Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 204/13
POSTANOWIENIE
Dnia 22 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Kazimierz Klugiewicz
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.,
w sprawie P. Z. i J. K.
skazanych za przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. i in.,
z powodu kasacji wniesionych przez obrońców skazanych
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 18 lutego 2013 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w W.
z dnia 1 października 2012 r.,
na podstawie art. 535 § 3 k.p.k.
p o s t a n o w i ł:
1. oddalić kasacje, jako oczywiście bezzasadne;
2. zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. J.
– Kancelaria Adwokacka– kwotę 738 zł
(siedemset trzydzieści osiem złotych) – w tym 23 % podatku
VAT – tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej skazanemu P. Z. z urzędu w
postępowaniu kasacyjnym;
3. obciążyć skazanych kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego w częściach na nich przypadających.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Okręgowego w W. z dnia 1 października 2012 r., oskarżony
P. Z. został uznany za winnego popełnienia przestępstwa z art. 18 § 3 k.k. w zw. z
art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za czyn ten z mocy
art. 19 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. skazany na karę 3
(trzech) lat pozbawienia wolności. Powołanym wyrokiem J. K. został natomiast
uznany za winnego popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1
k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to na podstawie art. 294 § 1
k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzono mu karę 2 (dwóch) lat pozbawienia
wolności.
Apelacje od powyższego wyroku wnieśli obrońcy oskarżonych.
Obrońca oskarżonego P. Z. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił: błąd w
ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, obrazę przepisów
postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia – tj. art. 4 i art. 5 § 2
k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. i art. 424 § 1 k.p.k. W konkluzji obrońca P. Z.
wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części przez uniewinnienie oskarżonego P.
Z. od zarzucanego mu czynu, względnie o uchylenie wyroku w całości i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania.
Z ostrożności procesowej, na wypadek przyjęcia przez Sąd odwoławczy, iż
Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny obrońca P. Z. postawił zarzut
naruszenia art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 k.k. wynikający
z bezzasadnego zastosowania do czynu przypisanego oskarżonemu P. Z., mimo
że czyn ten nie wypełnia znamion przestępstwa pomocnictwa (z zamiarem
bezpośrednim) do oszustwa.
Podnosząc powyższy zarzut skarżący wniósł o zmianę wyroku w
zaskarżonej części przez uniewinnienie oskarżonego P. Z. od zarzucanego mu
czynu.
Z dalszej ostrożności procesowej, na wypadek gdyby Sąd uznał
oskarżonego P. Z. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, obrońca
oskarżonego zaskarżył powyższy wyrok w części dotyczącej kary zarzucając
rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec P. Z. kary.
Obrońca oskarżonego J. K. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił: obrazę
przepisów prawa materialnego tj. art. 286 § 1 k.k., art. 270 § 1 k.k.; błąd w
3
ustaleniach faktycznych przyjętych za jego podstawę, a mających wpływ na treść
wyroku; obrazę przepisów postępowania, a to art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k. oraz art.
7 k.p.k. W konkluzji obrońca J. K. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i
uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu, ewentualnie o uchylenie
wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do
ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 18 lutego 2013 r., , utrzymał w mocy wyrok
Sądu I instancji w części dotyczącej oskarżonego P. Z., zmienił wyrok w części
dotyczącej oskarżonego J. K. w ten sposób, że wyeliminował znamię działania w
odniesieniu do mienia znacznej wartości i za to skazał go na podstawie art. 286 § 1
k.k. w zw. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to na podstawie art. 286 § 1
k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 1 (jednego) roku pozbawienia
wolności.
Kasacje od prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 18 lutego
2013 r. wnieśli obrońcy skazanych P. Z. i J. K.
