Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 463/13
POSTANOWIENIE
Dnia 10 kwietnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Iwona Koper (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Anna Owczarek
w sprawie z wniosku S.K. i J. K.
przy uczestnictwie Agencji Nieruchomości Rolnych w W.
o stwierdzenie zasiedzenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 10 kwietnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy S. K.
od postanowienia Sądu Okręgowego w O.
z dnia 29 stycznia 2013 r.,
1. oddala skargę kasacyjną;
2. przyznaje adwokat A. Z. od Skarbu Państwa - Sądu
Okręgowego w O. kwotę 1 800 (jeden tysiąc osiemset) zł
powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług tytułem
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w
postępowaniu kasacyjnym.
‘
2
UZASADNIENIE
Wnioskodawcy S. K. i J. K. wnieśli o stwierdzenie nabycia własności przez
zasiedzenie czterech nieruchomości bliżej określonych we wniosku. Uczestnik
postępowania – Agencja Nieruchomości Rolnych (Oddział Terenowy w O.) wnosiła
o oddalenie tego wniosku jako nieuzasadnionego, ponieważ dwie działki objęte
wnioskiem znajdują się w posiadaniu zależnym dzierżawców, natomiast dwie
pozostałe nieruchomości stanowiły drogi.
Sąd Rejonowy oddalił wniosek wnioskodawców jako nieuzasadniony. Sąd
ustalił, że nieruchomości objęte wnioskiem (nr 14-126/11, 14-126/12, 14-126/24
i 14-126/25) stanowią własność Skarbu Państwa, przy czym dwie z nich stanowią
drogi, a dwie z nich (działka 14/126/12, 14-126/25) są użytkami rolnymi.
Nieruchomości nr 14-126/12 i 14-126/25 pozostawały odpowiednio (od 1994 r. do
2003 r. i w latach 1945-1996) w dzierżawie osoby trzeciej, a obecnie ich dzierżawcą
jest inna osoba fizyczna. Osoba ta (dzierżawca) pozwalała w niektórych latach
wnioskodawcy na koszenie trawy i zbieranie siana z działki nr 14-126/25. W ocenie
Sądu, zebrany materiał dowodowy nie uzasadniał wniosku, że nastąpiły przesłanki
nabycia przez wnioskodawców wskazanych nieruchomości na własność przez
zasiedzenie. Wnioskodawcy nie byli przede wszystkim i nie są samoistnymi
posiadaczami działek, jedynie w niektórych latach byli dzierżycielami działki nr
14-126/25, na której kosili trawę i zbierali siano.
Apelacja wnioskodawców została oddalona jako nieuzasadniona. Sąd
Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne i oceny prawne Sądu pierwszej instancji.
Stwierdził brak samoistnego posiadania działek objętych wnioskiem, a jedynie
z jednej z tych nieruchomości okresowo pobierali pożytki w postaci skoszonego
siana. Ewentualne domniemania samoistnego posiadania zostało wzruszone przez
uczestnika postępowania – Agencję Nieruchomości Rolnych, która wnioskowała
o przesłuchanie dzierżawców spornych nieruchomości, a treść tych zeznań
eliminowała możliwość przyjęcia po stronie wnioskodawców stanu posiadania
samoistnego. Ponadto Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Rejonowego,
3
że nie było prawnej możliwości zasiedzenia działek o nr 14-126/11 i 14-126/24,
ponieważ stanowią one drogi.
W skardze kasacyjnej wnioskodawcy S. K. wskazywano jedynie na
naruszenie art. 214 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Skarżący wywodził, że
nieważność postępowania przed Sądem drugiej instancji, ponieważ doszło do
pozbawienia wnioskodawcy możliwości obrony swych praw poprzez umożliwienie
mu udziału w rozprawie odwoławczej bezpośrednio poprzedzającej wydanie
orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.
Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie
sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z akt sprawy wynika, że w dniu 29 stycznia 2013 r., tj. w dniu rozprawy
apelacyjnej, wnioskodawca telefonicznie poinformował sekretariat Sądu
Okręgowego o tym, że „z powodu złych warunków atmosferycznych, panujących na
drodze, nie będzie mógł uczestniczyć w rozprawie w dniu dzisiejszym”.
Wnioskodawca prosił jednocześnie Sąd o odroczenie rozprawy w dniu dzisiejszym,
ponieważ prześle pismo procesowe, w którym zawarty będzie wniosek
o dopuszczenie dowodu z akt Prokuratury (k. 109 akt sprawy). Postanowieniem
zawartym w protokole rozprawy apelacyjnej Sąd oddalił wniosek o odroczenie
rozprawy apelacyjnej (k. 110-100v sprawy). Jednocześnie Sąd postanowił oddalić
wnioski dowodowe zawarte w apelacji i w pismach wnioskodawców.
Skarżący bezzasadnie broni stanowiska, że wspomniane czynności Sądu
Okręgowego doprowadziły do sytuacji procesowej określonej w art. 379 pkt 5
k.p.c., tj. do pozbawienia wnioskodawcy możliwości obrony swych praw.
Obok apelacji wnioskodawcy składali w postępowaniu przed Sądem Okręgowym
wiele innych jeszcze pism. Wnioski dowodowe oferowane w apelacji i w tych
pismach zostały, jak wspomniano wcześniej, oddalone na rozprawie apelacyjnej
w dniu 29 stycznia 2013 r. Uczestnictwo w rozprawie apelacyjnej w tym dniu nie
było obowiązkowe dla wnioskodawcy. Ponadto w rozmowie telefonicznej z dnia
29 stycznia 2013 r. wnioskodawca motywował wniosek o odroczenie rozprawy
apelacyjnej koniecznością złożenia kolejnego środka dowodowego („dowodu z akt
4
Prokuratury”), przy czym nie sprecyzował bliżej tego środka, a także nie wskazał
tego, jakie fakty (istotne dla sprawy o zasiedzenie) wnioskodawca chciałby wskazać
zapowiedzianym dokumentem. Sąd rozpoznający sprawę jest uprawniony do oceny
tego, czy zgłoszone wnioski dowodowe są istotne dla rozpoznania sprawy i czy
okoliczności sprawy - w określonym etapie postępowania rozpoznawczego zostały
już definitywnie wyjaśnione (art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).
Kwestię pozbawienia strony możliwości obrony jej praw należy oceniać
zawsze w świetle konkretnych okoliczności sprawy. Nieodroczenie rozprawy na
podstawie art. 214 § 1 k.p.c., nawet jeżeli stanowiło uchylenie procesowe sądu,
nie musi powodować nieważności postępowania, jeżeli z okoliczności sprawy
wynika, że strona (uczestnik postępowania) już zajęło stanowisko co do wszystkich
kwestii prawnomaterialnych w postępowaniu, zgłosiła wszystkie istotne dowody
dla poparcia swoich tez, ustosunkowała się do twierdzeń strony przeciwnej (por. np.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2009 r., I CSK 30/09, nie publ.).
Skoro w rozpoznawanej sprawie nie powstał stan nieważności postępowania
w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. w związku z nieodroczeniem rozprawy
apelacyjnej w dniu 29 stycznia 2013 r., a ponadto w skardze nie podniesiono
zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego, należało skargę oddalić jako
nieuzasadnioną (art. 39814
k.p.c.) i orzec o kosztach postępowania (art. 98 k.p.c.
i art. 108 § 1 k.p.c.).