Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 13/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Grubba (przewodniczący)
SSN Jarosław Matras
SSN Dariusz Świecki (sprawozdawca)
Protokolant Anna Kowal
w sprawie M. – W. Spółka z o.o.
ukaranej z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 11 marca 2014 r.,
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego
od wyroku Sądu Rejonowego w W.
z dnia 6 marca 2008 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Rejonowemu w W. do ponownego rozpoznania;
2) kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża Skarb
Państwa.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy, prawomocnym wyrokiem z dnia 16 lutego 2007 r., na
podstawie art. 18 § 1 pkt 1 k.k.s., udzielił P. Z., pełniącemu funkcję Prezesa
Zarządu „M.-W.” Sp. z o.o., zezwolenia na dobrowolne poddanie się
odpowiedzialności za przestępstwo skarbowe określone w art. 77 § 2 k.k.s. w zw. z
art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s. i wymierzył mu karę grzywny w wysokości
1.500 (jednego tysiąca pięciuset) złotych oraz zasądził od oskarżonego na rzecz
Skarbu Państwa kwotę 90 (dziewięćdziesiąt) złotych tytułem zryczałtowanej
równowartości kosztów procesu.
Powyższy wyrok był podstawą złożenia w dniu 25 kwietnia 2007 r. przez
Prokuratora Okręgowego wniosku o pociągnięcie podmiotu zbiorowego - „M.-
W.” Sp. z o.o., do odpowiedzialności za czyn zabroniony pod groźbą kary -
przestępstwo skarbowe określone w art. 77 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s.
oraz w zw. z art. 9 § 3 k.k.s., popełnione przez P. Z., działającego jako Prezes
Zarządu tej spółki, polegający na tym, że w okresie od maja do sierpnia 2006 r.
w W., P. Z., będąc Prezesem Zarządu, zajmując się sprawami gospodarczymi
płatnika „M.-W.” Sp. z o.o., działając w warunkach czynu ciągłego, nie wpłacił
na rachunek Urzędu Skarbowego zaliczek na podatek dochodowy od
wynagrodzeń wypłaconych za okres od maja do sierpnia 2006 r. w łącznej
kwocie 43.651 zł.
Po rozpoznaniu wniosku prokuratora, wyrokiem z dnia 6 marca 2008 r.
sygn. akt XII K …/07, Sąd Rejonowy:
I. na podstawie art. 3 i art. 4 ustawy z dnia 29 października 2002 r. o
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary
pociągnął podmiot zbiorowy – „M.-W.” Sp. z o.o. w upadłości do
odpowiedzialności za czyn zabroniony działającego w jego imieniu P. Z.,
Prezesa Zarządu „M.- W.’’, którego prawomocnie wyrokiem Sądu Rejonowego z
dnia 16 lutego 2007 r., sygn. akt XII Ks …/06 uznano winnym popełnienia czynu
z art. 77 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. oraz w zw. z art. 9 § 3 k.k.s. i
udzielono zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności i za to na
podstawie art. 7 ust. 1 ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za
czyny zabronione pod groźbą kary wymierzył karę pieniężną w wysokości 1.500
(jeden tysiąc pięćset) złotych;
3
II. na podstawcie art. 8 ust. 1 ustawy o odpowiedzialności podmiotów
zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary orzekł przepadek korzyści
majątkowej pochodzącej z czynu zabronionego w wysokości 43.651 zł,
zaliczając na jej poczet należność uiszczoną w sprawie sygn. akt XII Ks …/06.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił się
w pierwszej instancji.
Od tego prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego kasację na korzyść
podmiotu zbiorowego - „M.-W.” Sp. z o.o. w upadłości wniósł Prokurator
Generalny zaskarżając go w całości i zarzucił rażące i mające istotny wpływ na
jego treść naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 5 ustawy z dnia 28
października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny
zabronione pod groźbą kary (Dz. U. z 2012 r. poz. 768, z późn. zm.) poprzez
wyrażenie błędnego poglądu prawnego, że powołany przepis mógł stanowić
podstawę odpowiedzialności podmiotu zbiorowego - „M.-W.” Sp. z o.o., za czyn
zabroniony pod groźbą kary, popełniony przez P. Z., działającego jako Prezes
Zarządu w imieniu i na rzecz tej spółki. W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest oczywiście zasadna, co pozwala
na jej uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k. W
rozpoznawanej sprawie pociągnięcie do odpowiedzialności podmiotu
zbiorowego na podstawie ustawy z dnia 28 października 2002 r. o
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary
należy rozpatrywać wedle brzmienia tej ustawy nadanego jej art. 1 ustawy z
dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o odpowiedzialności podmiotów
zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz. U. 2005 Nr 180 poz.
