Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 108/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Gersdorf (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa M. P. przeciwko Zespołowi Szkół Ponadgimnazjalnych […]
o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 7 stycznia 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Z.
z dnia 22 stycznia 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego
Sądowi Okręgowemu.
UZASADNIENIE
Powódka domagała się uznania za bezskuteczne wypowiedzenia stosunku
pracy. Wyrokiem z 6 listopada 2012 r. Sąd Rejonowy Sąd Pracy w N. oddalił
powództwo.
2
Sąd ustalił, że powódka pracowała w pozwanym Zespole Szkół
Ponadgimnazjalnych […] na stanowisku nauczyciela od 1 września 2000 r.
Podczas zatrudnienia powódka uzyskiwała kolejne stopnie awansu zawodowego,
począwszy od nauczyciela stażysty, poprzez stopień nauczyciela kontraktowego,
po stopień nauczyciela mianowanego, który posiada od 24 kwietnia 2004 r.Dnia 19
kwietnia 2012 r. powódka złożyła do dyrektora pozwanego wniosek o udzielenie
urlopu dla poratowania zdrowia. Do wniosku dołączyła oświadczenie lekarskie
stwierdzające istnienie wskazań medycznych do udzielenia urlopu. Dyrektor
pozwanego złożył do Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy odwołanie od
orzeczenia lekarskiego stwierdzającego istnienie wskazań medycznych do
udzielenia urlopu. Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy potwierdził istnienie
wskazań medycznych do udzielenia powódce urlopu dla podratowania zdrowia.
Ponieważ do 21 maja 2012 r. powódka świadczyła pracę, pismem z 23 maja 2012
r. ponowiła wniosek o udzielenie urlopu dla podratowania zdrowia, ostatecznie na
okres od 24 maja 2012 r. do 23 maja 2013 r. Dyrektor wniosek powódki uwzględnił.
W maju 2012 r. dyrektor pozwanego wypowiedział wielu nauczycielom
szkoły stosunki pracy z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty
Nauczyciela. Wypowiedzenia otrzymali w szczególności nauczyciele: […]. Od
dokonanych wypowiedzeń nauczyciele wnieśli odwołania do Sądu Pracy w N. i ich
sprawy są w toku lub już prawomocnie się zakończyły.
Decyzję o wypowiedzeniu stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2
KN. dyrektor pozwanego podjął także w stosunku do powódki. Jako przyczynę
wypowiedzenia wskazano brak etatu w związku ze zmianami w organizacji roku
szkolnego 2012/2013.
Sąd Rejonowy, z powołaniem się na uchwałę Sądu Najwyższego z 7 grudnia
2006 r., I PZP 4/06, stwierdził, że udzielenie powódce urlopu dla poratowania
zdrowia nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. W związku z tym,
stwierdzono, że konieczne było ustalenie przez Sąd, czy wypowiedzenie powódce
stosunku pracy było uzasadnione w świetle art. 20 ust 1 pkt 2 Karty Nauczyciela.
W ocenie Sądu Rejonowego były podstawy do rozwiązania stosunku pracy.
Z arkusza organizacyjnego szkoły na rok 2012/2013 wynika, że od 1 września
2012 r. pozwany nie realizuje godzin z przedmiotów z zakresu hotelarstwa i godzin
3
praktycznej nauki zawodu z zakresu ogrodnictwa, które to do tej pory realizowała
powódka, przez co dalsze jej zatrudnianie w pełnym wymiarze stało się niemożliwe
w rozumieniu art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela. Podkreślono także, że z uwagi
na rzeczowe przedstawienie przez dyrektora motywów decyzji o przyznaniu godzin
wychowawstwa w internacie grupie nauczycieli w celu uzupełnienia ich pensum
dydaktycznego, brak jest podstaw do uznania, że nie przyznając powódce pełnego
pensum dydaktycznego w formie godzin wychowawstwa w internacie, pozwany
naruszył wobec powódki obiektywne kryteria doboru pracownika do wypowiedzenia
stosunku pracy.
Apelacje od wyroku złożyła powódka. Zarzuciła naruszenie art. 73 ust. 1
Karty Nauczyciela, art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 8 k.p. w związku z art. 300 k.p. i
art. 73.1 Karty Nauczyciela.
Sąd Okręgowy wyrokiem z 22 stycznia 2013 r. zmienił zaskarżony wyrok w
całości w ten sposób, że przywrócił powódkę do pracy na poprzednich warunkach.
W uzasadnieniu orzeczenia stwierdzono przede wszystkim, że stosunek
pracy nauczyciela, któremu udzielono urlop dla poratowania zdrowia podlega
ochronie z mocy art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela i wypowiedzenie stosunku pracy
nauczycielowi uprawnionemu do urlopu dla poratowania zdrowia w czasie jego
wypowiedzenia nieobecności w pracy jest sprzeczne z prawem, nie ze względu na
treść art. 41 k.p., a z uwagi na treść art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wniósł pozwany. Zarzucono
naruszenie: 1) art. 73 Karty Nauczyciela przez przyjęcie, że nauczyciel korzystający
z urlopu dla poratowania zdrowia objęty jest bezwzględną ochroną trwałości
stosunku pracy i nie można, przy zaistnieniu przesłanek z art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty
Nauczyciela wypowiedzieć stosunku pracy na tej podstawie, 2) art. 20 ust 1 pkt 2
Karty Nauczyciela, przez uznanie, iż zastosowanie tego przepisu w stosunku do
powódki było wyłączone z uwagi na korzystanie przez nią z urlopu dla poratowania
zdrowia.
Wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu II instancji w całości i
oddalenie apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego z 6 listopada 2012 r.
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu II instancji w całości i
4
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Wydział
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się mieć uzasadnione podstawy.
Zasadne okazały się zarzuty naruszenia przepisów art. 73 oraz 20 ust. 1 pkt
2 Karty Nauczyciela (dalej KN).
W pierwszym rzędzie należy stwierdzić, że w zaskarżonym wyroku Sąd
Okręgowy nie kwestionował ustalonego stanu faktycznego w zakresie przesłanek
rozwiązania z nauczycielem stosunku pracy określonych w przepisie art. 20 ust. 1
pkt 2 KN. Sąd ten przyjął, że z samego art. 73 KN wynika ochrona trwałości
stosunku pracy nauczyciela, co uniemożliwia wypowiedzenie stosunku pracy w
okresie korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia.
Problem powyższy wywoływał w przeszłości podstawowe wątpliwości i
kontrowersje. Zostały one rozstrzygnięte w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 26 czerwca 2013 r., I PZP 1/13, (LEX nr 1348188). Zauważyć
w tym miejscu należy, że uchwała powyższa została podjęta po wydaniu
zaskarżonego wyroku, jak i przed wniesieniem skargi kasacyjnej. W uchwale tej
rozstrzygnięto, że „Złożenie przez nauczyciela wniosku o udzielenie urlopu na
podstawie art. 73 KN lub korzystanie z takiego urlopu nie stanowi przeszkody do
rozwiązania z nim stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 tej ustawy”.
W uzasadnieniu uchwały przyjęto, że cel regulacji art. 20 KN jest taki sam jak
ustawy o tzw. zwolnieniach grupowych, która uchyla ochronę trwałości stosunku
pracy z art. 41 k.p. Należy zgodzić się z tym, że art. 20 KN jest szczególnym i
odrębnym od kodeksowego unormowaniem stosowanym wobec wszystkich
nauczycieli, pozwalającym na dostosowanie stanu zatrudnienia do aktualnego
rozmiaru zadań szkoły przez dopuszczalność rozwiązania stosunków pracy w
zamian za rekompensatę za utratę pracy w postaci odprawy, czy przeniesienia w
stan nieczynny z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Już wcześniej Sąd
Najwyższy przyjmował, że art. 20 ust. 1 pkt 1 i 2 KN nie może niweczyć lub
ograniczać kompetencji dyrektora szkoły do rozwiązania każdego nauczycielskiego
5
stosunku pracy, przy zachowaniu procedur i wymagań określonych wyłącznie w
tych przepisach, co przekreśla dopuszczalność posiłkowego stosowania przepisów
Kodeksu pracy, w tym jego art. 41 (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada
2008 r., I PK 79/08 (OSNP 2010, nr 9-10, poz. 111).
Tak więc zasadny jest pogląd o wyczerpującym charakterze uregulowania
art. 20 KN. Nie rozwiązuje to jednak wszystkich wątpliwości związanych z relacją
pomiędzy przepisem art. 20 ust. pkt 2 i 73 KN (zob. wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 4 lipca 2013 r., II PK 215/12 (Monitor Prawa Pracy 2013, nr 12, s. 653-654).
Podzielając poglądy wyrażone w powołanej wyżej uchwale, jak i wyroku oraz
ich argumentację należy stwierdzić, że urlop dla poratowania zdrowia udzielany
jest nie tylko w interesie nauczyciela ale i zatrudniającej go szkoły. Ponadto
przyjęcie, że z art. 73 ust. 1 KN wynika zakaz rozwiązania stosunku pracy
prowadziłoby do przedłużenia trwania stosunku pracy nie tylko w czasie urlopu dla
poratowania zdrowia, ale i w dalszym okresie. Nie można także wykluczyć, że
przyznanie ochrony mogłoby wymusić na pracodawcy konieczność zwolnienia
innego nauczyciela, co przekreślałoby zastosowanie obiektywnego kryterium
wyboru do zwolnienia z pracy (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia
2006 r., I PZP 4/06, OSNP 2007, nr 7-8, poz. 89). Zgodzić się więc należy z tym, że
także względy aksjologiczne przemawiają za tym, że prawo podmiotowe
nauczyciela nie może być chronione w takim stopniu, aby wymuszać na
pracodawcy dalsze zatrudnienie mimo braku takiej potrzeby oraz ponoszenia z tego
tytułu nieuzasadnionych kosztów.
Na podstawie powyższego należy więc przyjąć, że prawo nauczyciela do
urlopu dla poratowania zdrowia nie może uniemożliwiać dyrektorowi szkoły
dostosowania stanu zatrudnienia do aktualnych potrzeb wynikających z rozmiaru
zadań szkoły.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.