Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 113/13
POSTANOWIENIE
Dnia 25 kwietnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Marta Romańska
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A. R.
przeciwko małoletniemu Ł. R.
o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym ,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 25 kwietnia 2014 r.,
na skutek zażalenia powódki
na wyrok Sądu Okręgowego w S.
z dnia 13 września 2013 r.,
oddala zażalenie i pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z dnia 13 września 2013 r., uchylił wyrok Sądu
z dnia 8 października 2012 r., zniósł czynności dokonane na rozprawie w dniu 8
października 2012 r. i przekazał sprawę Sądowi I instancji do ponownego
rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.
Jako podstawę swojego rozstrzygnięcia wskazał art. 386 § 2 k.p.c. W uzasadnieniu
wskazał, że analiza prawidłowości doręczeń przedstawicielom ustawowym
małoletniego pozwanego na rozprawę w dniu 8 października 2012 r. była
nieprawidłowa. Zdaniem Sądu drugiej instancji, ojciec małoletniego w piśmie
z dnia 15 czerwca 2012 r. poinformował sąd o zmianie adresu do doręczeń,
wskazując nowy adres. Wprawdzie przewodniczący wydał zarządzenie, aby
doręczyć powiadomienie na obydwa adresy, ale wobec nieprawidłowego
wykonania tego zarządzenia wezwanie doręczono tylko na adres pierwotny. Jeśli
zaś chodzi o doręczenie dokonane matce powoda, to Sąd drugiej instancji
zauważył, że w piśmie z dnia 12 lipca 2012 r. powiadomiła ona, że w dniach
od 15 lipca 2012 do 29 sierpnia 2012 r. będzie przebywała na Dolnym Śląsku i nie
będzie w stanie odbierać korespondencji kierowanej na adres małoletniego. Sąd
odwoławczy zakwestionował argumentację Sądu pierwszej instancji przyjmującą,
że przedstawicielka ustawowa małoletniego w niewłaściwy sposób powiadomiła
o zmianie miejsca zamieszkania. W uzasadnieniu wyroku podzielił stanowisko
wyrażone w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 1999 r. (II CKN
431/99, niepubl.), że przejściowa nieobecność strony w miejscu zamieszkania
wywołana obowiązkami zawodowymi lub uprawnieniami urlopowymi nie jest
zmianą miejsca zamieszkania - w rozumieniu art. 136 § 1 k.p.c. W ocenie Sądu
drugiej instancji nie doszło do zmiany miejsca zamieszkania matki małoletniego
powoda, której wyjazd miał charakter czasowy, a skoro Sąd pierwszej instancji miał
wiedzę na temat tylko czasowego wyjazdu przedstawicielki małoletniego, nic nie
stało na przeszkodzie, aby zawiadomienie o terminie rozprawy zostało ponowione.
Powódka wniosła zażalenie na wyrok Sądu Okręgowego zarzucając, że
brak było podstaw do uchylenia wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
także w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Przepis ten został wprowadzony
ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381) i ma
zastosowanie do zaskarżania orzeczeń wydanych po dniu 3 maja 2012 r. (art. 9
ust. 6 powołanej ustawy).
W postępowaniu zażaleniowym prowadzonym na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. Sąd Najwyższy kontroluje jedynie, czy sąd drugiej instancji prawidłowo
zakwalifikował określoną sytuację procesową jako odpowiadającą przyjętej
podstawie orzeczenia kasatoryjnego i w zależności od wyniku tej kontroli albo
oddala zażalenie, albo uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę sądowi
drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Ocena, czy doszło do pozbawienia strony możliwości obrony jej praw jest
dokonywana na podstawie konkretnych okoliczności sprawy. O nieważności
postępowania z omawianej przyczyny można mówić tylko wówczas, gdy strona
została pozbawiona uprawnień procesowych wskutek wadliwego postępowania
sądu, a nie wtedy, gdy strona na skutek własnego działania z uprawnień tych nie
skorzystała. Określone środki procesowe, także te, które mają na celu
zagwarantowanie stronom ich praw, strona powinna wykorzystywać w sposób
właściwy i służący rzeczywiście realizacji tych praw (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 1 czerwca 2000 r. oraz postanowienie z dnia 10 września 1998 r., III CZ
114/98, OSNC 1999, nr 2, poz. 42).
