Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 299/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jarosław Matras (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gierszon
SSN Przemysław Kalinowski
Protokolant Anna Kowal
w sprawie P. K.
skazanego z art. 244 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu, w trybie art. 535 § 5 k.p.k.,
w dniu 22 października 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego w Ś.
z dnia 24 sierpnia 2011 r.,
I. uchyla zaskarżony wyrok i P. K. uniewinnia od zarzucanego
mu czynu, a wydatkami postępowania obciąża Skarb Państwa;
II. wydatkami postępowania kasacyjnego obciąża Skarb
Państwa.
UZASADNIENIE
2
P. K. został oskarżony o to, że w okresie od 17 maja 2011 r. do 19 maja
2011 r. w B. nie zastosował się do zakazu opuszczania miejsca pobytu bez zgody
sądu - orzeczonego wobec niego postanowieniem Sądu Rejonowego w P. -
Wydziału IV Rodzinnego i Nieletnich z dnia 10 września 2010 r. jako środka
wychowawczego w postaci umieszczenia w młodzieżowym ośrodku
wychowawczym - w ten sposób, że samowolnie opuścił Młodzieżowy Ośrodek
Wychowawczy w B., do którego został skierowany,
tj. o przestępstwo z art. 244 k.k.
Prokurator Rejonowy w Ś. w akcie oskarżenia zawarł, uzgodniony z P. K.,
wniosek o wydanie wyroku skazującego wobec oskarżonego bez
przeprowadzenia rozprawy, tj. w trybie art. 335 § 1 k.p.k., i wymierzenie mu za
ten czyn kary 3 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania na okres próby 3 lat i oddanie go w okresie próby pod dozór kuratora
sądowego.
Sąd Rejonowy w Ś. wniosek ten uwzględnił i wyrokiem z dnia 24 sierpnia
2011 r., uznał oskarżonego za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu,
stanowiącego występek z art. 244 k.k. i za to na podstawie art. 244 k.k.
wymierzył mu karę 3 miesięcy pozbawienia wolności; na podstawie art. 69 § 1 i 2
k.k. i art. 70 § 2 k.k. wykonanie wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia
wolności warunkowo zawiesił na okres 3 lat próby, zaś na podstawie art. 73 § 2
k.k. oddał oskarżonego w okresie próby pod dozór kuratora sądowego.
Wyrok ten nie został zaskarżony i uprawomocnił się w dniu 31 sierpnia
2011 r.
Kasację od tego wyroku na korzyść skazanego wniósł Prokurator
Generalny. Zaskarżając wyrok w całości, zarzucił mu: rażące i mające istotny
wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa karnego materialnego - art.
244 k.k., polegające na błędnej wykładni, iż zachowanie P. K., polegające na
samowolnym oddaleniu się z orzeczonego wobec niego postanowieniem sądu
umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym jest równoznaczne z
niestosowaniem się do wyodrębnionych w tym przepisie rodzajów zakazu,
nakazu lub obowiązku, w tym zakazu opuszczania miejsca pobytu bez zgody
3
sądu, podczas gdy jego zachowanie nie wyczerpało ustawowych znamion czynu
zabronionego wskazanych w tym przepisie.
