Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SDI 51/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Przemysław Kalinowski
SSN Andrzej Ryński
Protokolant Anna Kuras
przy udziale Rzecznika Dyscyplinarnego Krajowej Rady Notarialnej
notariusza K. M.
w sprawie notariusz A. Ł.
obwinionej z art. 50 w zw. z art. 7 § 2 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r.
Prawo o notariacie (t. j. Dz. U. z 2008 r., Nr 189, poz. 1158 ze zm.)
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 7 lutego 2014 r.
kasacji, wniesionej przez obrońcę obwinionej
od orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego przy Krajowej Radzie Notarialnej
w […] z dnia 17 lipca 2013 r.,
zmieniającego orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego Izby Notarialnej w […]
z dnia 28 lutego 2007 r.
uchyla zaskarżone orzeczenie i sprawę przekazuje Wyższemu
Sądowi Dyscyplinarnemu przy Krajowej Radzie Notarialnej w […]
do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
UZASADNIENIE
2
Orzeczeniem Sądu Dyscyplinarnego z dnia 28 lutego 2007 r., obwiniona
notariusz A. Ł. została uznana za winną tego, że w okresie od października 2002 r.
do lipca 2005 r., będąc zobowiązana do pobrania opłaty sądowej od wniosku o
dokonanie wpisu w księdze wieczystej na podstawie art. 7 § 2 ustawy- Prawo o
notariacie (dalej: u.p.n.), nie uzależniała dokonania tej czynności od uiszczenia
opłaty sądowej, a będąc zobowiązana do przekazania pobranych opłat na rachunek
bankowy Sądu Rejonowego, w którego obszarze właściwości ma siedzibę, w
terminie do siódmego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym została
pobrana opłata, wpłacała te opłaty w terminach dowolnie przez siebie ustalonych,
będąc w sposób ciągły zadłużona wobec Skarbu Państwa, na rzecz którego
pobierane są opłaty, czym w sposób rażący naruszyła art. 7 § 2 zd. 2 u.p.n. oraz
przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 27 sierpnia 2001 r. w sprawie
pobierania przez notariuszy opłat sądowych od wniosków o wpis w księdze
wieczystej, zamieszczanych w aktach notarialnych i za to, na podstawie art. 51 § 1
pkt 3 u.p.n., została jej wymierzona kara pieniężna w wysokości 13 200 zł.
Odwołanie od powyższego orzeczenia złożył Rzecznik Dyscyplinarny Izby
Notarialnej w […] oraz obrońca obwinionej. Wyższy Sąd Dyscyplinarny przy
Krajowej Radzie Notarialnej orzeczeniem z dnia 26 listopada 2007 r., zmienił
zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że na podstawie art. 51 § 1 pkt 4 u.p.n.
wymierzył obwinionej karę dyscyplinarną w postaci pozbawienia jej prawa
prowadzenia kancelarii.
Orzeczenie Sądu drugiej instancji zostało zaskarżone kasacjami obwinionej
oraz jej obrońcy, w których podniesiono zarzuty rażącej niewspółmierności kary.
Rzecznik Dyscyplinarny Krajowej Rady Notarialnej wniósł o oddalenie obu kasacji
jako pozbawionych podstaw kasacyjnych.
Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 27 marca 2008 r., uchylił zaskarżone
orzeczenie i sprawę przekazał Wyższemu Sądowi Dyscyplinarnemu przy Krajowej
Radzie Notarialnej do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny przy Krajowej Radzie Notarialnej
postanowieniem z dnia 27 października 2008 r., zawiesił postępowanie przeciwko
obwinionej do czasu prawomocnego zakończenia postępowania karnego, albowiem
3
opis przewinienia zawodowego określonego w art. 7 § 2 u.p.n. pokrywał się z
zarzuconym A. Ł. w akcie oskarżenia przestępstwem z art. 231 § 1 k.k. w zb. z art.
271 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k., mającym polegać na tym, że w
okresie od 1 lipca 2002 r. do 7 lipca 2005 r. w […], w krótkich odstępach czasu w
wykonaniu z góry powziętego zamiaru, jako notariusz prowadzący kancelarię
notarialną w […], przekroczyła swoje uprawnienia i nie dopełniła obowiązków
wynikających z art. 7 § 2 i art. 89 § 2 u.p.n., art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 9 września
2000 r. o podatku od czynności cywilno-prawnych, art. 4 ust. 2 i 2a rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 sierpnia 2001 r. w sprawie pobierania przez
notariuszy opłat sądowych od wniosków o wpis do księgi wieczystej
zamieszczanych w aktach notarialnych, nie przekazując w przewidzianym
przepisami terminie i w należnej wysokości do Sądu Rejonowego w […] opłat
sądowych od wniosków o wpis do ksiąg wieczystych zamieszczanych w aktach
notarialnych, a ponadto nie pobrała opłat sądowych, podatków od czynności
cywilno-prawnych i taksy notarialnej wraz z należnym od niej podatkiem VAT,
poświadczając nieprawdę w sporządzanych przez siebie w ww. okresie aktach
notarialnych i odpowiadających im zapisach w repertorium A.