Obrońca skazanego P. Z. zarzucił wyrokowi Sądu Apelacyjnego:
I. rażące naruszenie prawa materialnego, mogące mieć wpływ na jego treść, a
mianowicie art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 286 k.k. w zw. z art. 294 k.k. poprzez
przyjęcie, że P. Z. obejmował swoim bezpośrednim zamiarem
urzeczywistnienie wszystkich przedmiotowych znamion zarzucanego czynu
zabronionego i w konsekwencji wyrażenie przez Sąd Odwoławczy błędnego
poglądu, że doświadczenie życiowe pozwala na dowodzenie zamiaru innymi
dowodami i wyciągnięcie z nich zgodnego z zasadami logiki wniosku o stronie
podmiotowej działań oraz stwierdzeniu, że wątpliwości co do zamiaru mogłyby
rozwiać tylko przyznanie się oskarżonego albo spisana umowa o dokonanie
przestępstwa;
II. rażące naruszenie prawa procesowego, mogące mieć wpływ na treść
orzeczenia, a mianowicie art. 4 k.p.k., 5 § 2 k.p.k., 7 k.p.k., polegające na
przyjęciu przez Sąd z pominięciem zasad prawidłowego dowodzenia i
rozumowania, iż P. Z. działał w zamiarze bezpośrednim w oparciu o dowody,
z których wniosku takiego nie da się wyprowadzić ponad wszelką wątpliwość,
jak też skutkujące przyjęciem, że wątpliwości co do zamiaru mogłyby rozwiać
4
tylko przyznanie się oskarżonego albo spisana umowa o dokonanie
przestępstwa.
Podnosząc powyższe zarzuty obrońca skazanego P. Z. wniósł o uchylenie w
całości zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego, a także wyroku Sądu
Okręgowego w części dotyczącej P. Z. i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu
do ponownego rozpoznania.
Obrońca skazanego J. K. zaskarżonemu wyrokowi Sądu Apelacyjnego
zarzucił rażące naruszenie przepisów postępowania tj.:
- art. 7 k.p.k. polegające na ocenie dowodów z wyjaśnień oskarżonego co do
faktu, iż oskarżony w rzeczywistości jedynie wiózł oskarżonych P. D. oraz M. S.
do W. i z powrotem do Ł., a zatem w przedmiotowym zdarzeniu brał udział tylko
jako kierowca, wbrew zasadom wyrażonym w tym przepisie;
- art. 457 § 2 k.p.k. przez nierozważenie i nieustosunkowanie się przez Sąd
Apelacyjny w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku do wszystkich zarzutów i
wniosków apelacyjnych, co miało istotny wpływ na treść wyroku.
W konkluzji obrońca skazanego J. K. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
poprzez uniewinnienie skazanego od popełnienia zarzucanego mu czynu,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania w postępowaniu apelacyjnym.
Prokurator Prokuratury Apelacyjnej, w odpowiedzi na kasacje obrońców,
wniósł o ich oddalenie jako bezzasadnych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacje obrońców skazanych P. Z. i J. K. są bezzasadne i to w stopniu
oczywistym, uzasadniającym ich oddalenie w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
W pierwszej kolejności wypada przypomnieć, że zgodnie z przepisem art.
523 § 1 k.p.k. kasacja może być wniesiona tylko z powodu uchybień wymienionych
w art. 439 k.p.k. lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć
istotny wpływ na treść orzeczenia. Nie można bowiem zapominać, że kasacja jest
nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia i pomyślana jest jako procesowy środek
prowadzący do eliminowania z obrotu prawnego takich orzeczeń sądowych, które
ze względu na stopień (rangę) wadliwości nie powinny funkcjonować w
demokratycznym państwie prawnym. Ponadto nie ulega wątpliwości, że wobec
5
jednoznacznej redakcji tego przepisu, niedopuszczalne jest kwestionowanie w
trybie kasacji zasadności dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych. Zatem, Sąd
Najwyższy przy jej rozpoznaniu nie jest władny dokonywać ponownej oceny
dowodów i w oparciu o tak przeprowadzoną własną ocenę sprawdzać poprawność
dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych. Zadaniem sądu kasacyjnego jest
bowiem jedynie rozważenie tego, czy orzekające sądy w obydwu instancjach
dokonując ustaleń faktycznych, nie dopuściły się rażącego naruszenia reguł
procedowania, co mogłoby mieć wpływ na ustalenia faktyczne, a w konsekwencji
na treść wyroku, zatem "kontroli podlegają nie same ustalenia faktyczne, ale
sposób ich dokonania" (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 1996 r.,
sygn. akt II KKN 63/96, OSNKW 1997, z. 1-2, poz. 11). Podnoszone w kasacji
zarzuty muszą więc wskazywać na rażące naruszenie prawa, do którego doszło w
postępowaniu odwoławczym, co w konsekwencji mogło mieć istotny wpływ na treść
orzeczenia sądu odwoławczego. Niedopuszczalne jest więc bezpośrednie
atakowanie w kasacji orzeczenia sądu I instancji, a także kwestionowanie ustaleń
faktycznych. Zarzuty podniesione w kasacji pod adresem orzeczenia sądu I
instancji podlegają rozważeniu przez sąd kasacyjny tylko w takim zakresie, w jakim
jest to nieodzowne dla należytego rozpoznania zarzutów stawianych orzeczeniu
sądu odwoławczego. Rolą sądu kasacyjnego nie jest bowiem ponowne "dublujące"
kontrolę apelacyjną - rozpoznawanie zarzutów stawianych przez skarżącego
orzeczeniu sądu I instancji. Stwierdzenie ich zasadności ma znaczenie wyłącznie
jako racja ewentualnego stwierdzenia zasadności i uwzględnienia zarzutu
odniesionego do zaskarżonego kasacją orzeczenia sądu odwoławczego” (zob.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2008 r., II KK 270/07, LEX nr
354285; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 1996 r., III KKN 148/96,
OSNKW 1997, z. 1-2, poz. 12).
