Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 171/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dorota Rysińska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jarosław Matras
SSN Roman Sądej
Protokolant Dorota Szczerbiak
w sprawie T. D. K.
skazanego z art. 288 § 1 kk w zw. z art. 12 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu, w trybie art. 535 § 5 kpk
w dniu 11 lipca 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich
od wyroku Sądu Okręgowego w T.
z dnia 14 marca 2012 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w N.
z dnia 19 września 2011 r.
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu w T.
UZASADNIENIE
Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył kasacją, wniesioną na korzyść T. D.
K., wyrok Sądu Okręgowego w T. z dnia 14 marca 2012 r., utrzymujący w mocy
wyrok Sądu Rejonowego w N. z dnia 19 września 2011 r., którym T. K. został
2
skazany na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem
jej wykonania na okres próby 3 lat, za przestępstwo zakwalifikowane na podstawie
art. 288 § 1 w zw. z art. 12 k.k. W skardze tej orzeczeniu Sądu Okręgowego
zarzucił „rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa karnego
procesowego, to jest art. 450 § 3 k.p.k. w zw. z art. 117 § 2 k.p.k. i art. 6 k.p.k.,
polegające na rozpoznaniu sprawy w postępowaniu odwoławczym bez udziału
oskarżonego w następstwie błędnego uznania, że zawiadomienie oskarżonego o
terminie rozprawy apelacyjnej zostało mu doręczone prawidłowo, co naruszało jego
prawo do obrony”. Podnosząc powyższe, autor kasacji wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja okazała się oczywiście zasadna, o czym świadczą następujące
okoliczności i fakty procesowe.
W toku prowadzonego w sprawie postępowania przygotowawczego ustalono
w sposób niezbity – przede wszystkim, na podstawie oświadczeń oskarżonego
składanych w trakcie różnych prowadzonych z jego udziałem czynności (k. 3, k. 29,
k. 36, k. 105), a także na podstawie informacji urzędowych (z Centralnej Bazy
Danych Systemu Informatycznego Prokuratury – k. 47-49, z Urzędu Gminy i Miasta
N. – k. 50) – że oskarżony T. K. zamieszkuje w N. przy ul. K. 16. Pod tym też
adresem oskarżonemu wysyłano wezwania na rozprawę główną (k. 130), i to
pomimo tego, że w akcie oskarżenia błędnie podano, iż zamieszkuje on w N. przy
ul. S. 7/5. Wysłane jeden raz pod tym ostatnim, błędnym adresem wezwanie
powróciło z adnotacją o jego niepodjęciu w terminie dwukrotnego awizowania
przesyłki (k. 168). Oskarżony stawił się wówczas, ale należy zauważyć, że
korzystał z pomocy obrońcy i nie można wykluczyć, że przez niego właśnie został
poinformowany o terminie rozprawy w dniu 14 września 2011 r.
Zapadły w dniu 19 września 2011 r. wyrok Sądu Rejonowego został
zaskarżony apelacją obrońcy. Zawiadomienie o przyjęciu tego środka
odwoławczego wysłano oskarżonemu ponownie pod adresem przy ul. S. i
ponownie nie zostało ono przez oskarżonego przyjęte w okresie jego dwukrotnego
awizowania (k. 188). Także i pod ten adres, zgodnie z zarządzeniem z dnia 14
3
lutego 2012 r. (k. 194), skierowano dla oskarżonego zawiadomienie o terminie
rozprawy odwoławczej w dniu 14 marca 2012 r. I tak jak poprzednio,
zawiadomienie to wróciło z adnotacją o nieobecności adresata i zwrocie
awizowanej przesyłki jako niepodjętej w terminie (k. 195), a oskarżony na rozprawę
nie stawił się. Dysponując jednak informacją doręczyciela, Sąd odwoławczy uznał
zawiadomienie za prawidłowo doręczone stosownie do treści art. 139 § 1 k.p.k. i
przystąpił do rozpoznania sprawy, po czym wydał wyrok.
Powyższy stan sprawy potwierdza, że do jej rozpoznania na rozprawie
apelacyjnej doszło z rażącą obrazą przepisów prawa wskazanych w zarzucie
kasacji. Zgodnie z treścią art. 450 § 3 k.p.k. niestawiennictwo na tej rozprawie
oskarżonego (którego udziału w niej nie uznano za konieczny) nie tamuje
rozpoznania sprawy, pod tym jednak tylko warunkiem, że został on o jej terminie
należycie zawiadomiony. Stwierdzenie, że przesyłka z zawiadomieniem o
rozprawie została skierowana pod adresem innym, niż ten, pod którym T. K. w
rzeczywistości zamieszkiwał, w oczywisty sposób wyklucza zaś możliwość uznania,
iż do takiego należytego zawiadomienia o rozprawie doszło. Informacja
doręczyciela o nieobecności adresata pod wskazanym adresem oraz o niepodjęciu
przez niego przesyłki pozostawionej w urzędzie pocztowym, w żadnym razie nie
może przecież stanowić podstawy do uznania tej przesyłki za doręczoną z tego
powodu – jak stwierdził Sąd Okręgowy – że oskarżony, nie podając nowego
adresu, zmienił miejsce zamieszkania lub pobytu (art. 139 § 1 k.p.k.), skoro od
początku wskazywał on swój inny adres, pod którym zresztą był w dotąd
powiadamiany o prowadzonych czynnościach (także k. 110 i 111). Innymi słowy
mówiąc, nie może być wątpliwości co do tego, że skierowanie przesyłki pod
niewłaściwy adres niweczyło możliwość uzyskania dowodu co do skutecznego
(także w myśl art. 133 § 1 k.p.k.) powiadomienia oskarżonego o prowadzonej
czynności (art. 117 § 1 k.p.k.), to zaś z kolei stanowiło przeszkodę do
przeprowadzenia rozprawy pod jego nieobecność.
Należy zgodzić się z Rzecznikiem Praw Obywatelskich, że omawiane
uchybienie mogło mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku Sądu
odwoławczego. Uniemożliwienie oskarżonemu realizacji jego prawa do
uczestniczenia w rozprawie apelacyjnej i rozpoznanie sprawy bez jego wiedzy
4
naruszało jego prawo do obrony (art. 6 k.p.k.), wyrażające się choćby w możliwości
zaprezentowania własnego stanowiska osobiście lub na piśmie, czy też złożeniu
wyjaśnień lub wniosków (art. 453 § 2 k.p.k.). Ich ewentualnej skuteczności nie
sposób, rzecz jasna, wykluczyć, zwłaszcza w sytuacji, gdy przedmiotem
wniesionego środka odwoławczego był atak na ustalenia faktyczne wyroku Sądu I
instancji.
Z tych wszystkich powodów, uwzględniając kasację w trybie określonym
przepisem art. 535 § 5 k.p.k., zaskarżony wyrok należało uchylić i przekazać
sprawę do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym, w celu
powtórnego przeprowadzenia rozprawy z zachowaniem rygorów związanych z
zawiadomieniem o niej oskarżonego.