Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 98/14
POSTANOWIENIE
Dnia 29 kwietnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Kozielewicz
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 29 kwietnia 2014 r.,
sprawy R. J.
skazanego z art. 148 § 1 k.k.
w przedmiocie kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 19 września 2013 r., utrzymującego w
mocy wyrok Sądu Okręgowego w K.
z dnia 15 kwietnia 2013 r.
oddala kasację jako oczywiście bezzasadną, a kosztami
sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża skazanego.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w K., wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2013 r., uznał R. J.,
winnym tego, że w dniu 9 czerwca 2011 r. w J. działając z zamiarem pozbawienia
życia D. J. kilka razy uderzył go metalowym łomem w głowę, powodując u niego
obrażenia w postaci sześciu ran tłuczonych głowy z częściowym włamaniem kości
ciemieniowej i wielokrotnymi złamaniami kości pokrywy czaszki oraz twarzoczaszki,
dwóch ran tłuczonych okolicy kąta przyśrodkowego oka lewego ze złamaniem kości
oczodołu lewego, rany tłuczonej w okolicy lewego skrzydełka nosa z wielokrotnym
złamaniem kości nosa i szczęki, krwotoków śródczaszkowych, ognisk stłuczeń
mózgu, silnego przekrwienia i obrzęku mózgu, otarcia naskórka i zasinienia
podstawy szyi na wysokości wcięcia mostka i na policzku lewym przy czym w
wyniku doznanych rozległych obrażeń głowy pokrzywdzony zmarł, tj. przestępstwa
2
z art. 148 § 1 k.k., i za to na mocy art. 148 § 1 k.k. wymierzył mu karę 12 lat
pozbawienia wolności.
Po rozpoznaniu apelacji obrońcy R. J. Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 19
września 2013 r., utrzymał w mocy zaskarżony wyrok sądu okręgowego.
Od tego wyroku kasację złożył obrońca skazanego R. J. i zarzucając rażące
naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na treść orzeczenia, tj.:
A. art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k.
poprzez nierzetelne rozważenie zarzutów apelacyjnych i pozornie odniesienie
się do nich, a zatem zaniechanie przeprowadzenia całościowej kontroli
instancyjnej w tym:
1. poprzez nierzetelne rozważenie zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych i
zaakceptowanie ustaleń Sądu Okręgowego poczynionych bezpodstawnie i
niezgodnie z ujawnionymi dowodami, wbrew zasadom prawidłowego rozumowania
oraz wskazaniom wiedzy i doświadczenia życiowego - w tym ustaleń polegających
na przyjęciu, że oskarżony dopuścił się zabójstwa D. J., że oskarżony był jedyną
osobą, która mogła tego zabójstwa dokonać, oczywiście sprzecznych z materiałem
dowodowym ustaleń, że zapach oskarżonego nie mógł zostać przeniesiony na łom;
2. poprzez nierzetelne rozważenie zarzutu naruszenia art. 7 k.p.k. odnośnie oceny
zeznań świadka B. F. i wykluczenia tezy, że zabójstwa mógł faktycznie dokonać ten
świadek, i uznanie, wbrew materiałowi dowodowemu, że Sąd Okręgowy dokonał
prawidłowego wartościowania zeznań tego świadka z pominięciem istotnych
okoliczności wskazujących na sprzeczność zeznań świadka z pozostałym
materiałem dowodowym i poddających w wątpliwość jego wiarygodność;
3. poprzez pozorne i nierzetelne rozważenie zarzutów naruszenia przez Sąd
Okręgowy art. 170 § 1 pkt 3 k.p.k., art. 167 k.p.k., art. 193 k.p.k. i art. 200 k.p.k. w
związku z bezpodstawnym oddaleniem wniosków dowodowych obrońcy
zmierzających do ustalenia okoliczności popełnienia przestępstwa, rekonstrukcji
zdarzenia, zakresu obrażeń pokrzywdzonego i wykazania niewinności oskarżonego
oraz bezpodstawne uznanie, że wnioskowanych dowodów nie da się
przeprowadzić;
4. pozorne, nierzetelne i niepełne rozważenie zarzutu naruszenia przez Sąd
Okręgowy art. 167 k.p.k. poprzez zaakceptowanie:
3
a. pozostawienia bez rozpoznania wniosku obrońcy o przeprowadzenie