Skuteczność doręczeń dokonanych przedstawicielom ustawowym
małoletniego pozwanego, podlega ocenie między innymi na podstawie art. 136 § 1
k.p.c., który służy zapewnieniu prawidłowego przebiegu postępowania, jego
sprawności i zachowania praw stron postępowania. W interesie stron
postępowania jest powiadomienie sądu o każdorazowej zmianie swego miejsca
zamieszkania, a właściwie adresu, pod którym przebywają i mogą odbierać
korespondencję w sposób niezakłócony (por. postanowienie SN z dnia
10 listopada 2010 r. II CZ 116/10, niepubl.).
4
Należy jednak zgodzić z Sądem drugiej instancji, że powiadomienie przez
przedstawiciela ustawowego małoletniego pozwanego o nieobecności w okresie
wakacyjnym nie stanowiło zmiany miejsca zamieszkania. Wskazuje na to
krótkotrwała, wywołana wakacyjnym wypoczynkiem zmiana miejsca pobytu, która -
co zostało także podniesione w piśmie wnioskującym o niedoręczanie pism
sądowych - mogłaby stanowić dla strony znaczne utrudnienie nie tylko odnośnie do
odbioru pism ale także stawiania się na posiedzenia sądowe. Jeżeli zatem
przedstawicielka ustawowa małoletniego pozwanego powiadomiła sąd, że nie
będzie jej w okresie od 15 lipca 2012 r. do 29 sierpnia 2012 r. i zwróciła się
o niedoręczanie jej przesyłek sądowych w tym okresie, okoliczności te powinien
uwzględnić Sąd wyznaczając termin rozprawy dopiero na dzień 8 października
2012 r. Zawiadomienie o wyznaczeniu rozprawy powinno być wysłane poza
okresem nieobecności przedstawicielki ustawowej pozwanego w swoim
dotychczasowym miejscu zamieszkania.
Może natomiast budzić wątpliwości ocena tego Sądu dotycząca pisma
przedstawiciela ustawowego małoletniego pozwanego W. R. z dnia 15 czerwca
2012 r. (k. 195), którego treść została potraktowana jako zmiana adresu dla
doręczeń. W nagłówku pisma wpisany jest dotychczasowy adres dla doręczeń w S.
Wprawdzie w dalszej części tego pisma, w wykonaniu obowiązku wskazania
adresu zamieszkania świadka W. R., wpisany został inny adres ale sam autor tego
pisma nie nadał temu wskazaniu żadnego znaczenia.
Okoliczności te nie mają jednak istotnego znaczenia wobec zawartego
w tym samym piśmie procesowym wniosku W. R. aby korespondencję doręczać
matce małoletniego pozwanego, gdyż to ona jest opiekunem i przedstawicielem
małoletniego pozwanego i zajmuje się jego sprawami również w innych
postępowaniach cywilnych. Wprawdzie zgodnie z art. 97 k.r. i op., kiedy władza
rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest uprawnione do jej
wykonywania, to jednak jeśli w tym zakresie, rodzice małoletniego dziecka doszli
do porozumienia i wskazali, który z nich będzie w postępowaniu sądowym
występował w imieniu dziecka, Sąd - poza kwestią konieczności wspólnego
rozstrzygania o istotnych sprawach dziecka - powinien to porozumie respektować i
doprowadzić do skutecznego doręczenia wskazanemu przedstawicielowi
5
ustawowemu małoletniego dziecka zawiadomienia o wyznaczonym terminie
rozprawy, co we właściwy sposób zabezpieczy interesy dziecka..
Z tych wszystkich względów, ponieważ Sąd drugiej instancji trafnie uznał,
że doszło nieważność postępowania w postępowaniu przed Sądem pierwszej
instancji (art. 379 pkt 5 k.p.c.), Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art.
3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie skierowane do wyroku kasacyjnego, pozostawiając
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie zgodnie z art. 108 § 2 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3
k.p.c.