokaci i
aplikanci adwokaccy. Powoduje to, że status aplikantów Izby Adwokackiej w W. nie
jest taki sam, jak status innych osób ubiegających się o wpis na listę adwokatów
prowadzoną przez tę Izbę. Ponadto, w okresie aplikacji aplikanta łączy z izbą, w
której odbywana jest aplikacja, „korporacyjny stosunek szkolenia” (§ 4 ust. 2
Regulaminu odbywania aplikacji adwokackiej). Więź taka łączy innych aplikantów z
ich macierzystymi (z punktu widzenia aplikacji) izbami. Nie występuje ona w
przypadku innych osób, które mogą ubiegać się o wpis na listę adwokatów. We
wspomnianym stosunku korporacyjnym między aplikantem a izbą adwokacką, na
aplikancie ciążą pewne powinności względem samorządu adwokackiego. W
szczególności spoczywa na nim obowiązek uiszczania składek rocznych (§ 7 ust. 2
i § 30 ust. 4 Regulaminu), które są świadczeniem na rzecz jednostki samorządu
zawodowego odrębnym od kosztów szkolenia (§ 30 Regulaminu). W ten sposób
aplikanci danej izby biorą udział w finansowaniu jej działalności. Ciężarów takich na
rzecz izby dokonującej wpisu nie ponoszą aplikanci odbywający aplikację w innych
izbach, ani inne osoby ubiegające się o wpis.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.