dowodu z atestów psów i atestu ośrodka, w którym przeprowadzono badanie
osmologiczne;
b. braku przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny
sądowej na okoliczność skutków obrażeń pokrzywdzonego celem ustalenia czy
po zadanych ciosach pokrzywdzony zmarł natychmiast czy żył jeszcze przez
jakiś czas i mógł wydawać z siebie dźwięki, a ponadto z ominięciem zarzutu
braku przeprowadzenia dowodu z opinii ogólnokryminalistycznej na okoliczność
przebiegu zdarzenia objętego aktem oskarżenia;
5. poprzez nierzetelne i niepełne rozważenie zarzutu naruszenia przez Sąd
Okręgowy art. 410 k.p.k. i wydanie wyroku z pominięciem istotnych okoliczności
sprawy i pominięcie zarzutu, dotyczącego znajdujących się na ścianach i spodniach
oskarżonego rozbryzgów krwi, świadczących o wydostawaniu się krwi w różnych
kierunkach i pod dużym ciśnieniem;
6. poprzez pozorne rozważenie zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 424 §
§ 1 pkt 1 k.p.k. i uznanie, że Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne zeznania świadka
B. F. w całości, pomimo, że z treści motywów pisemnych wyroku Sądu Okręgowego
wynika przeciwny wniosek;
B. art. 193 § 1 k.p.k. i 200 k.p.k. w zw. z art. 458 k.p.k. poprzez:
1. stwierdzenie, bez zasięgnięcia opinii biegłych, że na skutek braku
wystarczających danych nie da się przeprowadzić zawnioskowanych przez
obrońcę dowodów z eksperymentu procesowego i opinii biegłego z zakresu
medycyny sądowej celem ustalenia czy sprawca zabójstwa mógł nie zostać
poplamiony krwią pokrzywdzonego, podczas gdy uznanie, że ustalone w
postępowaniu fakty nie wystarczą do przeprowadzenia tego dowodu wymaga
wiadomości specjalnych;
2. stwierdzenie na podstawie doświadczenia życiowego, że pokrzywdzony będąc
ciężko pobitym mógł przez jakiś czas wydawać z siebie dźwięki, podczas gdy
ustalenie czy pokrzywdzony żył przez jakiś czas (i przez jaki) po pobiciu
wymaga wiadomości specjalnych;
C. art. 170 § 1 pkt 3 k.p.k., art. 167 k.p.k., art. 193 k.p.k., art. 200 k.p.k. i art. 6 k.p.k.
o poprzez uznanie, że Sąd Okręgowy prawidłowo oddalił wnioski dowodowe
4
obrońcy o przeprowadzenie dowodu z eksperymentu procesowego i dowodów z
opinii biegłych z zakresu medycyny sądowej zmierzających do ustalenia
okoliczności popełnienia przestępstwa, rekonstrukcji zdarzenia, zakresu obrażeń
pokrzywdzonego w odniesieniu do naczyń krwionośnych i wykazania niewinności
oskarżonego oraz bezpodstawne uznanie, że wnioskowanych dowodów nie da
się przeprowadzić, pomimo tego, że dowody te miały istotne znaczenie dla
sprawy i brak było rzeczywistych przeszkód, aby je przeprowadzić;
D. art. 167 k.p.k. poprzez zaakceptowanie, braku przeprowadzenia przez Sąd
Okręgowy dowodu z atestu psów i atestu ośrodka, w którym przeprowadzono
badania osmologiczne;
E. art. 4 k.p.k. poprzez uwzględnianie okoliczności na niekorzyść oskarżonego i
nieuwzględnianie przez Sąd Apelacyjny wielu okoliczności świadczących na jego
korzyść w tym okoliczności, że oskarżony nie był nigdy karany, okoliczności, że
oskarżony nie był poplamiony krwią pokrzywdzonego;
F. art. 4 i 410 k.p.k. poprzez bezpodstawne zaakceptowanie stanowiska Sądu
Okręgowego, że zapach oskarżonego nie mógł zostać przeniesiony na łom przez
osobę lub przedmiot, pomimo iż z materiału dowodowego wypływa wprost
przeciwny wniosek
i wniósł o uniewinnienie R. J. od zarzucanego mu czynu, ewentualnie o uchylenie w
całości zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego i utrzymanego nim w mocy
wyroku Sądu Okręgowego w K. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi I instancji.
W odpowiedzi na kasację Prokurator Prokuratury Apelacyjnej wniósł o
oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy skazanego R. J. jest bezzasadna w stopniu oczywistym.
