Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 458/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Przemysław Kalinowski (przewodniczący)
SSN Michał Laskowski (sprawozdawca)
SSN Jacek Sobczak
Protokolant Teresa Jarosławska
w sprawie W. G.
skazanego z art. 207 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 22 stycznia 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego w O.
z dnia 24 lipca 2008 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Rejonowemu w O. do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w O., wyrokiem z dnia 24 lipca 2008 r., uznał W. G. za
winnego przestępstwa z art. 207 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k., polegającego na
znęcaniu się pod wpływem alkoholu nad żoną i córką i wymierzył mu karę roku
pozbawienia wolności. Sąd na podstawie art. 96 § 1 k.k. orzekł umieszczenie W. G.
w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego. Wyrok ten wydany został po
2
uwzględnieniu, złożonego w trybie z art. 387 § 1 k.p.k., wniosku oskarżonego i jego
obrońcy w ramach tzw. dobrowolnego poddania się karze. W trakcie postępowania
przygotowawczego przeprowadzono dowód z opinii biegłych psychiatrów, którzy
stwierdzili u oskarżonego organiczne zaburzenia osobowości i zespół uzależnienia
od alkoholu, nie stwierdzili natomiast zaburzeń spełniających kryteria określone w
art. 31 § 1 k.k. Biegli w opinii z dnia 21 maja 2008 r. uznali, że w czasie popełnienia
przestępstwa W. G. miał w nieznacznym stopniu ograniczoną zdolność
rozpoznania znaczenia czynu, zaś w stopniu znacznym ograniczoną zdolność do
pokierowania postępowaniem. Biegli uznali tym samym, że zachodzą warunki z art.
31 § 2 k.k. Po wydaniu opinii biegli nie byli przesłuchiwani. Wyrok Sądu
Rejonowego w O. z dnia 24 lipca 2008 r. nie został zaskarżony i uprawomocnił się z
dniem 1 sierpnia 2008 r.
Kasację od tego wyroku wniósł Prokurator Generalny na korzyść skazanego
W. G. Prokurator zaskarżył wyrok w całości i zarzucił rażące i mające istotny wpływ
na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa karnego procesowego – art. 387 §
1 i 2 k.p.k., polegające na uwzględnieniu sprzecznego z wymogami prawa wniosku
oskarżonego o skazanie go bez przeprowadzania postępowania dowodowego i
wydanie wyroku skazującego zgodnego z tym wnioskiem, co w konsekwencji
doprowadziło do rażącego naruszenia prawa karnego materialnego i procesowego,
tj. art. 93 k.k. w zw. z art. 96 § 1 k.k., polegającego na przyjęciu, iż zachodzą
warunki do zastosowania środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia W. G.
w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego pomimo tego, że nie zasięgnięto
opinii biegłego psychologa i nie wysłuchano biegłego tej specjalności oraz biegłych
psychiatrów przed zastosowaniem tego środka zabezpieczającego.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego kasacją orzeczenia i
przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w O. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna w stopniu oczywistym, co
pozwala na jej rozpoznanie i uwzględnienie na posiedzeniu wyznaczonym w trybie
z art. 535 § 5 k.p.k.
3
Orzeczony przez Sąd Rejonowy środek w postaci umieszczenia sprawcy
przestępstwa w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego jest jednym ze
środków zabezpieczających, o których mowa w Rozdziale X Kodeksu karnego.
Rozdział ten rozpoczyna się od art. 93 k.k., zawierającego ogólne przesłanki
umieszczenia w zakładzie zamkniętym. Umieszczenie w zakładzie zamkniętym jest
możliwe wtedy, gdy jest to niezbędne, aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez
sprawcę czynu zabronionego związanego m. in. z jego uzależnieniem od alkoholu -
tak w wypadku W. G. Przepis art. 93 k.k. in fine stanowi, że przed orzeczeniem
środka zabezpieczającego sąd wysłuchuje lekarzy psychiatrów oraz psychologa.
Norma ta ma charakter gwarancyjny. Wobec faktu, że sąd orzeka środek
zabezpieczający, polegający na faktycznym pozbawieniu wolności i to wobec osoby
bądź to chorej psychicznie, bądź z zaburzeniami preferencji seksualnych czy
upośledzeniem umysłowym, bądź wreszcie, jak w odniesieniu do skazanego W. G.,
z uzależnieniem od alkoholu, wysłuchanie biegłych psychiatrów i psychologa ma
charakter obligatoryjny, nie wystarcza przy tym zapoznanie się tylko z opinią
pisemną (zob. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2008 r., V KK
177/08, R-OSNKW z 2008 r., poz. 2296). Biegli wypowiedzieć się zatem muszą
przed sądem, jak w przedmiotowej sprawie, odnośnie charakteru i stopnia
uzależnienia oraz konieczności umieszczenia skazanego w zakładzie zamkniętym.
Stanowisko samego skazanego w tej kwestii, nawet zgodne ze stanowiskiem jego
obrońcy nie może zostać uznane za wystarczające. Ustawodawca uznał, że w
sytuacji tego rodzaju konieczne jest zasięgnięcie opinii osób dysponujących wiedzą
specjalistyczną, w tym bezpośrednie wysłuchanie ich przed sądem.
W postępowaniu przeciwko W. G. przeprowadzono wprawdzie dowód z
opinii biegłych psychiatrów, którzy rozpoznali u skazanego uzależnienie od alkoholu,
niemniej nie wypowiadali się oni co do konieczności leczenia W. G. i to w
warunkach zakładu zamkniętego, ani nie zajęli stanowiska co do
prawdopodobieństwa popełnienia przez niego ponownie czynu zabronionego.
Ponadto nie zasięgnięto w ogóle opinii biegłego psychologa, o którym mowa w art.
93 k.k., co stanowi dodatkowe uchybienie sądu (zob. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2011 r., III KK 224/11, R-OSNKW z 2011 r., poz.
1478).
4
Zastanawiać się można czy w trybie z art. 387 § 1 k.p.k. w ogóle możliwe
jest uwzględnienie wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia
postępowania dowodowego, w którym oskarżony wnosi między innymi o
zastosowanie wobec niego środka zabezpieczającego z art. 96 § 1 k.k. W treści art.
387 § 1 k.p.k. mowa jest bowiem jedynie o wniosku o wymierzenie określonej kary
lub środka karnego. Dopuszczając jednak nawet taką możliwość uznać trzeba, że
sąd nie może uwzględnić wniosku bez spełnienia wymogów określonych w art. 93
k.k. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2011 r., V KK 349/11, R-
OSNKW z 2011 r., poz. 2300). Inaczej dochodzi do naruszenia wskazanego
przepisu oraz art. 387 § 2 k.p.k.
W sprawie doszło zatem do oczywistego naruszenia prawa i to o charakterze
rażącym. Konieczne w tej sytuacji było uchylenie zaskarżonego kasacją wyroku i to
w całości. Wyrok ten wydany bowiem został na skutek uwzględnienia wniosku
oskarżonego i jego obrońcy, obejmującego także wymiar kary pozbawienia
wolności. Konieczność uchylenia wyroku wynika także z faktu, że obecnie nadal
możliwe jest dalsze wykonywanie orzeczonego nim środka zabezpieczającego.