Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 115/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Jacek Sobczak (sprawozdawca)
Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Małgorzaty Wilkosz- Śliwy ,
w sprawie A. P. K.
oskarżonego z art. 158 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 2 października 2013 r.,
kasacji wniesionej przez Prokuratora Prokuratury Okręgowej w S.
od wyroku Sądu Okręgowego w S.
z dnia 20 grudnia 2012 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w W.
z dnia 3 października 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i zmieniony nim wyrok Sądu
Rejonowego w W. z 3 października 2012 r. odnośnie A. P. K. i w
tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w W. do
ponownego rozpoznania.
2
UZASADNIENIE
Do Sądu Rejonowego w W. skierowany został akt oskarżenia przeciwko
trzem oskarżonym, w tym m. in. przeciwko A. P. K., któremu postawiono zarzut z
art. 158 § 1 k.k.
Sąd Rejonowy w W. wyrokiem z dnia 3 października 2012 r., na podstawie art. 17
§ 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k., m. in. w odniesieniu do tego oskarżonego
postępowanie umorzył wobec stwierdzenia znikomej społecznej szkodliwości czynu,
ustalając, że w dniu 27 lipca 2011 r. w A., działając wspólnie z J. C. i S. K. oraz
ustalonym nieletnim wziął udział w bójce w ten sposób, że J. C. uderzył pięścią w
twarz S. K., a następnie trzymaną w ręce drewnianą kantówką uderzał go dwa razy
w lewy bark, a S. K. trzymanym w ręce drewnianym kołkiem uderzał J. C. w lewe
ramię oraz głowę, natomiast A. K. szarpał go za ubranie, w następstwie czego
wszyscy zostali narażeni na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo
nastąpienia skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub art. 157 § 1 k.k., przy czym S.
K. doznał obrażeń ciała w postaci otarcia naskórka i zadrapania w dolnej krawędzi
oczodołu prawego, punktowego otarcia naskórka policzka lewego w ½ łuku
jarzmowego lewego, drobnych wylewów dospojówkowych w kąciku wewnętrznym
oka prawego, rany tłuczonej długości 0,6 cm w połowie I-szej kości śródręcza
prawego, obrzęku i bolesności barku i okolicy nadłopatkowej lewej, J. C. doznał
zasinienia na lewym ramieniu o wymiarach 10x4 cm, bólów głowy pourazowych,
bez ewidentnych oznak uderzenia, natomiast A.K. doznał rany śródręcza prawego
oraz stłuczenia ręki lewej, które to obrażenia spowodowały naruszenie czynności
narządu ich ciała na okres nieprzekraczający siedmiu dni, czym wyczerpali
dyspozycję art. 158 § 1 k.k.
Od tego wyroku została wywiedziona apelacja przez prokuratora, w której
zarzucono błąd w ustaleniach faktycznych polegający na bezzasadnym przyjęciu, iż
w ustalonych okolicznościach sprawy, szkodliwość społeczna przypisanego
oskarżonym czynu jest znikoma i wniesiono o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i
przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z dnia 20 grudnia 2012 r., zmienił zaskarżony
wyrok, w ten sposób, że A. P. K. uniewinnił od zarzucanego mu czynu, zaś w
odniesieniu do pozostałych oskarżonych uchylił zaskarżony wyrok i w tym zakresie
przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
3
Kasację od wyroku Sądu Okręgowego, na niekorzyść A. P. K., wniósł
Prokurator okręgowy w S., zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść
wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 434 §
1 k.p.k. w zw. z art. 440 k.p.k. polegające na błędnym uznaniu, że pomimo wydania
przez Sąd I instancji wyroku z oczywistym i rażącym naruszeniem art. 424 k.p.k.
uniemożliwiającym dokonanie w postępowaniu odwoławczym kontroli
merytorycznej tego orzeczenia oraz przyjęcia, iż z tego względu zachodzą
podstawy orzekania poza granicami zaskarżenia i podniesionych zarzutów w
oparciu o przepis art. 440 k.p.k., nie można było zaskarżonego orzeczenia uchylić
z uwagi na zakaz reformationis in peius obowiązujący przy ponownym rozpoznaniu
sprawy (art. 443 k.p.k.) i w związku z tym istniała jedynie możliwość jego zmiany i
uniewinnienia go, co
stanowi rażące naruszenie art. 437 § 2 k.p.k., art. 457 §3 k.p.k., art. 424 § 1 pkt 1
k.p.k.