Przystępując do wskazania powodów takiej oceny, na wstępie przypomnieć
należy, iż nadzwyczajny środek odwoławczy, jakim jest kasacja, zgodnie z art. 523
§ 1 k.p.k., wniesiony może być jedynie z powodu uchybień wymienionych w art. 439
k.p.k. lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ
na treść orzeczenia. Takie unormowanie powoduje, że podstawy kasacji nie może
stanowić zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, zarówno, gdy jest on podniesiony
5
wprost, jak i wówczas kiedy, dla ominięcia owego ustawowego ograniczenia,
przyjmuje postać zarzutu obrazy prawa. Sąd Najwyższy rozpoznając kasację nie
jest bowiem uprawniony do dokonywania ponownej oceny dowodów i w oparciu o
jej rezultaty, do sprawdzania poprawności poczynionych w sprawie ustaleń
faktycznych, a jedynie do skontrolowania czy orzekające sądy dokonując ustaleń
faktycznych, nie dopuściły się rażącego naruszenia reguł procedowania, co
mogłoby mieć istotny wpływ na ustalenia faktyczne, a w konsekwencji na treść
wyroku.
Ponadto przedmiotem kasacji, zgodnie z art. 519 k.p.k. może być jedynie
prawomocny i kończący postępowanie wyrok sądu odwoławczego. Zarzuty
podniesione w kasacji pod adresem orzeczenia sądu I instancji podlegają, więc
rozpatrzeniu przez Sąd Najwyższy tylko w takim zakresie, w jakim jest to
nieodzowne dla należytego rozpoznania zarzutów stawianych orzeczeniu sądu
odwoławczego.
Autor kasacji wspomnianych regulacji, związanych z funkcją i przedmiotem
kasacji, nie respektuje. Lektura zarzutów kasacji i ich uzasadnienia pozwala na
stwierdzenie, że wszystkie one są w rzeczywistości dosłownym powtórzeniem
zarzutów apelacyjnych i sprowadzają się do zanegowania, przeprowadzonej w
sprawie przez Sąd Okręgowy i aprobowanej przez Sąd Apelacyjny oceny
zebranych dowodów, a także podważenia dokonanych ustaleń faktycznych, które
spowodowały przypisanie R. J. sprawstwa czynu z art. 148 § 1 k.k. Jakkolwiek
powielenie w kasacji argumentacji przedstawionej wcześniej w zwykłym środku
odwoławczym może być w niektórych sytuacjach skuteczne, to dotyczy to jedynie
przypadków, gdy sąd odwoławczy nie rozpoznał należycie wszystkich zarzutów
apelacyjnych. Nie jest bowiem funkcją kontroli kasacyjnej ponowne, dublujące
niejako kontrolę apelacyjną, rozpoznanie zarzutów stawianych przez skarżącego
orzeczeniu sądu pierwszej instancji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
21 kwietnia 2010 r., IV KK 89/10, R-OSNKW 2010, poz. 848). Z uzasadnienia
zaskarżonego kasacją orzeczenia Sądu Apelacyjnego wynika, że Sąd ten
przeprowadził kontrolę instancyjną zaskarżonego apelacją orzeczenia w sposób
wnikliwy, nie pomijając w swoich rozważaniach żadnego z podniesionych w apelacji
zarzutów. Wbrew twierdzeniom kasacji w uzasadnieniu swojego orzeczenia, Sąd
6
Apelacyjny szczegółowo ustosunkował się do zeznań świadka B. F., odnosząc je
do wyjaśnień oskarżonego R. J., zeznań świadka A. J. oraz pozostałego materiału
dowodowego sprawy, w tym dowodu z opinii osmologicznej, nie uchybiające przy
tym wymogom określonym w art. 433 § 2 k.p.k. Sąd omówił także kwestie
oddalenia wniosków dowodowych obrońcy.
