Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 314/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jarosław Matras (przewodniczący)
SSN Józef Dołhy
SSN Jerzy Grubba (sprawozdawca)
Protokolant Jolanta Grabowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Mieczysława Tabora
w sprawie S. F.
skazanego z art. 244 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 12 lutego 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w G.
z dnia 21 maja 2013 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w T.
z dnia 11 grudnia 2012 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w G. w
postępowaniu odwoławczym,
2) zarządza zwrot opłaty kasacyjnej wniesionej przez
skarżącego.
2
UZASADNIENIE
S. F. stanął pod zarzutem tego, że:
- w dniu 18 sierpnia 2012r. w T. pomimo orzeczonego zakazu prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym wydanego przez Sąd
Rejonowy w R. prowadził pojazd mechaniczny w ruchu lądowym marki Opel Corsa,
tj. popełnienia przestępstwa z art. 244 k.k.
Sąd Rejonowy z dnia 11 grudnia 2012r. uznał oskarżonego za winnego
popełnienia zarzuconego mu przestępstwa i za to skazał go na karę 5 miesięcy
pozbawienia wolności.
Wyrok zaskarżony został osobistą apelacją oskarżonego, w której podniósł
zarzuty obrazy art. 7 i 4 k.p.k. oraz błędu w ustaleniach faktycznych. Podnoszą
powyższe, oskarżony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez orzeczenie kary
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Jednocześnie
oskarżony wniósł o dopuszczenie dowodu z akt sprawy II K …/10 SR w R., a w
szczególności ze znajdującego się w nich wywiadu kuratora oraz przeprowadzenie
dowodu z zaświadczeń z poradni zdrowia psychicznego, w której się leczy.
Obrońca oskarżonego, który przystąpił do sprawy na etapie postępowania
międzyinstancyjnego poparł apelację oskarżonego, podnosząc dodatkowo zarzut z
art. 439§1 pkt 10 k.p.k.
Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z dnia 21 maja 2013r. utrzymał w mocy
zaskarżony wyrok.
Kasację od tego orzeczenia wniósł obrońca skazanego podnosząc w niej
zarzuty:
1 – uchybienia z art. 439§1 pkt 10 k.p.k. przejawiającego się w nieuznaniu
istnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej, ze względu na brak uczestnictwa
obrońcy w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, pomimo istnienia wątpliwości, co
do poczytalności skazanego;
2 – rażącego naruszenie przesłanek stosowania art. 79§1 pkt 3 k.p.k. przez
niezastosowanie przepisu art. 215 k.p.k. w zw. z art. 193 k.p.k. i wykluczenie
wątpliwości, co do poczytalności skazanego;
3
3 – rażącego naruszenie art. 4, 7 i 457§3 k.p.k. przez nie ustosunkowanie
się do wniosków oskarżonego, w szczególności w zakresie wątpliwości, co do jego
poczytalności;
4 – rażącego naruszenia prawa materialnego – art. 31 k.k. poprzez brak
weryfikacji materialnych przesłanek stosowania tego przepisu.
Podnosząc powyższe, obrona wniosła o uchylenie obu wyroków i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest częściowo zasadna. W istocie wszystkie podniesione w niej
zarzuty sprowadzają się do podniesienia wad orzeczenia Sądu Odwoławczego w
zakresie, w jakim dokonał on oceny stanu zdrowia psychicznego skazanego.
Jednocześnie jednak, jako przedwczesne ocenić należy postawienie zarzutów
naruszenia art. 31 k.k., czy zaistnienia bezwzględnej przesłanki odwoławczej z art.
439§1 pkt 10 k.p.k. O naruszeniu tych przepisów można byłoby bowiem mówić,
tylko wówczas, gdyby już obecnie stwierdzano uzasadnione wątpliwości co do
poczytalności skazanego. W konsekwencji, dotyczy to również zarzutu naruszenia
art. 79§1 k.p.k.
Zasadny jest natomiast zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 7 k.p.k. i
art. 457§3 k.p.k.
Bezsprzecznie, kwestia leczenia psychiatrycznego oskarżonego pojawiła się
w niniejszej sprawie, w zasadzie dopiero na etapie postępowania odwoławczego.
