Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 338/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa M. D.
przeciwko Uniwersytetowi […] o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 sierpnia 2013 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w B.
z dnia 4 lipca 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony powodowej na
rzecz strony pozwanej 120 zł (sto dwadzieścia) tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Powód wniósł o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia stosunku pracy.
Sąd Rejonowy oddalił powództwo. Ustalono, że powód był zatrudniony na
podstawie mianowania na czas nieokreślony, począwszy od 1 października 1993 r.,
w pozwanym Uniwersytecie Technologiczno - Przyrodniczym (dalej UTP) na
Wydziale […] na stanowisku adiunkta. Dnia 1 września 1993 r. powód uzyskał
stopień doktora nauk technicznych.
Zgodnie ze Statutem UTP, obowiązującym u pozwanego o d 2006 r.,
bieżąca ocena nauczycieli akademickich jest obowiązkiem ich bezpośrednich
przełożonych (§ 99 statutu). Poza tym nauczyciele akademiccy w myśl Statutu
Uczelni podlegają okresowej ocenie w zakresie należytego wykonywania
obowiązków, o których mowa w art. 111 ustawy- Prawo o szkolnictwie wyższym
wedle reguł wskazanych w statucie. Ocena ta dokonywana jest co cztery lata w
stosunku do wszystkich nauczycieli akademickich na uzasadniony pisemnie
wniosek kierownika jednostki organizacyjnej Uniwersytetu, a także przed upływem
okresu, na który nauczyciel akademicki został zatrudniony. W celu przeprowadzenia
okresowej oceny nauczycieli akademickich Statut przewiduje powołanie na okres
kadencji organów jednoosobowych komisji ds. oceny nauczycieli akademickich
(wydziałowej, ds. jednostek międzywydziałowych, uczelnianej). Przewodniczącym
wydziałowej komisji jest dziekan. Członków wydziałowej komisji ds. oceny
nauczycieli akademickich powołuje rada wydziału. Przewodniczącym uczelnianej
komisji ds. oceny nauczycieli akademickich jest rektor. Członków uczelnianej
komisji powołuje senat. Bezpośredniej merytorycznej oceny nauczyciela
akademickiego dokonują komisje wydziałowe lub komisje ds. jednostek
międzywydziałowych. W przypadku otrzymania przez nauczyciela akademickiego
oceny negatywnej, dodatkową ocenę przeprowadza się po upływie roku (§ 99 pkt 2-
9 statutu). Statut UTP określa szczegółowe kryteria oceny pracy nauczycieli
akademickich (§ 100 statutu). Podstawę tej oceny stanowią osiągnięcia
dydaktyczne, naukowe oraz organizacyjne nauczyciela akademickiego.
Powód podlegał bieżącej ocenie dokonywanej przez bezpośredniego
przełożonego, a także czteroletniej okresowej ocenie w zakresie należytego
wykonywania obowiązków ustanowionych w art. 111 ustawy- Prawo o szkolnictwie
wyższym. Szczegółowe kryteria tej oceny oraz tryb jej dokonywania w pozwanej
3
Uczelni określało wydane na podstawie statutu UTP Zarządzenie Rektora nr
14/2009/2010 z dnia 20 listopada 2009 r.
Zgodnie z tym aktem, dla przeprowadzenia okresowej oceny powołano
Uczelnianą Komisję ds. Oceny Nauczycieli Akademickich, wydziałowe komisje ds.
oceny nauczycieli akademickich oraz komisję ds. oceny nauczycieli akademickich
jednostek międzywydziałowych. Tryb postępowania w trakcie dokonywania oceny
był następujący. Po pierwsze, oceniany pracownik wypełnia cześć I arkusza oceny
„Ocena parametryczna działalności nauczyciela akademickiego” - pkt A i B oraz
uzyskuje podpis bezpośredniego przełożonego potwierdzający zgodność
dokonanych przez ocenianego zapisów. Bezpośredni przełożony wpisuje także
własną opinię odnośnie aktywności, zaangażowania i przydatności ocenianego na
zajmowanym stanowisku. Następnie wypełnione arkusze przełożony przekazuje
dziekanowi, który uzupełnia arkusz o ocenę prowadzenia zajęć dydaktycznych i
przekazuje przewodniczącemu wydziałowej lub międzywydziałowej komisji ds.
