Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 425/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jarosław Matras (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca)
SSN Eugeniusz Wildowicz
Protokolant Dorota Szczerbiak
w sprawie J. W.
skazanego z art. 178 a § 1 k.k.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 29 stycznia 2014 r.,
w trybie art. 535 § 5 k.p.k.,
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego - na korzyść skazanego,
od wyroku Sądu Rejonowego w S.
z dnia 30 listopada 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Rejonowemu w S. do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w S., uwzględniając na posiedzeniu złożony przez
prokuratora w trybie art. 335 § 1 k.p.k. wniosek, wyrokiem z dnia 30 listopada 2011
r., uznał oskarżonego J. W. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z art.
178a § 1 k.k. i za to wymierzył mu karę 80 (osiemdziesiąt) stawek dziennych
grzywny, przyjmując wysokość pojedynczej stawki na kwotę 10 (dziesięć) złotych;
2
orzekł wobec J. W. tytułem środka karnego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych na okres 2 (dwóch) lat oraz rozstrzygnął o kosztach sądowych.
Powyższy wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił
się w dniu 8 grudnia 2011 roku.
Kasację od powyższego wyroku, na korzyść J. W., wniósł Prokurator
Generalny. Podniósł w niej zarzuty rażącego i mogącego mieć istotny wpływ na
treść wyroku naruszenia przepisów postępowania karnego – art. 343 § 5 k.p.k. w
zw. z art. 117 § 1 i 2 k.p.k., polegające na wydaniu wobec J. W. na posiedzeniu,
pod jego nieobecność, wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy, w
sytuacji, gdy zawiadomienie o terminie posiedzenia wysłano na inny adres niż
wskazał to oskarżony, a nadto w tym okresie był on pozbawiony wolności w innej
sprawie, wskutek czego naruszono jego prawo do obrony wynikające z art. 6 k.p.k.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w S.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Kasacja Prokuratora Generalnego jest oczywiście zasadna w rozumieniu art.
535 § 5 k.p.k. i podlega uwzględnieniu.
Rację ma skarżący, że zaskarżony wyrok zapadł z rażącym naruszeniem
przepisów postępowania wskazanych w zarzucie kasacji. Sąd Rejonowy w S.,
wydając zaskarżony wyrok, dopuścił się bowiem rażącego naruszenia art. 343 § 5
k.p.k. oraz art. 117 § 1 i 2 k.p.k.
Zgodnie z art. 117 § 1 k.p.k. uprawnionego do wzięcia udziału w czynności
procesowej zawiadamia się o jej czasie i miejscu. Z kolei § 2 powołanego art. 117
k.p.k. stanowi, że czynności nie przeprowadza się m.in. wtedy, gdy osoba
uprawniona nie stawiła się, a brak jest dowodu, że została o niej powiadomiona. Z
przepisu art. 343 § 5 k.p.k. wynika zaś, że oskarżony ma prawo wziąć udział w
posiedzeniu w przedmiocie rozpoznania wniosku prokuratora złożonego w trybie art.
335 § 1 k.p.k.
Na etapie postępowania przygotowawczego podejrzany J. W. podczas
przesłuchania w dniu 20 października 2011 roku jako adres do korespondencji
podał S., ul. Ż. 2A (k. 12). Sąd Rejonowy w S. przesłał natomiast oskarżonemu
odpis aktu oskarżenia wraz z zawiadomieniem o terminie posiedzenia w dniu 30
3
listopada 2011 roku, w przedmiocie rozpoznania wniosku prokuratora w trybie art.
335 § 1 k.p.k., na adres jego zameldowania, tj. R. Korespondencja ta została
odebrana w dniu 9 listopada 2011 roku przez brata oskarżonego – M. W. (k. 31).
W dniu 30 listopada 2011 roku Sąd Rejonowy w S., uznając, że J. W. został
prawidłowo zawiadomiony o terminie posiedzenia, na podstawie art. 343 § 6 k.p.k.
uwzględnił wniosek prokuratora złożony w trybie art. 335 § 1 k.p.k. i wydał wyrok (k.
32–33). Odpis orzeczenia również skierowano pod adres zameldowania J. W., a
tym razem przesyłkę odebrała matka oskarżonego (k. 40).