Powyższe uwagi natury ogólnej poczyniono z uwagi na podniesione w
skargach kasacyjnych zarzuty oraz argumenty przywołane na ich poparcie.
Odnosząc się w pierwszym rzędzie do zarzutów podniesionych w kasacji obrońcy
skazanego P.Z. wskazać należy, iż postawione zarzuty kwestionują w istocie
rzeczy ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji, które następnie zostały
zaaprobowane przez Sąd odwoławczy. Nie sposób nie zaznaczyć jednocześnie, że
6
zarzut naruszenia art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 286 k.k. w zw. z art. 294 k.k. został
przedstawiony Sądowi I instancji przez obrońcę już w apelacji, a obecnie zarzut
obrazy tych samych przepisów został postawiony Sądowi II instancji. Sformułowany
w ten sposób zarzut należy zatem uznać za bezzasadny, albowiem nie czyniąc
nowych ustaleń i podzielając stanowisko Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny
przedstawił w uzasadnieniu swojego orzeczenia okoliczności, które uzasadniają
trafność zapadłego przed Sądem I instancji wyroku. W szczególności Sąd
Odwoławczy wyczerpująco i obiektywnie ocenił wyjaśnienia B. J., uwzględniając
także zaistniałe w tych wyjaśnieniach niewielkie rozbieżności, które zaistniały na
poszczególnych etapach postępowania. W uzasadnieniu orzeczenia Sądu II
instancji jednoznacznie rozstrzygnięto wątpliwości obrońcy w kwestii zamiaru
przestępnego P. Z. uznając, iż takie wątpliwości nie wystąpiły w realiach
dowodowych sprawy (s. 23 uzasadnienia). Jak jednocześnie trafnie wskazuje
prokurator w odpowiedzi na kasację, użycie przez Sąd ad quem sformułowania, iż
„subiektywne przekonanie strony o niemożności wykazania zamiaru
bezpośredniego co do czynów z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. mogłoby
rozwiać tylko przyznanie się oskarżonego albo spisana umowa o dokonanie
przestępstwa”, choć niezbyt fortunne, to jednak pozostaje bez wpływu dla ocenę
dokonanej przez Sąd Apelacyjny kontroli orzeczenia Sądu I instancji.
Odnosząc się do kolejnego zarzutu kasacji obrońcy skazanego P. Z.
zauważyć należy, iż zarzut obrazy art. 4 k.p.k. nie może stanowić zarzutu
kasacyjnego, albowiem przepis ten formułuje ogólną zasadę procesową, której
realizacja następuje dopiero przez stosowanie szczegółowych przepisów
procesowych. Wobec postawionego w skardze kasacyjnej zarzutu naruszenia art. 7
k.p.k. należy natomiast przypomnieć, że podnoszenie wobec wyroku sądu
odwoławczego zarzutu naruszenia tego przepisu możliwe jest między innymi
wówczas, gdy sąd ten poczynił własne ustalenia faktyczne odmienne od tych, które
stanowiły podstawę orzeczenia sądu pierwszej instancji. W rozpatrywanej sprawie
taka sytuacja nie zaistniała.
Nie doszło także w przedmiotowej sprawie do obrazy art. 5 § 2 k.p.k.