oceny nauczycieli akademickich. Wówczas członkowie tych komisji zapoznają się z
wypełnionymi arkuszami ocen i swoją opinię przestawiają w części II – „Ocena
opisowa” pkt B i C arkusza oceny. Na koniec oceniany nauczyciel zapoznaje się z
oceną zawartą w wypełnionym arkuszu, potwierdzając to podpisem, a jeżeli nie
zgadza się z oceną i wnioskami komisji wydziałowej lub międzywydziałowej ma
prawo odwołać się do Komisji Uczelnianej, która podejmuje ostateczną decyzję w
tej sprawie. Zasadność zapisów, dokonanych w części A arkusza oceny, pkt A i B,
może podlegać szczegółowemu sprawdzeniu, a stwierdzone niezgodności mogą
skutkować dla nauczyciela sankcjami dyscyplinarnymi, w tym rozwiązaniem
stosunku pracy. Przy weryfikacji arkusza oceny przede wszystkim brana jest pod
uwagę ilość punktów w części A. Dnia 3 lutego 2010 r. Poszerzone Kolegium
Rektorskie przyjęło, że 25 punktów, to minimalny poziom pozwalający na
przyznanie oceny pozytywnej działalności naukowo-dydaktycznej pracownika
wykazanej w części A „Arkusza Oceny Aktywności Zawodowej Nauczyciela
Akademickiego UTP”. Dnia 4 lutego 2010 r. Uczelniana Komisja ds. Oceny
Nauczycieli Akademickich zaakceptowała również powyższą propozycję. Ustalono
przy tym, że w przypadku pracowników naukowo-dydaktycznych, którzy w ciągu
ostatnich 4 lat nie uzyskali 25 punktów w części A ankiety, Wydziałowa Komisja
4
musi w punkcie C na stronie 5 zaznaczyć ocenę negatywną. Ostateczną decyzję w
sprawie oceny pracy nauczyciela akademickiego podejmowała jednak Uczelniana
Komisja ds. Oceny Nauczycieli Akademickich.
Dnia 28 lutego 2010 r. Komisja Wydziałowa […] dokonała negatywnej
okresowej oceny aktywności zawodowej powoda. W przedłożonym Komisji arkuszu
samooceny powód przyznał sobie bowiem 21 punktów za działalność naukową
(część A arkusza) oraz 25 punktów za działalność dydaktyczno-organizacyjną
(część B arkusza). Z kolei bezpośredni przełożony powoda stwierdził w arkuszu, że
powód jest pracownikiem mało aktywnym, choć poprawnie prowadzi działalność
dydaktyczną i organizacyjną (która w jego ocenie mogłaby jednak być lepsza). W
ocenie przełożonego, działalność naukowa powoda była zdecydowanie zbyt mała.
Dlatego też Komisja Wydziałowa negatywnie oceniła działalność naukową powoda
(z uwagi na nieprzekroczenie minimalnej liczby punktów określonych w piśmie
rektora). Pozytywnie oceniła działalność dydaktyczną powoda (choć wskazała
jednocześnie, że brak istotnych osiągnięć w tym zakresie), natomiast w zakresie
działalności organizacyjnej stwierdziła, że aktywność powoda dotyczy w tej sferze
organizacji konferencji naukowych, a innych form aktywności brak, co w efekcie
stanowi o niskim poziomie aktywności także i na tym polu. Ocena całościowa
wskazana w arkuszu przez Komisję Wydziałową była negatywna. Komisja
Uczelniana, na skutek odwołania powoda, podtrzymała ocenę negatywną (9 osób
głosowało za oceną negatywną, 1 przeciw). Rektor Uniwersytetu w piśmie z 10
maja 2010 r. doręczonym powodowi poinformował, że Komisja Uczelniana
utrzymała w mocy negatywną ocenę jego pracy, a jednocześnie wskazał, że w
związku z tym następna ocena działalności naukowej i dydaktyczno-organizacyjnej
nastąpi po 30 kwietnia 2011 r. Komisja Uczelniana stwierdziła ponadto, że
warunkiem uzyskania oceny pozytywnej będzie uzyskanie przez powoda nie mniej
niż 8 punktów w części A arkusza oceny oraz wykazanie aktywności w części B
oraz pozytywna opinia Komisji Wydziałowej.
