Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 85/13
POSTANOWIENIE
Dnia 6 grudnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa E. B.
przeciwko Miejskiemu Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji
S.A. z siedzibą w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 6 grudnia 2013 r.,
zażalenia strony pozwanej na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 12 kwietnia 2013 r.
oddala zażalenie i pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Powódka E. B. wniosła o zobowiązanie pozwanej Miejskiego
Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Spółki Akcyjnej
w W. do złożenia oświadczenia woli tej treści, że nabywa od powódki udział
w nieruchomości przy ul. R. […] w W., wynoszący 612/1972 części, odpowiadający
powierzchni 612 m2
za wynagrodzeniem w kwocie 918.000 złotych. Ponadto
domagała się zasądzenie na jej rzecz od pozwanej wynagrodzenie za korzystanie
z nieruchomości w kwocie 54.000 zł za okres trzech lat poprzedzających wniesienie
pozwu, a po rozszerzeniu powództwo w tym zakresie - pismem z dnia 12 stycznia
2012 r. - w kwocie 180.000 złotych za okres 10 lat.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 25 czerwca 2012 r. oddalił powództwo
w całości i orzekł o kosztach procesu. Sąd ten ustalił, że nieruchomość, której
dotyczy żądanie pozwu, stanowi własność powódki od 25 czerwca 1980 r.
W październiku 1984 r. powódka wyraziła zgodę na zajęcie przez pozwaną części
tej nieruchomości o powierzchni 557 m w celu realizacji inwestycji polegającej na
budowie rowu otwartego W.-W. W grudniu 1980 r. strony podpisały protokół
rokowań, w którym powódka wyraziła zgodę na zbycie tej części nieruchomości za
cenę ustaloną przez nabywcę. Wobec braku porozumienia stron w kwestii
przeniesienia własności gruntu zajętego pod inwestycje, na wniosek pozwanej
zostało wszczęte postępowanie wywłaszczeniowe; decyzją z dnia 29 października
2004 r. postępowanie to umorzono z uwagi na osiągnięcie jego celu. Rów W.-W.
został oddany i przyjęty do eksploatacji w dniu 31 grudnia 1985 r. Powódka nie
otrzymała od pozwanej żadnego wynagrodzenia.
Uznając powództwo za bezzasadne, Sąd Okręgowy wskazał, że powódka
wyraziła zgodę na zajęcie części swojej nieruchomości, nie sprzeciwiała się
realizacji inwestycji i przez kilkanaście lat nie podejmowała działań zmierzających
do realizacji obecnie zgłoszonych żądań. Pozwana skutecznie podniosła zarzut
przedawnienia, gdyż postępowanie wywłaszczeniowe została wszczęte przez nią,
a nie przez powódkę.
3
W odniesieniu do żądania zapłaty wynagrodzenia za bezumowne
korzystanie z nieruchomości Sąd Okręgowy wskazał, że do roszczenia z art. 231
§ 2 k.c. nie stosuje się reguły o nieprzedawnianiu roszczeń przewidzianych w art.
223 k.c. Powódka nie wykazała, że żądania zapłaty wynagrodzenia jest
usprawiedliwione co do wysokości wskazanej w pozwie, tj. kwoty 54.000 zł, mimo
iż pozwana kwestionowała tę wartość.
Wyrok powyższy zaskarżyła apelacją powódka.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2013 r. oddalił apelację w
części dotyczącej rozstrzygnięcia o żądaniu zobowiązania do złożenia
oświadczenia woli, uznając, że - mimo nietrafnej argumentacji Sądu pierwszej
instancji - odpowiada ono prawu, gdyż wartość rowu urządzonego na
nieruchomości powódki nie była istotnie większa od wartości zajętego na ten
cel gruntu. Uchylił natomiast zaskarżony wyrok w części oddalającej roszenie
o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości i przekazał
sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania apelacyjnego
Sąd Apelacyjny wskazał, że roszczenie to zostało przez powódkę
zmodyfikowane, zaś Sąd pierwszej instancji odniósł się do niego w takiej postaci,
w jakiej zostało ono zgłoszone w pozwie. Sąd Okręgowy nie rozpoznał zatem
istoty sprawy w zakresie tego roszczenia i nie rozważył całego - odnoszącego się
do niego - materiału dowodowego, co usprawiedliwia wydanie orzeczenia
kasatoryjnego.
W zażaleniu na powyższe rozstrzygnięcie pozwana zarzuciła naruszenie art.
386 § 4 k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie. W konkluzji wniosła
o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i przekazanie sprawy
w tym zakresie Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W postępowaniu apelacyjnym sąd drugiej instancji, kontynuując
postępowanie przed sądem pierwszej instancji, rozpoznaje sprawę na nowo
w sposób - w zasadzie - nieograniczony (art. 378 § 1 i art. 382 k.p.c.).
W konsekwencji, w razie uwzględnienia apelacji - z reguły - zmienia zaskarżony
4
wyrok i orzeka co do istoty sprawy (art. 386 § 1 k.p.c.). Uchylenie zaskarżonego
wyroku połączone z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania sądowi
pierwszej instancji jest dopuszczalne jedynie w przypadkach określonych w art. 386
§ 2 i 4 k.p.c. Kontroli prawidłowości takiego orzeczenia służy zażalenie
przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c. Ocenie Sądu Najwyższego może być przy tym
poddana jedynie trafność zakwalifikowania wskazanych wyżej przypadków jako
przesłanek uzasadniających wydanie orzeczenia kasatoryjnego.
Nie można zgodzić się z zarzutem skarżącej, że uchybienie wytknięte
Sądowi Okręgowemu przez Sąd Apelacyjny w istocie stanowi jedynie błąd pisarski,
gdyż materialnoprawna podstawa żądania o wynagrodzenie za bezumowne
korzystanie z nieruchomości została prawidłowo zbadana. Sąd Okręgowy
w uzasadnieniu rozstrzygnięcia o tym roszczenia wskazał wyraźnie, że swoją
ocenę odnosi do wynagrodzenia w kwocie 54.000 zł, obejmującego okres trzech lat
poprzedzających wytoczenie powództwa. Nie sposób więc przyjąć, że swoją oceną
objął ostatecznie zmodyfikowane żądanie zapłaty z tego tytuł kwoty 180.000 zł za
okres dziesięcioletni. Zaniechanie to trafnie zostało zakwalifikowane przez
Sąd Apelacyjny jako nierozpoznanie przez Sąd pierwszej instancji istoty sprawy
w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. Stwierdzenie tego uchybienia stanowi
wystarczającą podstawę do wydania orzeczenia kasatoryjnego.
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł, jak w sentencji, pozostawiając
rozstrzygniecie o kosztach postępowania zażaleniowego - stosownie do art. 108 §
2 w związku z art. 398 i art. 394 § 3 k.p.c. - w orzeczeniu kończącym postępowanie
w sprawie.