Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 13/14
POSTANOWIENIE
Dnia 10 kwietnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Iwona Koper (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Anna Owczarek (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku H. M.
przy uczestnictwie A. D. i M. N.
o stwierdzenie nabycia spadku,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 10 kwietnia 2014 r.,
zażalenia wnioskodawczyni
na postanowienie Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 11 kwietnia 2013 r.,
uchyla punkt II zaskarżonego postanowienia.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w Ł. postanowieniem z dnia 11 kwietnia 2013 r. oddalił
wniosek H. M. o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej od
postanowienia z dnia 8 września 2011 r., oddalającego apelację uczestniczki A. D.
od postanowienia Sądu Rejonowego w Ł. z dnia 19 kwietnia 2011 r. w przedmiocie
stwierdzenia nabycia spadku po L. M. i J. M., oraz odrzucił skargę kasacyjną
wnioskodawczyni H.M. na wskazane postanowienie.
Sąd Okręgowy stwierdził, że H. M. nie przedstawiła żadnych okoliczności
uzasadniających przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej. Jej
twierdzenie, że nie zrozumiała pouczenia dotyczącego terminu do wniesienia skargi
nie zasługiwało na uwzględnienie, bowiem czynność ta została dokonana przez
Sąd drugiej instancji w sposób prawidłowy. Sąd wskazał, odwołując się do art. 124
§ 3 i § 4 k.p.c., że zarówno wniosek z dnia 13 grudnia 2011 r. o ustanowienie
pełnomocnika z urzędu celem wniesienia skargi kasacyjnej, jak i skarga kasacyjna
z dnia 4 stycznia 2012 r. zostały wniesione przez skarżącą z uchybieniem
ustawowych terminów. Ocenił, że w braku podstaw do przywrócenia terminu skarga
kasacyjna, złożona przez H. M., jako spóźniona podlega odrzuceniu (art. 3986
§ 2
w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).
Wnioskodawczyni, zastąpiona przez pełnomocnika, zaskarżyła zażaleniem
postanowienie Sądu Okręgowego w części odrzucającej skargę kasacyjną,
wnosząc o jego uchylenie. Ponadto na podstawie art. 380 w zw. z art. 39821
i 3941
§ 3 k.p.c. (nie wskazując przepisu odwoławczego, tj. art. 13 § 2 k.p.c.), wniosła
o rozpoznanie postanowienia Sądu w zakresie oddalającym wniosek
o przywrócenie terminu. Skarżąca zarzuciła błędne przypisanie jej winy
w uchybieniu terminu, przytaczając okoliczności wskazujące na nieporadność
wywołaną podeszłym wiekiem. Ponadto wniosła o zasądzenie kosztów
postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył:
3
Zażalenie zasługuje na uwzględnienie, aczkolwiek z innych przyczyn jak
wskazane przez skarżącą.
Badanie wniosku o przywrócenie terminu do dokonania czynności
procesowej następuje kolejno w trzech samodzielnych fazach postępowania.
Pierwsza obejmuje badanie braków formalnych wniosku w zakresie zachowania
wymogów ogólnych pisma procesowego (art. 126, 128 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.)
oraz szczególnych wymagań, polegających na równoczesnym dokonaniu czynności
procesowej, której wniosek dotyczy (art. 169 § 3 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.) i złożeniu
go (w zakresie obejmującym postępowanie przed Sądem Najwyższym) przez
podmiot mający w zdolność postulacyjną (art. 871
w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).
Możliwe jest w niej podejmowanie czynności naprawczych, a nieuzupełnienie
braków w zakreślonym terminie albo niedopełnienie (gdy postępowanie naprawcze
jest niedopuszczalne) skutkuje sankcją zwrotu wniosku, dokonywanego w formie
zarządzenia przewodniczącego (art. 130 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., art. 130 § 5
w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Druga - dotyczy badania zachowania terminów z art. 169
§ 1 i art. 169 § 4 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oraz dopuszczalności wniosku (art. 168
§ 2, art. 168 § 4, art. 170 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.) a następstwem naruszenia tych
wymogów jest odrzucenie wniosku postanowieniem sądu (art. 171 w zw. z art. 13
§ 2 k.p.c.). Dopiero na trzecim etapie sąd może przystąpić do oceny zasadności
wniosku i odpowiednio przywrócić termin lub wniosek oddalić (art. 168 § 1 w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c.).
Zgodnie z art. 169 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., wniosek
o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej powinien być złożony
w ciągu tygodnia od czasu ustania przyczyny jego uchybienia, a równocześnie
z wnioskiem strona powinna dokonać czynności procesowej, której przywrócenie
terminu ma dotyczyć.
Sąd Okręgowy dokonał oceny zasadności wniosku o przywrócenie terminu do
wniesienia skargi kasacyjnej, oznaczając go jako zawarty w przesyłce złożonej na
poczcie w dniu 20 lutego 2013 r., ale zaniechał kontroli wstępnej i odniósł się do
irrelewantnych dla jego rozpoznania czynności procesowych i terminów. Jak wynika
z akt sprawy, wnioskodawczyni w dniu 4 stycznia 2012 r. wniosła skargę kasacyjną
4
od postanowienia Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 8 września 2011 r., oddalającego
apelację od postanowienia Sądu Rejonowego w Ł. z dnia 19 kwietnia 2011 r. o
stwierdzeniu nabyciu spadku po L. M. i J. M. Skarga kasacyjna została odrzucona
postanowieniem Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 10 stycznia 2012 r., a zażalenie na
to postanowienie oddalono postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 25
października 2012 r. Odpis tego postanowienia został doręczony w dniu 22 stycznia
2013 r. Sąd Okręgowy przyjął, w oparciu o wyjaśnienia wnioskodawczyni zawarte
w kolejnym piśmie z dnia 22 lutego 2013 r., że pismo z dnia 20 lutego 2013 r.
stanowi wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej. Pominął
jednak, że został on sporządzony osobiście przez stronę, zatem nie został
zachowany wymóg ustawowej reprezentacji przewidziany w art. 871
w zw. z art. 13
§ 2 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2006 r., IV CZ
30/06, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 r., II CZ 82/13 - nie
publ.). Sąd zaniechał również ustalenia daty rozpoczęcia biegu terminu
wskazanego w art. 169 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Przeoczył także, że równolegle
z wniesieniem wniosku nie została złożona kolejna skarga kasacyjna, pomimo
że poprzednia, na skutek odrzucenia, utraciła przymiot aktualnej czynności
procesowej i, jakkolwiek jako dokument postępowania nadal znajduje się w aktach
sprawy, powinna być uznana za nieistniejącą. Oznacza to, że Sąd Okręgowy
przedwcześnie i bezpodstawnie dokonał oceny zasadności wskazanego wniosku
o przywrócenie terminu oraz dopuścił się uchybienia polegającego na odrzuceniu
nieistniejącej skargi kasacyjnej wnioskodawczyni.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39815
§ 1 zd. pierwsze
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c., postanowił jak wyżej.