Po upływie roku od pierwszej negatywnej oceny, w kwietniu 2011 r., ocena
aktywności zawodowej powoda ponownie wypadła negatywnie. Powód uzyskał
łącznie 29 punktów. Jednakże w części A arkusza było to tylko 6 punktów za
„doniesienia, komunikaty naukowe oraz abstrakty w materiałach konferencyjnych”,
5
a pozostałe 23 punkty dotyczyły części B arkusza (przede wszystkim powód
uzyskał 15 punktów w ramach oceny zajęć dydaktycznych - na podstawie
anonimowej ankiety studenckiej oraz opinii dziekana). W opinii przełożonego powód
jest pracownikiem zdyscyplinowanym, lecz w ostatnich latach (od około 10 lat)
coraz bardziej konfliktowym. Kierownik Zakładu wskazał nadto, że nie, ma uwag do
dydaktyki realizowanej przez powoda, lecz do działalności naukowej i
organizacyjnej ma duże zastrzeżenia, ponieważ powód nie publikuje od kilku lat, co
wynika z faktu, że nie prowadzi badań. Przełożony powoda podkreślił, że powód
wiedząc o negatywnej ocenie za ubiegły okres nie zrobił praktycznie nic, co by
pozwoliło tę ocenę poprawić. W ocenie Komisji Wydziałowej powód był bardzo mało
aktywny w prowadzonej działalności naukowej, pomimo negatywnej oceny tej sfery
działalności w latach 2006-2009. Jego aktywność publikacyjna w 2010 r. była
poniżej niezbędnego minimum określonego przez władze Uniwersytetu. Dlatego
jego działalność naukowa została oceniona także negatywnie przez Komisję
Wydziałową. Z kolei odnosząc się do oceny pracy dydaktycznej, Komisja stwierdziła,
że powód wywiązuje się z tych obowiązków w sposób prawidłowy, a jego zajęcia
cieszą się dużym zainteresowaniem. W ocenie Komisji, powód nie wykazuje żadnej
inicjatywy organizacyjnej, a przy tym jest pracownikiem bardzo trudnym we
wzajemnej współpracy, a Kierownik Zakładu nie widzi możliwości dalszej
współpracy z powodem. Dlatego ocena działalności organizacyjnej również była
negatywna. Mając to wszystko na uwadze, niezadowalającą aktywność
publikacyjną oraz organizacyjną. Komisja stwierdziła na posiedzeniu w dniu 11
marca 2011 r., że całościowa ocena aktywności zawodowej powoda za 2010 r. jest
negatywna.
Powód odmówił podpisania arkusza oceny z 12 kwietnia 2011 r., w związku z
tym sprawą zajęła się także Komisja Uczelniana ds. Oceny Nauczycieli
Akademickich. Na posiedzeniu 23 maja 2011 r., członkowie Komisji Uczelnianej
zapoznali się z oceną sformułowaną przez Komisję Wydziałową a następnie po
merytoryczne dyskusji jednomyślnym głosowaniu Komisja Uczelniana podtrzymała
negatywną ocenę aktywności zawodowej powoda.
6
Dnia 27 czerwca 2011 r. pracodawca złożył powodowi oświadczenie o
rozwiązaniu stosunku pracy z dniem 30 września 2011 r., podając jako przyczynę
dwie kolejne negatywne oceny.
Sąd Rejonowy oddalając powództwo, powołał się przede wszystkim na treść
art. 124, art. 132 i art. 111 ustawy- Prawo o szkolnictwie wyższym i podkreślił, że
dorobek naukowo-dydaktyczny powoda poddany został dwukrotnej ocenie.
