Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 357/13
POSTANOWIENIE
Dnia 27 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Iwona Koper
w sprawie z wniosku Banku […] Spółki Akcyjnej
w W.
przy uczestnictwie M.
z siedzibą w S. (Księstwo Liechtenstein) i Przedsiębiorstwa Usługowo -
Handlowego "T." T. A., M. B., D. L.
Spółki Jawnej w N.
o wykreślenie hipoteki przymusowej łącznej kaucyjnej w kwocie 27.958.907,50 zł
z księgi wieczystej […] (macierzystej) oraz z 77 ksiąg wieczystych nieruchomości
współobciążonych (lokalowych), w tym z księgi wieczystej […],
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 27 lutego 2014 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania M. z siedzibą w S. (Księstwo
Liechtenstein)
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 17 grudnia 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Sąd Okręgowy w K. postanowieniem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił
apelację uczestnika postępowania M. od postanowienia Sądu Rejonowego w K. z
dnia 20 sierpnia 2012 r., utrzymującego w mocy postanowienie referendarza
sądowego z dnia 18 maja 2012 r., uwzględniające wniosek Banku [...]
o wykreślenie hipoteki przymusowej łącznej kaucyjnej w kwocie 27.958.907,50 zł z
księgi wieczystej […] (macierzystej) oraz z ksiąg wieczystych nieruchomości
współobciążonych (lokalowych), w tym z księgi wieczystej […]2. Podstawę tego
rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i wnioski.
Spółdzielnia Mieszkaniowa „P.” w upadłości została wpisana w księdze
wieczystej […] (macierzystej) jako współwłaścicielka nieruchomości stanowiącej
działkę nr 124/3 położoną w K. przy ulicy P. 18, zabudowaną budynkiem użytkowo-
apartamentowym, w którym część lokali wyodrębniono i przeniesiono ich własności
na rzecz innych osób. W dziale IV tej księgi została wpisana hipoteka przymusowa
łączna kaucyjna do kwoty 27.958.907,50 zł na rzecz M., współobciążająca
wyodrębnione nieruchomości lokalowe. W dniu 26 sierpnia 2003 r. Spółdzielnia
Mieszkaniowa „P.” zawarła z Przedsiębiorstwem Usługowo-Handlowym „T.” T. A.,
M. B., D. . Sp. j. umowę notarialną ustanowienia odrębnej własności lokali nr 907 i
1206 i przeniesienia ich własności. Nabywca tych lokali został ujawniony jako
właściciel w założonych dla nich księgach wieczystych (nr. […]); dokonano w nich
również wpisów hipoteki przymusowej łącznej kaucyjnej w kwocie 27.958.907,50 zł.
Umową notarialną z dnia 13 kwietnia 2012 r. syndyk masy upadłości
Spółdzielni Mieszkaniowej „P.” sprzedał przedsiębiorstwo upadłej wnioskodawcy,
w tym udział do 337.642/1.000.000 części we własności nieruchomości gruntowej
zabudowanej wielopiętrowym budynkiem mieszkaniowym, objętej księgą wieczystą
[…] oraz udział do 39/64 części we własności nieruchomości lokalowej objętej
księgą wieczystą […]. Udział upadłej w nieruchomości macierzystej był obciążony
ograniczonymi prawami rzeczowymi w postaci spółdzielczych własnościowych praw
do lokali przysługujących osobom fizycznym oraz - w przypadku 39 lokali –
Bankowi […]. W umowie zawarto wniosek o wykreślenie z działu IV księgi
wieczystej macierzystej i ksiąg wieczystych założonych dla wyodrębnionych
3
nieruchomości lokalowych, w tym księgi wieczystej […] opisanej wyżej hipoteki
przymusowej łącznej kaucyjnej.