Decyzja Wyższego Sądu Dyscyplinarnego o zawieszeniu postępowania
dyscyplinarnego została zaskarżona przez obwinioną, która podniosła w zażaleniu
zarzut upływu terminu przedawnienia. Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 29
stycznia 2009 r., sygn. akt SDI 31/08, utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie
wskazując, że wobec tożsamości zarzucanego obwinionej czynu, będącego
zarówno przedmiotem postępowania dyscyplinarnego, jak i procesu karnego, brak
jest podstaw do umorzenia postępowania w związku z upływem 3-letniego terminu
przedawnienia, o którym mowa w art. 52 § 1 u.p.n.
Po podjęciu postępowania Wyższy Sąd Dyscyplinarny, orzeczeniem z dnia
17 lipca 2013 r., zmienił zaskarżone orzeczenie Sądu pierwszej instancji w części
dotyczącej orzeczenia o karze i na podstawie art. 51 § 1 pkt 4 u.p.n. wymierzył
obwinionej karę pozbawienia prawa prowadzenia kancelarii.
Powyższe orzeczenie zostało zaskarżone kasacją obrońcy obwinionej, w
której podniesiono zarzut rażącej niewspółmierności kary i wniesiono o uchylenie
orzeczenia Sądu drugiej instancji w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze oraz
4
przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Wyższemu Sądowi
Dyscyplinarnemu przy Krajowej Radzie Notarialnej.
W odpowiedzi na kasację Rzecznik Dyscyplinarny Krajowej Rady Notarialnej
wniósł o jej oddalenie jako niezasługującej na uwzględnienie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Niezależnie od kwestii zasadności zarzutu podniesionego w kasacji obrońcy
obwinionej, zaskarżone orzeczenie należało uchylić z powodu stwierdzenia z
urzędu, że w sprawie wystąpiła okoliczność, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 9
k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 69 u.p.n.
Zgodnie bowiem z art. 52 § 1 i 2 u.p.n., po upływie 3 lat od chwili czynu nie
można wszcząć postępowania dyscyplinarnego, a w razie wszczęcia ulega ono
umorzeniu. Jeżeli jednak czyn zawiera znamiona przestępstwa, przedawnienie
dyscyplinarne nie może nastąpić wcześniej niż przedawnienie przewidziane w
przepisach Kodeksu karnego. Karalność przypisanego obwinionej przewinienia
dyscyplinarnego według art. 52 § 1 u.p.n. przedawniłaby się zatem z dniem 1 lipca
2008 r., natomiast uzasadnieniem dla prowadzonego po tym czasie postępowania
dyscyplinarnego było przyjęcie przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny, że czyn
zarzucany obwinionej stanowi jednocześnie przestępstwo, które zgodnie z art. 101
§ 1 pkt 4 k.k. i art. 102 k.k. przedawnia się dopiero po 10 latach, a zatem w
niniejszej sprawie nastąpiłoby to z końcem dnia 1 lipca 2015 r.
Okazało się jednak, że opis i kwalifikacja prawna czynu przypisanego
obwinionej w prawomocnym wyroku Sądu Rejonowego w […] z dnia 22 czerwca
2012 r., VII K …/11, nie pokrywa się z opisem czynu i jego kwalifikacją prawną z
aktu oskarżenia. Sąd ten bowiem na okres roku próby warunkowo umorzył
postępowanie karne przeciwko A. Ł., przyjmując jedynie, że w okresie od 1 lipca
2002 r. do 6 czerwca 2005 r. w […], działając w krótkich odstępach czasu oraz w
wykonaniu z góry powziętego zamiaru, będąc funkcjonariuszem publicznym –
notariuszem prowadzącym kancelarię notarialną, poświadczyła nieprawdę co do
okoliczności mających znaczenie prawne, a to o pobraniu opłaty sądowej oraz
podatku od czynności cywilno-prawnych w sporządzanych przez siebie aktach
notarialnych oraz odpowiadających im zapisach w repertorium A, pomimo tego, że
należności, na które wystawiała faktury z odroczonym terminem płatności, nie
5
zostały pobrane, tj. że popełniła stanowiący wypadek mniejszej wagi występek z
art. 271 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
Należy zatem zauważyć, że sąd karny stwierdził przestępność zachowania
notariusz A. Ł. jedynie w zakresie poświadczenia nieprawdy w sporządzanych
przez nią aktach notarialnych i repertorium A, tj. fałszywego stwierdzenia pobrania
opłaty sądowej oraz podatku od czynności cywilno-prawnych, co wypełniało
znamiona występku z art. 271 § 2 k.k. Sąd ten wyeliminował natomiast z opisu
czynu i jego kwalifikacji prawnej drugi zarzucany w akcie oskarżenia aspekt
prawno-karny zachowania obwinionej, tj. niedopełnienie przez nią obowiązków jako
funkcjonariusza publicznego i działanie na szkodę interesu publicznego (art. 231 §
1 k.k.).