Uczelnia przeprowadziła oceny na podstawie i zgodnie z przepisami ustawy- Prawo
o szkolnictwie wyższym, a także w myśl obowiązującego Statutu Uczelni, do
którego odsyła ta ustawa i który w znacznej mierze stanowi powtórzenie
uregulowań ustawowych. W obu wypadkach oceny były negatywne. W obu
wypadkach, komisja wydziałowa, a następnie uczelniana, podjęła 4 decyzję w
oparciu o jednolite dla wszystkich pracowników kryteria oceny określone w Statucie
Uczelni i według procedur wskazanych w Zarządzeniu Rektora z 20 listopada
2009 r., a także na podstawie minimalnej liczby punktów określonej precyzyjnie w
piśmie Rektora z 5 lutego 2010 r. skierowanym do dziekanów poszczególnych
wydziałów.
Sąd Okręgowy wyrokiem z 4 lipca 2010 r. oddalił apelację powoda. W
uzasadnieniu wyroku stwierdzono przede wszystkim, że z całokształtu okoliczności
sprawy wynika, że powód nie spełnił warunków do uzyskana pozytywnej oceny.
Powód podnosił, że niewłaściwe stosunki interpersonalne, a w szczególności
konflikt z bezpośrednim przełożonym miał decydujący wpływ na negatywna ocenę
jego pracy, to jednak zarzut ten nie znajduje potwierdzenia w zebranym materiale
dowodowym. Istotnie przełożony wskazywał, że nie widzi możliwości dalszej
współpracy z powodem z uwagi na jego konfliktowość, co jednak nie dowodzi
tendencyjności oceny dokonanej przez bezpośredniego przełożonego.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożył powód, skarżąc wyrok w
całości. Zarzucono naruszenie: 1) art. 124 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 132 ust. 1 i
ust. 2 ustawy- Prawo o szkolnictwie wyższym przez przyjęcie, że dwukrotne oceny
negatywne pracy naukowo-badawczej powoda mogą dotyczyć okresu; pierwsza
ocena - lata 2006-2009, druga ocena roku 2010. Przepisy ustawy, obowiązujące w
chwili dokonywania obu ocen, jak również Statutu Uczelni, wymagały by ocena była
dokonywana co 4 lata; 2) art. 111 ust. 1 pkt 2 ustawy- Prawo o szkolnictwie
7
wyższym w związku z § 99 ust. 2 i 3 pkt 1 Statutu UTP „przez przyjęcie, że typizację
kryteriów oceny pracy naukowo-badawczej powoda dotyczącej wymaganej
punktacji tej działalności powoda za okres 2006-2009 można określić pismem
Rektora z 5 lutego 2010 roku, gdy przepisy ustawy oraz Statutu Uczelni wymagały,
by to Statut określał te kryteria”; 3) art. 136 ust. 1 ustawy- Prawo o szkolnictwie
wyższym w związku z art. 5 k.p. w związku z art. 45 § 1 k.p. przez przyjęcie, że z
powodem rozwiązano stosunek pracy w sposób odpowiadający prawu;4) art. 2 i art.
7 Konstytucji RP w związku z art. 132 ust. 2 ustawy- Prawo o szkolnictwie wyższym
w związku z § 99 ust. 2 i 3 pkt 1 Statutu Uczelni przez przyjęcie, że kryteria oceny
czteroletniej pracy naukowo-badawczej powoda można wprowadzić z datą
wsteczną, tj. pismem Rektora z 5 lutego 2010 r., co stanowi naruszenie zasady
nieretroakcji prawa oraz naruszenie zasady zaufania obywatela do państwa.
Wniesiono o „zmianę zaskarżonego wyroku przez orzeczenie co do istoty
sprawy poprzez uznanie w całości pozwu powoda z uwzględnieniem kosztów
dotychczasowego postępowania oraz kosztów zastępstwa procesowego za
występowanie przed Sądem Najwyższym”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się nie mieć uzasadnionych podstaw.
Zasadnicze zarzuty skargi zmierzają do zakwestionowania zgodności z
prawem dokonanych ocen okresowych powoda.