Na wniosek oskarżonego Sąd Okręgowy dopuścił dowód z jego historii choroby z
poradni zdrowia psychicznego. Uzyskał w ten sposób materiał dowodowy
wskazujący na to, że S. F. leczy się w tej poradni od dnia 24 stycznia 2007r. (k.73 –
84). Oceniając zgromadzony w ten sposób materiał dowodowy, Sąd Okręgowy
zawarł, co do tej kwestii jedno zdanie w uzasadnieniu swego wyroku – „Sąd
Okręgowy nie miał wątpliwości co do poczytalności oskarżonego zarówno tempore
criminis, jak również w czasie postępowania”. Takie stwierdzenie, niepoparte
jakimikolwiek rozważaniami, samo w sobie ocenione być musi, jako rażące
przekroczenie zasad swobodnej oceny dowodów lub jako świadczące o wadliwym
sporządzeniu uzasadnienia wyroku. Albo bowiem Sąd Odwoławczy arbitralnie
ocenił przedmiotowy dowód – nie kierując się żadnymi racjonalnymi przesłankami
4
albo w uzasadnieniu swego orzeczenia przesłanek tych nie przedstawił.
Zacytowane zdanie stanowi konkluzję ewentualnych rozważań, nie wiadomo
natomiast, czy zostały one przeprowadzone, czy też jedynie nie przedstawiono ich
w uzasadnieniu. Nie jest też jasne, czy Sąd ten uznał, że do oceny historii choroby
nie są wymagane wiadomości specjalne i może dokonać jej we własnym zakresie,
czy też, o dokonanej ocenie zadecydowały inne względy, a jeżeli tak, to jakie?
Tymczasem, nadesłana historia choroby skazanego w sposób niewątpliwy
potwierdza fakt leczenia psychiatrycznego skazanego i to zarówno obecnie –
długoletniego, jak i w dzieciństwie.
Istotne wątpliwości budzi również rzetelność kolejnego stwierdzenia
przedstawionego w uzasadnieniu wyroku (k.100), wskazująca, że Sąd Odwoławczy
– „podzielił stanowisko Sądu I – instancji, który posiadając wiedzę o leczeniu
odwykowym oskarżonego nie widział podstaw do weryfikowania tej okoliczności
przez biegłych”. Przypomnieć wypada, że Sąd Rejonowy w tej kwestii nie zajął
wprost stanowiska, ale jego sytuacja była diametralnie różna od tej, która zaistniała
w postępowaniu odwoławczym. Na protokole jedynego przesłuchania S. F. w
postępowaniu przygotowawczym (k.8v) widnieje adnotacja, że nie był on „leczony
psychiatrycznie, neurologicznie lub odwykowo”. W protokole rozprawy zaś (k.33)
zaprotokołowano, że: „według oświadczenia zdrowy, nieleczony psychiatrycznie,
neurologicznie. Podaje, że przez 9 miesięcy uczestniczył w terapii odwykowej, nie
przebywał w związku z tym na leczeniu w zakładzie zamkniętym ani w szpitalu”.
Sąd Rejonowy nie dysponował zatem informacjami o tym, że oskarżony od lat leczy
się psychiatrycznie, a uzyskał jedynie jego oświadczeniem, że epizodycznie podjął
próbę terapii odwykowej. Powyższe, nie stanowiło z pewnością dla Sądu
Odwoławczego, dostatecznej podstawy do odwołania się do ustaleń dokonanych
przez Sąd I instancji.
Mając na uwadze przedstawione względy, Sąd Najwyższy uznał, że w
kasacji zasadnie postawione zostały zarzuty naruszenia art. 7 k.p.k. i art. 457§3
k.p.k. Zaistniałe w ten sposób uchybienie mogło mieć istotny wpływ na treść
zapadłego w sprawie wyroku.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy powinien w sposób
zgodny z dyspozycją art. 7 k.p.k. ocenić materiał dowody w postaci nadesłanej
5
historii choroby oskarżonego. Ocena ta będzie decydująca dla ustalenia, czy w
sprawie zachodzi potrzeba dopuszczenia dowodu z opinii biegłych psychiatrów dla
oceny poczytalności oskarżonego oraz wpływu stanu jego zdrowia na zaistnienie
zdarzeń z dnia 18 sierpnia 2012r. – o co bezpośrednio wnosił oskarżony w swej
apelacji. Rozważania Sądu Odwoławczego co do tych kwestii, przedstawione
powinny zostać w uzasadnieniu wyroku sporządzonym zgodnie z wymogami art.
457§3 k.p.k. (o ile oczywiście zajdzie potrzeba sporządzenia takiego uzasadnienia).
Kierując się przedstawionymi względami Sąd Najwyższy orzekł, jak na
wstępie.
Wobec treści niniejszego rozstrzygnięcia, zarządzono zwrot opłaty
wniesionej przez skazanego.