Sąd Okręgowy uznał, że zawarta przez syndyka umowa sprzedaży
przedsiębiorstwa upadłej Spółdzielni w rozumieniu art. 551
k.c. spowodowała
wygaśnięcie hipoteki obciążającej nieruchomości wchodzące w skład tego
przedsiębiorstwa (art. 312 ust. 2 zdanie pierwsze i art. 317 ust.2 zdanie drugie
u.p.u.n.). Wskazał przy tym, że - w świetle art. 155 § 1 in fine k.c. - nie zawsze
sprzedaż nieruchomości prowadzi do przejścia jej własności na kupującego; skutek
taki nie występuje w sytuacji przewidzianej w art. 1718
u.s.m. Wygaśnięcie hipoteki
obciążającej udział upadłej Spółdzielni w nieruchomości zabudowanej objętej
księgą wieczystą […] pociągnęło za sobą wygaśniecie hipoteki łącznej na
nieruchomościach lokalowych wyodrębnionych przed sprzedażą przedsiębiorstwa
Spółdzielni; nie spowodowało natomiast wygaśnięcia wierzytelności zabezpieczonej
hipoteką i wierzyciel może zaspokoić się z ceny uzyskanej ze sprzedaży
przedsiębiorstwa lub z innego majątku upadłego, a także z majątku dłużnika
głównego, którego dług zabezpieczyła Spółdzielnia.
W skardze kasacyjnej uczestnik postępowania M. wniósł o uchylenie
postanowienia Sądu Okręgowego oraz poprzedzającego je postanowienia Sądu
Rejonowego i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania,
ewentualnie o uchylenie obu tych orzeczeń i uwzględnienie wniosku, zarzucając
naruszenie:
- art. 94 u.k.w.h. i art. 317 ust. 2 u.p.u.n. przez przyjęcie, że hipoteka
łączna obciążająca nieruchomość lokalową wyodrębnioną uprzednio
z nieruchomości spółdzielni mieszkaniowej wygasa także w stosunku do tej
nieruchomości lokalowej wskutek zawarcia przez syndyka w postępowaniu
upadłościowym umowy sprzedaży przedsiębiorstwa spółdzielni
obejmującego współwłasność nieruchomości obciążonej hipoteką łączną,
z której nieruchomość lokalowa został uprzednio wyodrębniona oraz
- art. 535 k.c., art. 1718
u.s.m. i art. 317 ust. 2 u.p.u.n. przez przyjęcie,
że w wyniku zawarcia umowy sprzedaży przedsiębiorstwa spółdzielni
mieszkaniowej w toku postepowania upadłościowego nabywcy nie
4
będącemu spółdzielnią mieszkaniową dochodzi do nabycia przez tego
nabywcę składnika przedsiębiorstwa w postaci współwłasności
nieruchomości obciążonej hipoteka łączną, skutkującego wygaśnięciem tej
hipoteki.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Okręgowy – odwołując się do treści art. 317 ust. 2 i art. 313 ust. 2
u.p.u.n. – trafnie zauważył, że zbycie przedsiębiorstwa upadłego jako całości
w toku postępowania upadłościowego powoduje - w zasadzie - wygaśnięcie
wszelkich obciążeń na składnikach tego przedsiębiorstwa. Wychodząc z tego
prawidłowego założenia, błędnie jednak uznał, że reguła ta znajduje zastosowanie
w odniesieniu do hipoteki objętej wnioskiem w sprawie niniejszej.
Z ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia wynika,
że Spółdzielnia Mieszkaniowa „P.” ustanowiła w budynku przy ulicy P.18 odrębną
własność lokalu użytkowego nr 1206 i przeniosła ją na rzecz z Przedsiębiorstwa
Usługowo-Handlowego „T.” T. A., M. B., D. L. Sp. j., co zostało ujawnione w
księdze wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości lokalowej; w księdze tej
została wpisana hipoteka przymusowa łączna kaucyjna w kwocie 27.985.907,50 zł.
Rację ma zatem skarżący zarzucając, że zawarta w dniu 13 kwietnia 2012 r. przez
syndyka masy upadłości z wnioskodawcą umowa sprzedaży przedsiębiorstwa
upadłego nie obejmowała odrębnej własności wskazanego lokalu, gdyż prawo to w
chwili zawarcia powyższej umowy nie było składnikiem zbywanego
przedsiębiorstwa i nie przeszło na jego nabywcę.
Sąd Okręgowy, mimo dokonania przytoczonych jednoznacznych ustaleń
faktycznych, nie dostrzegł wynikających z nich następstw i w konsekwencji
bezzasadnie uznał, że zbycie przedsiębiorstwa upadłej Spółdzielni Mieszkaniowej
spowodowało skutek w postaci wygaśnięcie hipoteki przymusowej łącznej kaucyjnej
wpisanej w księdze wieczystej […], co nie pozwala skutecznie odeprzeć zarzutów
podniesionych w skardze kasacyjnej.
Z tych względów, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. orzekł,
jak w sentencji.
5