Prokurator w konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego w S. oraz wyroku Sądu Rejonowego w W. i przekazanie sprawy temu
sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna.
Należy bowiem przyznać rację skarżącemu, gdy twierdzi, że w toku
procedowania przez Sąd II instancji doszło do rażącego naruszenia przepisów
prawa procesowego wskazanych w petitum skargi.
Sąd odwoławczy, w odniesieniu do oskarżonych J. C. i S. K., powołując się
na dyrektywę wskazaną w art. 440 k.p.k., przy wyjściu poza zakres podniesionego
przez prokuratora w apelacji zarzutu i uznając dokonane w sprawie ustalenia
faktyczne za rażąco dowolne, wyrok Sądu Rejonowego w W. uchylił i w tym
zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
Natomiast w odniesieniu do A. K., przyjmując, że i co do niego ustalenia
faktyczne są wadliwe i z tego względu zachodziłyby podstawy orzekania poza
granicami zaskarżenia i podniesionych zarzutów w oparciu o przepis art. 440 k.p.k.,
nie można jednak zaskarżonego orzeczenia uchylić z uwagi na zakaz reformationis
4
in peius obowiązujący przy ponownym rozpoznaniu sprawy (art. 443 k.p.k.) i w
związku z tym istnieje jedynie możliwość jego zmiany i uniewinnienie A. K.
Należy wobec tego zauważyć, że przepis art. 440 k.p.k. w zakresie
możliwości rozstrzygnięć, przyznanych sądowi rozpoznającemu sprawę po
uchyleniu rażąco niesprawiedliwego orzeczenia, wskazuje na alternatywę rozłączną,
która oznacza, iż z uchyleniem zaskarżonego orzeczenia nie wiąże się zakaz
reformationis in peius i przy ponownym rozpoznaniu sprawy przez Sąd I instancji
może zapaść rozstrzygnięcie mniej korzystne niż to, jakie zostało podjęte w
uchylonym orzeczeniu. Orzekanie na niekorzyść jest jednak dopuszczalne tylko w
granicach, w jakich sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania i pod
warunkiem, że od uchylonego orzeczenia wniesiono środek odwoławczy na
niekorzyść oskarżonego (zob. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r., sygn. akt V KK 253/11, Lex
1112805, oraz wskazane tam orzecznictwo). Inaczej mówiąc, jeżeli orzeczenie było
zaskarżone na niekorzyść – co bez wątpienia zostało zrealizowane w
przedmiotowej sprawie - to uchylenie tego orzeczenia, nawet wówczas, gdy
nastąpiło ono niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, także na
podstawie art. 440 k.p.k., nie narzuca konieczności przestrzegania zakazu
określonego w art. 443 k.p.k. przy ponownym rozpoznaniu sprawy.
W tym stanie rzeczy stwierdzić należy, że Sąd II Instancji dokonujący kontroli
wyroku Sądu meriti, przy wychwyceniu uchybienia tego Sądu w obrębie art. 440
k.p.k., miał nie tylko uprawnienie ale wręcz obowiązek uchylenia wadliwego
orzeczenia i przekazania w tym zakresie sprawy do ponownego jej rozpoznania,
chyba że dokonałby własnych odmiennych ustaleń faktycznych w świetle których
należałoby tego oskarżonego uniewinnić. Na dokonanie takich stanowczych ustaleń
nie wskazuje jednak treść uzasadnienia zaskarżonego kasacją orzeczenia.
Nieuprawnione zatem, a przynajmniej przedwczesne, w okolicznościach
przedmiotowej sprawy jest uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu,
w każdym razie jeśli zważyć na przedstawione w uzasadnieniu Sądu Okręgowego
argumenty. Jak słusznie zauważył skarżący w kasacji, kwestia przyszłego zakresu
orzekania, w tym i możliwości czynienia nowych ustaleń faktycznych, limitowana
będzie w tym konkretnym przypadku jedynie stanem dowodowym sprawy.
5
W tym stanie rzeczy należało uchylić nie tylko zaskarżony kasacją wyrok
Sądu Okręgowego, ale także zmieniony nim wyrok Sądu Rejonowego w
odniesieniu do A. P. K. jako, że orzeczenie to jest wadliwe, co zostało już trafnie
zauważone przez Sąd odwoławczy i wobec tego przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania w postepowaniu odwoławczym prowadziłoby jedynie do
nieuzasadnionego przedłużenia postępowania w sprawie.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy orzekł, jak w wyroku.