W procedowaniu Sądu Apelacyjnego nie sposób nadto doszukać się
naruszenia zasad określonych w art. 7 k.p.k. Niezbędne wydaje się w tym miejscu
przypomnienie, na co wielokrotnie zwracał już uwagę w swoich orzeczeniach Sąd
Najwyższy, że skuteczne podniesienie pod adresem sądu odwoławczego zarzutu
naruszenia art. 7 k.p.k. możliwe jest, co do zasady wówczas, gdy to sąd
odwoławczy poczynił własne ustalenia faktyczne, odmienne od tych, które stanowiły
podstawę orzeczenia sądu I instancji lub też nowe ustalenia faktyczne, naruszając
przy tym określoną w powołanej normie zasadę swobodnej oceny dowodów (por.
ostanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 5 sierpnia 2003 r., III KK 11/03, LEX nr
80301; z dnia 4 maja 2005 r., II KK 399/04, LEX nr 199795, z dnia 6 marca 2007 r.,
IV KK 362/06, LEX nr 467527). W niniejszej sprawie bezspornym jest, że Sąd
Apelacyjny nie poczynił odmiennych ustaleń faktycznych, a tylko rozważał w świetle
zarzutów apelacji ocenę dowodów, a w konsekwencji ustalenia faktyczne,
poczynione przez sąd a quo. Wbrew twierdzeniom autora kasacji, nie można uznać
za naruszenie zasady określonej w art. 7 k.p.k. akceptacji przez Sąd Apelacyjny
przeprowadzonej przez Sąd Okręgowy oceny dowodów.
Chybiony jest również zarzut naruszenia art. 410 k.p.k., gdyż przepis ten nie
znajduje zastosowania w postępowaniu odwoławczym, ponieważ to nie dowody
ujawnione przed sądem drugiej instancji stanowiły podstawę rozstrzygnięcia tego
sądu.
Podobnie ocenić należy zarzut, podniesiony w pkt. B i D kasacji, a dotyczący
naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 193 k.p.k., art. 200 k.p.k. w zw. z art. 458
k.p.k. i art. 167 k.p.k. Obraza przepisu art. 193 § 1 k.p.k. następuje, gdy osoba
powołana w charakterze biegłego nie ma odpowiedniej wiedzy lub kwalifikacji, bądź
gdy organ procesowy nie powołuje biegłego, choć ustalenie istotnej okoliczności
wymaga wiedzy specjalnej, bądź też gdy organ procesowy samodzielnie stwierdza
okoliczności wymagające wiadomości specjalnych. Powyższa sytuacja nie miała
7
miejsca w niniejszym postępowaniu. Podzielić należy stanowisko Sądu I Instancji, a
za nim Sądu Apelacyjnego, iż w realiach przedmiotowej sprawy ustalenie czy
sprawca zabójstwa mógł nie zostać poplamiony krwią pokrzywdzonego D. J. oraz
czy pokrzywdzony, przez jakiś czas po zadaniu mu ciosów łomem w okolice głowy,
mógł wydawać z siebie dźwięki - bo tego miałaby dotyczyć opinia biegłego - takich
wiadomości specjalnych nie wymagało. Ocenę powyższą odnieść należy również
do wnioskowanego przez obrońcę dowodu z atestów psów i ośrodka wykonującego
badania osmologiczne. Zgodzić się należy ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego, iż
numery atestów psów zostały wprost wskazane w pisemnej opinii osmologicznej (k.
352-352d). Fakt dysponowania przez biegłych wymaganymi certyfikatami psów
znalazł także potwierdzenie w zeznaniach biegłego W. Z. (k. 680-682).
Nietrafny jest także zarzut kasacji dotyczący obrazy art. 170 § 1 pkt. 3 k.p.k.,
art. 167 k.p.k., art. 193 k.p.k., art. 200 k.p.k. i art. 6 k.p.k. Wnioskowany dowód z
eksperymentu procesowego i opinii biegłych z zakresu medycyny sądowej słusznie
Sądy obu instancji uznały za nieprzydatny do udowodnienia postawionej we
wniosku tezy dowodowej.
Nadmienić też należy, co wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie Sądu
Najwyższego, iż zarzut obrazy art. 4 k.p.k. nie może stanowić samodzielnej
podstawy kasacyjnej. Przepis ten statuuje normę o charakterze ogólnym, podczas
gdy zarzut naruszenia prawa procesowego powinien opierać się na naruszeniu
przepisów tworzących konkretne zakazy i nakazy (por. wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 25 stycznia 1971 r., IV KR 247/70, OSNKW 1971/7-8/117, oraz postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2001 r., V KKN 19/99, Lex nr 51668, z dnia 11
marca 2005 r., II KK 153/04, niepubl.).
Zasługiwał na uwzględnienie złożony przez obrońcę wniosek o zasądzenie
kosztów udzielonej pomocy prawnej. Znajduje on podstawę prawną w art. 29 ust. 1
ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze, zaś wysokość zasądzonej
kwoty wynika z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy z mocy art. 535 § 3 k.p.k., orzekł
jak w postanowieniu.
8