1492). W czasie wyrokowania w tej sprawie warunkiem pociągnięcia do
odpowiedzialności podmiotu zbiorowego było spełnienie łącznie trzech
przesłanek:
1) podjęcia zachowania stanowiącego czyn zabroniony przynoszącego
lub mogącego przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść, chociażby
4
niemajątkową przez osobę fizyczną działającą w imieniu lub w interesie
podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego
reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania
kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub
niedopełnieniu tego obowiązku (art. 3 pkt 1 ustawy) albo osobę fizyczną
dopuszczoną do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub
niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa powyżej (art. 3 pkt 2
ustawa), lub osobę fizyczną działającą w imieniu lub w interesie podmiotu
zbiorowego, za zgodą lub wiedzą osoby określonej w art. 3 pkt 1 ustawy (art. 3
pkt 3 ustawy),
2) potwierdzenie popełnienia czynu zabronionego prawomocnym
wyrokiem skazującym osobę fizyczna określona w art. 3 pkt 1-3 ustawy,
wyrokiem warunkowo umarzającym wobec niej postępowanie karne albo
postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, orzeczeniem o udzielenie
tej osobie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności albo
orzeczeniem sądu o umorzeniu przeciwko niej postępowania z powodu
okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy (art. 4 ustawy),
3) wykazanie winy w wyborze lub nadzorze (culpa in eligendo i culpa in
custodiento) wobec osób wymienionych w art. 3 pkt 2 i 3 ustawy (art. 5 ustawy).
W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości, że zostały spełnione
przesłanki określone w art. 3 pkt 1-2 ustawy, gdyż P. Z. był prezesem Spółki, a
więc należał do kategorii osób działających w imieniu lub w interesie podmiotu
zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania,
podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej, a
także fakt popełnienia przez niego przestępstwa skarbowego z art. 77 § 2 k.k.s.
w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s. został potwierdzony zgodnie z
wymogiem przewidzianym w art. 4 ustawy. Natomiast nie został spełniony trzeci
z warunków koniecznych do pociągnięcia podmiotu zbiorowego do
odpowiedzialności. Przepis art. 5 ustawy pomijał swoistą przesłankę
odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione przez osoby
wskazane w art. 3 pkt 1 ustawy, ustanawiając w sposób zupełnie jednoznaczny
przesłankę zawinienia podmiotu zbiorowego dla osób wskazanych w pkt 2 i 3
5
tego artykułu. W świetle tego przepisu kwestię winy podmiotu zbiorowego
można było odnieść tylko do winy w wyborze lub nadzorze, ale jedynie wobec
osób wymienionych w art. 3 pkt 2 i 3 ustawy. Natomiast podmiot zbiorowy nie
ponosił odpowiedzialności organizacyjnej za działania osób wymienionych w
art. 3 pkt 1 ustawy.
Z powyższego wynika, że popełnienie czynu zabronionego przez osoby,
które w strukturze podmiotu zbiorowego działają w jego imieniu lub w jego
interesie w ramach własnego uprawnienia lub obowiązku – w tym prezesi i
członkowie zarządów - nie stanowi podstawy prawnej do orzeczenia
odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary
(por. m.in. wyroki SN z dnia: 6 kwietnia 2011 r., V KK 15/11, OSNKW
2011/8/72; 11 kwietnia 2011 r., V KK 57/11, LEX nr 794533; 18 października
2011 r., IV KK 276/11; LEX nr 1027192, 7 marca 2012 r., III KK 265/11, LEX nr
116319; 25 czerwca 2013 r., V KK 93/13, LEX nr 1331406).
Wobec oczywistej zasadności kasacji, a także akceptując pogląd, że brak
jest podstawy prawnej do wydania przez Sąd Najwyższy w tej kwestii
orzeczenia reformatoryjnego, zachodziła konieczność uchylenia zaskarżonego
wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
W tym postępowaniu Sąd zobowiązany będzie jeszcze raz przeanalizować
sytuację prawną podmiotu zbiorowego w obowiązującym wówczas stanie
prawnym (por. wyrok SN z 11 kwietnia 2012 r., II KK 254/11, OSNKW 2012, z.
10, poz. 99).
Kierując się przedstawionymi względami, Sąd Najwyższy orzekł jak w
sentencji.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13