Skuteczne posłużenie się tym zarzutem może przynieść skarżącemu oczekiwany
efekt jedynie wówczas, gdy zostanie wykazane, że orzekający w sprawie Sąd
7
rzeczywiście miał wątpliwości o takim charakterze i rozstrzygnął je na niekorzyść
oskarżonego. Dla zasadności tego zarzutu nie wystarczy zaś zaprezentowanie
przez stronę własnych wątpliwości co do stanu dowodów, w tym zaś przypadku do
wiarygodności wyjaśnień B. J. Na marginesie dodać tylko należy, że przepis art. 5 §
2 k.p.k. wprost odnosi się do istnienia wątpliwości przy ustalaniu stanu faktycznego
po stronie sądu orzekającego. O naruszeniu tego przepisu można zatem mówić
wówczas, gdy sąd ustalając, że zachodzą nie dające się usunąć wątpliwości,
rozstrzygnie je na niekorzyść skazanego, co w niniejszej sprawie, wbrew
przekonaniu obrońcy, nie miało miejsca.
Za bezzasadne w stopniu oczywistym należy także, o czym wspomniano
powyżej, uznać zarzuty kasacji obrońcy skazanego J. K. Odnosząc się do zarzutu
obrazy art. 7 k.p.k. „polegającego na ocenie dowodów z wyjaśnień oskarżonego co
do faktu, iż oskarżony w rzeczywistości jedynie wiózł oskarżonych P. D. oraz M. S.
do W. i z powrotem do Ł., a zatem w przedmiotowym zdarzeniu brał udział tylko
jako kierowca, wbrew zasadom wyrażonym w tym przepisie”, wskazać w pierwszej
kolejności należy, iż tego rodzaju zarzut skarżący podnosił już w apelacji, a Sąd
odwoławczy do tego zagadnienia odniósł się w sposób należyty. Niezależnie od
powyższego należy jednak wskazać, że zarzut ten jest w przedmiotowej sprawie
bezzasadny. Prezentowanie przez obrońcę skazanego własnej, subiektywnej oceny
dowodów, która jest odmienna w stosunku do oceny dokonanej przez Sąd
odwoławczy, a która zgodna jest z wymogami wymienionego art. 7 k.p.k. nie
oznacza, że Sąd ten uchybił przepisowi art. 7 k.p.k. O zachowaniu ram
zakreślonych tym przepisem świadczy również ocena wyjaśnień M. S., która nie
dała podstawy do stwierdzenia zamiaru działania przez J. K. w odniesieniu do
mienia znacznej wartości, a w efekcie spowodowała trafne wyeliminowanie tego
znamienia z opisu czynu przypisanego oskarżonemu (s. 24 – 28 uzasadnienia).
Odnosząc się zaś do zarzutu naruszenia art. 457 § 3 k.p.k. (błędnie
wskazanego w skardze kasacyjnej jako art. 457 § 2 k.p.k.) wskazać należy, iż
lektura pisemnych motywów wyroku Sądu Apelacyjnego pozwala na stwierdzenie,
że rozpoznanie zarzutów apelacyjnych przez Sąd odwoławczy było pełne i
wyczerpujące, a tym samym odpowiadało wymaganiom sformułowanym w art. 457
§ 3 k.p.k. Poza sferą rozważań tego Sądu nie pozostały żadne zarzuty wskazywane
8
przez obrońcę J. K. w apelacji. Okoliczność natomiast, że skarżący konsekwentnie
prezentuje odmienną ocenę materiału dowodowego w żadnym razie nie implikuje
twierdzenia, że Sąd odwoławczy uzasadnienie swojego orzeczenia sporządził z
obrazą art. 457 § 3 k.p.k. Wbrew twierdzeniom skarżącego Sąd Apelacyjny
przeprowadził kontrolę instancyjną zaskarżonego orzeczenia Sądu Okręgowego w
sposób wszechstronny i wnikliwy, a obszerne uzasadnienie orzeczenia Sądu
odwoławczego zawiera powody jego rozstrzygnięcia oraz logiczną i rzeczową
argumentację dotyczącą zarzutów apelacji, nie uchybiając przy tym art. 457 § 3
k.p.k.
Nie znajdując zatem podstaw do uwzględnienia wniesionych kasacji, Sąd
Najwyższy orzekł o ich oddaleniu, jako oczywiście bezzasadnych, obciążając
skazanych kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego w częściach na nich
przypadających.
O wynagrodzeniu obrońcy z urzędu Sąd Najwyższy orzekł zgodnie z § 14 ust.
3 pkt 2 oraz § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy sprawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn.
Dz. U. z 2013 r., poz. 461).