Stawiając taki zarzut Prokurator Generalny wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i uniewinnienie P. K. od popełnienia zarzucanego mu
czynu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna, co skutkuje jej uwzględnieniem w trybie
określonym w art. 535 § 5 k.p.k. Rację ma skarżący, że sąd meriti, w ślad za
prokuratorem, dokonał wadliwej subsumcji ustalonych okoliczności faktycznych
pod przepis art. 244 k.k., co skutkowało niezasadnym przypisaniem
oskarżonemu tego przestępstwa. Dane zawarte w aktach sprawy nie
pozostawiają bowiem jakichkolwiek wątpliwości, że P. K. na mocy postanowienia
Sądu Rejonowego P. z dnia 10 września 2010 r., został umieszczony, w oparciu
o przepis art. 6 pkt 9 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w
sprawach nieletnich (Dz. U. z 2010 r., Nr 33, poz. 178 ze zm. – dalej jako u.p.n.),
w młodzieżowym ośrodku wychowawczym tytułem środka wychowawczego (k. 2
akt), zaś w dniu 17 maja 2011 r. z ośrodka w B. samowolnie się oddalił, by
zostać do niego doprowadzonym w dniu 19 maja 2011 r. Wbrew opisowi
ujętemu w zarzucie aktu oskarżenia, w treści postanowienia z dnia 10 września
2010 r., nie zawarto rozstrzygnięcia, w którym zakazano by nieletniemu
opuszczania ośrodka wychowawczego. Takiego zastrzeżenia zresztą być tam
nie mogło, albowiem formuła orzeczenia tego środka jest wskazana w sposób
precyzyjny w art. 6 pkt 9 u.p.n. Wprawdzie przedmiotem ochrony art. 244 k.k.,
zamieszczonego wśród przestępstw przeciwko wymiarowi sprawiedliwości,
generalnie jest respektowanie orzeczeń sądowych, to jednak penalizowane są
tylko takie zachowania, które polegają na nie stosowaniu się do wskazanych w
tym przepisie rodzajów zakazów, nakazów lub obowiązku powstrzymywania się
od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach (por. np. wyrok SN z
dnia 29 września 2010 r., IV KK 227/10, Lex 603799). Skoro zatem warunkiem
odpowiedzialności karnej za to przestępstwo jest, aby sprawca złamał orzeczony
wobec niego przez sąd określony zakaz, nakaz lub obowiązek, to jawi się jako
oczywiste, iż postanowienie o umieszczeniu nieletniego w młodzieżowym
4
ośrodku wychowawczym na podstawie art. 6 pkt 9 u.p.n. nie ma takiego
charakteru, podobnie jak umieszczenie w zakładzie poprawczym (art. 6 pkt 10
u.p.n.). Nakaz ścisłej interpretacji znamion czynu zabronionego oraz zakaz
wykładni rozszerzającej (nullum crimen sine lege scripta) uniemożliwiają także
uznanie, że postanowienie o umieszczeniu w młodzieżowym ośrodku
wychowawczym zawiera również orzeczenie wobec nieletniego, poddanego
umieszczeniu w takim ośrodku, zakazu jego opuszczenia. Wypada wskazać, że
nawet w przypadku ucieczki z zakładu poprawczego wobec nieletniego mogą być
stosowane środki dyscyplinarne lub te przewidziane w regulaminie zakładu
poprawczego (art. 90 c § 1 i 2 u.p.n.), a zachowanie takie nie wyczerpuje również
znamion przestępstwa z art. 242 § 1 k.k. (por. uchwalę 7 sędziów SN z dnia 18
czerwca 1985 r., VI KZP 8/85, OSNKW 1985, z. 11-12, poz. 86; wyrok SN z dnia
3 czerwca 1987 r., V KRN 138/87, OSNP 1988, z. 8, poz. 83). Zatem
dookreślenie w opisie czynu zarzuconego, a następnie przypisanego,
sformułowania, że oskarżony nie zastosował się zakazu opuszczania miejsca
pobytu orzeczonego postanowieniem z dnia 10 września 2010 r. nie tylko nie
wynikało z treści tego postanowienia, ale także nie miało jakichkolwiek podstaw
normatywnych, a zatem nie mogło stanowić podstawy do pociągnięcia
oskarżonego do odpowiedzialności karnej.
Jest więc oczywiste, że skazanie oskarżonego nastąpiło z rażącym
naruszeniem przez sąd meriti przepisu art. 244 k.k., a jego skutkiem było
niesłuszne skazanie oskarżonego za ten czyn. Zważywszy zaś na to, że
umieszczenie nieletniego w ośrodku wychowawczym jest orzeczeniem środka
wychowawczego, a nie pozbawieniem wolności, to ucieczka z takiego ośrodka
nie tylko nie wyczerpuje znamion czynu z art. 244 k.k., ale także nie stanowi
przestępstwa z art. 242 § 1 k.k. (zob. np. wyrok SN z dnia 6 listopada 1976 r., VI
KRN 378/76, OSNKW 1977, z. 3, poz. 24). Z uwagi na powyższe należało
zaskarżony wyrok uchylić, a na podstawie art. 537 § 2 k.p.k. oskarżonego
uniewinnić od zarzuconego mu czynu.