Tymczasem sądy dyscyplinarne przypisały obwinionej przewinienie
dyscyplinarne, którego istota sprowadzała się do zaniechania niezwłocznego
pobrania opłat sądowych od dokonanych czynności notarialnych i przekazywania
ich na rachunek Skarbu Państwa z opóźnieniem, co wpisywało się właśnie w tę
część zarzutu, odnoszącą się do występku z art. 231 § 1 k.k., nie uwzględnionego
w opisie i kwalifikacji prawnej czynu przypisanego wyrokiem Sądu Rejonowego w
[…] z dnia 22 czerwca 2012 r., sygn. akt VII K …/11. Z tego względu, wobec upływu
3-letniego terminu przedawnienia dyscyplinarnego niemożliwe stało się
pociągnięcie obwinionej do odpowiedzialności dyscyplinarnej za te zachowania,
których przestępności nie stwierdził Sąd Rejonowy w […]. O ile bowiem podjęcie
przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny decyzji o zawieszeniu postępowania karnego było
uprawnione w świetle szerszego opisu czynu zawartego w akcie oskarżenia, o tyle
zawężona charakterystyka czynu stwierdzonego wyrokiem sądu karnego i
wyeliminowanie z kwalifikacji prawnej art. 231 § 1 k.k. uczyniły niemożliwym
pociągnięcie do odpowiedzialności dyscyplinarnej obwinionej za delikt, na który
składały się wszystkie zachowania opisane we wniosku o ukaranie limitującego
zakres rozpoznania sprawy w postępowaniu dyscyplinarnym.
W konsekwencji takiego rozstrzygnięcia powstała sytuacja, w której odpadła
przesłanka do zastosowania określonego w Kodeksie karnym 10-letniego terminu
przedawnienia przestępstwa (art. 101 § 1 pkt 4 k.k. i art. 102 k.k. w zw. z art. 52 § 2
u.p.n.), albowiem brak jest przynajmniej pełnej tożsamości między czynem
6
przypisanym A. Ł. w sentencji wyroku Sądu Rejonowego w […] z dnia 22 czerwca
2012 r., sygn. akt VII K …/11, utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w
[…] z dnia 15 stycznia 2013 r., a czynem opisanym w sentencji orzeczenia Sądu
Dyscyplinarnego w […] z dnia 28 lutego 2007 r.
Z tego względu konieczne stało się uchylenie orzeczenia Wyższego Sądu
Dyscyplinarnego przy Krajowej Radzie Notarialnej z dnia 17 lipca 2013 r., i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Wyższy Sąd Dyscyplinarny
rozważy, czy a jeżeli tak, to w jakim zakresie składające się na delikt dyscyplinarny
zachowania, wskazane w skardze Rzecznika Dyscyplinarnego, mieszczą się w
opisie przestępstwa przypisanego obwinionej w wyroku Sądu Rejonowego w [….] z
dnia 22 czerwca 2012 r., sygn. akt VII K …/11, co uzasadniałoby pociągnięcie A. Ł.
do odpowiedzialności dyscyplinarnej w związku z treścią art. 52 § 2 u.p.n. W
zależności od podjętej decyzji Sąd ten wówczas albo dokona modyfikacji opisu
czynu, który zawierałby się w znamionach występku przypisanego obwinionej przez
sąd karny, uznając tym samym za uprawnione prowadzenie postępowania
dyscyplinarnego pomimo upływu „zwykłego” terminu przedawnienia dla przewinień
dyscyplinarnych (art. 52 § 1 u.p.n.), albo umorzy postępowanie wobec braku
podstaw do zastosowania terminu przedawnienia określonego w Kodeksie karnym.
Wobec konieczności uchylenia zaskarżonego wyroku ze względu na
wystąpienie jednej z bezwzględnych przyczyn odwoławczych, bezprzedmiotowe
było odniesienie się do zarzutu rażącej niewspółmierności kary.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w części dyspozytywnej wyroku.