Niezależnie od powyższego zauważyć należy, że – jak wynika z pisma
Zastępcy Dyrektora Zakładu Karnego w P. z dnia 6 grudnia 2013 roku – J. W. w
okresie od 18 października 2011 roku do dnia 14 czerwca 2012 roku przebywał w
jednostce penitencjarnej. Tym samym w dacie wysłania zawiadomienia o terminie
posiedzenia w przedmiocie złożonego przez prokuratora w trybie art. 335 § 1 k.p.k.
wniosku (w dniu 7 listopada 2011 roku, k. 11), J. W. nie przebywał pod podanym
adresem miejsca swego zamieszkania, ani też adresem zameldowania, skoro w
dniu 18 października 2011 r. został osadzony w zakładzie karnym.
Zauważyć w tym miejscu należy, że uznanie pisma za prawidłowo doręczone
w trybie art. 132 § 2 k.p.k. (a więc przez odbiór przesyłki przez dorosłego
domownika), warunkowane jest faktem "chwilowej nieobecności adresata", przy
czym warunek ten ma charakter obiektywny. W sytuacji, kiedy nieobecność
oskarżonego nie była chwilowa (a tak jest w razie osadzenia go w areszcie
śledczym lub zakładzie karnym), zaś kwitujący odbiór pisma domownik nie odmówił
jego przyjęcia, chociaż powinien to uczynić informując doręczyciela o przyczynie, a
jednocześnie nie powiadomił o zawiadomieniu oskarżonego lub też organu
zawiadamiającego o istnieniu okoliczności, z powodu których nie mógł przekazać
adresatowi odebranego zawiadomienia, o prawidłowym powiadomieniu nie może
być mowy i fakt ten nie może obciążać oskarżonego, a tym samym powodować dla
niego negatywne konsekwencje procesowe. Uznanie pisma za prawidłowo
doręczone nie zależy od stanu wiedzy organu wysyłającego pismo w zakresie, czy
rzeczywiście osoba zawiadamiana przebywa w miejscu stałego pobytu, bądź czy jej
nieobecność w tym miejscu ma jedynie chwilowy lub trwały charakter, opiera się
bowiem wyłącznie na stwierdzeniu warunku formalnego, a tym samym do
4
naruszenia przepisów rozdziału 15 Kodeksu postępowania karnego może dojść
także bez uchybienia organu procesowego. W każdym takim wypadku błąd w
doręczeniu pisma dokonany z obrazą art. 132 § 2 k.p.k. i w konsekwencji art. 117 §
2 k.p.k. skutkować musi uznaniem, że doszło do naruszenia prawa oskarżonego do
obrony, a więc przepisu art. 6 k.p.k. (zob. wyroki SN: z dnia 12 stycznia 2009 r., II
KK 18/07, R-OSNKW 2009, poz. 69; z dnia 23 maja 2013 r., III KK 96/13, LEX nr
1315622).
W efekcie błędnego przyjęcia przez Sąd I instancji, że pokwitowane przez
brata oskarżonego zawiadomienie zostało dokonane z zachowaniem warunków
określonych w art. 132 § 2 k.p.k., oskarżony J. W.– nie wiedząc o terminie
posiedzenia i nie mogąc w nim uczestniczyć – pozbawiony został możliwości
realizacji swoich uprawnień związanych z prawem do obrony. Skutkami
procesowymi takiego stanu rzeczy nie można obciążać przy tym samego
oskarżonego tym bardziej, że do sytuacji w jakiej znalazł się J. W. nie miał również
zastosowania przepis art. 139 § 1 k.p.k., jako że fakt pozbawienia oskarżonego
wolności nie może być utożsamiany z jego własną decyzją o zmianie miejsca
zamieszkania czy zaniechania tam pobytu, o której obowiązany jest zawiadomić
organ prowadzący postępowanie (zob. wyroki SN: z dnia 26 listopada 2003 r., III
KK 257/02, R-OSNKW 2003, poz. 2535 i z dnia 6 lipca 2006 r., V KK 495/05, LEX
nr 193092).
W tej sytuacji – jak trafnie wskazano w skardze kasacyjnej – Sąd Rejonowy
w S. powinien był odroczyć posiedzenie w przedmiocie rozpoznania wniosku
złożonego w trybie art. 335 § 1 k.p.k. i zawiadomić oskarżonego w sposób
prawidłowy o nowym terminie posiedzenia. Nie czyniąc tego i rozpoznając na tym
posiedzeniu, pod nieobecność niepowiadomionego o terminie posiedzenia
oskarżonego, wniosek o jego skazanie bez przeprowadzenia rozprawy, rażąco
naruszył przepisy art. 343 § 5 k.p.k. i art. 117 § 1 i 2 k.p.k., co miało istotny wpływ
na treść wydanego orzeczenia.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę
przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w S.
5