Po pierwsze, należało rozstrzygnąć o poprawności terminów
przeprowadzenia spornej oceny okresowej. Zgodnie z przepisami art. 132 ustawy –
Prawo o szkolnictwie wyższym, w brzmieniu sprzed nowelizacji z 2011 r. wszyscy
nauczyciele akademiccy podlegają okresowej ocenie nie rzadziej niż raz na cztery
lata. Oznacza to, że uczelnia wyższa decyduje o częstotliwości dokonywania ocen
okresowych nauczycieli akademickich, które powinny zostać przeprowadzone co
najmniej raz na 4 lata. Statut pozwanej uczelni wyższej mógł więc przewidzieć, że
w przypadku negatywnej oceny po roku będzie przeprowadzona dodatkowa (druga)
ocena okresowa. Regulacje tego rodzaju są zawarte w większości statutów uczelni
wyższych w Polsce. Natomiast zgodnie z przepisem art. 124 pkt 3 rektor mógł
8
rozwiązać stosunek pracy z mianowanym nauczycielem akademickim w przypadku
otrzymania, w okresie krótszym niż rok, dwóch kolejnych ocen negatywnych.
Wynika z tego jednoznacznie, że całkowicie bezzasadny jest zarzut naruszenia art.
124 pkt 3 w związku z art. 132 ust. 1 i 2 ustawy.
Kolejne zarzuty dotyczyły kryteriów przeprowadzonych ocen okresowych.
Kryteria przeprowadzonych ocen są zawarte, przede wszystkim, w ustawie (art. 132
w związku z art. 111 ustawy). W przypadku obu ocen okresowych negatywnie
wypadła ocena działalności naukowej powoda. W zaskarżonym wyroku Sąd
Okręgowy trafnie przyjął, że kryteria ocen okresowych były równe dla wszystkich
nauczycieli akademickich. Nie można także zgodzić się, że kryteria te nie były
dostatecznie jasne i nieznane powodowi.
W skardze kwestionowano także zastosowanie kryterium punktowego,
przyjętego w Zarządzeniu Rektora pozwanej uczelni. Kryterium to nie wprowadzało
jednak zasadniczo niczego nowego. Było jedynie wskazówką (doprecyzowaniem)
kryteriów ustawowych i statutowych. Nie ulega żadnej wątpliwości, że
podstawowym kryterium oceny działalności naukowej są prowadzone badania
naukowe i ich wyniki. W ocenianych okresach powód nie prowadził jednak żadnych
badań naukowych i nie wykazał ani jednej publikacji naukowej. W tych
okolicznościach faktycznych zasadności dokonanej oceny okresowej powoda nie
można skutecznie zakwestionować poprzez postawienie zarzutów dotyczących
kryteriów i sposobu jej przeprowadzenia. Bowiem w tej sytuacji ocena działalności
naukowej powoda zawsze musiałaby wypaść negatywnie, niezależnie czy brane
byłyby pod uwagę kryteria punktowe. Tak więc trafne jest ustalenie Sądu
Okręgowego, że powód nie spełnił warunków do uzyskania pozytywnej oceny
działalności naukowej. Jak wynika z ustaleń faktycznych powód mając świadomość
czekającej go kolejnej oceny nie zrobił nic w celu poprawienia wyników działalności
naukowej.
Niezasadne okazały się również wywody skargi kasacyjnej mające wykazać
potrzebę wykładni przepisów oraz oczywistą zasadność skargi. W sprawie nie
występuje istotne zagadnienie prawne. Przepisy ustawy klarownie regulują bowiem
kwestię przeprowadzenia oceny oraz wprost wskazują przyczynę rozwiązania
stosunku pracy z mianowanym nauczycielem akademickim w postaci dwóch
9
kolejnych ocen negatywnych. Nie można było zatem uznać, że skarga kasacyjna
jest oczywiście uzasadniona. Chybiony okazał się również zarzut naruszenia art. 2 i
7 Konstytucji RP.
Z uwagi na powyższe należało przyjąć, że zaskarżony wyrok odpowiada
prawu, a zarzuty skargi kasacyjnej są nieuzasadnione.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.