Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SNO 15/14
POSTANOWIENIE
Dnia 16 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
Protokolant Katarzyna Wojnicka
na posiedzeniu w dniu 16 maja 2014 r.,
w sprawie sędziego w stanie spoczynku ppłk. rez. M. L.
w związku z zażaleniami obwinionego sędziego i Zastępcy Rzecznika
Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Wojskowych
na postanowienie Sądu Apelacyjnego - Sądu Dyscyplinarnego w […]
z dnia 12 lutego 2014 r.,
p o s t a n o w i ł:
1) uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę
Sądowi Apelacyjnemu - Sądowi Dyscyplinarnemu w
[…] do rozpoznania;
2) na podstawie art. 430 § 1 kpk w zw. z art. 429 § 1 kpk i
art. 345 § 1 kpk w zw. z art. 128 usp zażalenie obwinionego
M. L. pozostawić bez rozpoznania.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 12 lutego 2014 r. Sąd Apelacyjny – Sąd
Dyscyplinarny, na podstawie art. 345 § 1 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p., przekazał
sprawę Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Wojskowych w celu
uzupełnienia postępowania dyscyplinarnego, wobec istotnego jego braku w postaci
niedopuszczenia dowodu z opinii dwóch biegłych lekarzy psychiatrów przy
2
wystąpieniu uzasadnionych wątpliwości co do poczytalności obwinionego M. L. w
rozumieniu art. 79 § 1 pkt 3 k.p.k. wobec uznania przez Sąd Apelacyjny – Sąd
Dyscyplinarny, że dokonanie tych czynności dowodowych powodowałoby znaczne
trudności.
W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd pierwszej instancji stwierdził, że
ujawnione wątpliwości co do poczytalności obwinionego istniały już w trakcie
prowadzonego przez Zastępcę Rzecznika postępowania dyscyplinarnego, który nie
rozpoznał złożonego przez obwinionego wniosku o wyznaczenie mu obrońcy z
urzędu i przesłał wniosek o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej do Wojskowego
Sądu Dyscyplinarnego. Niedopuszczenie dowodu z opinii dwóch biegłych lekarzy
psychiatrów już na etapie postępowania dyscyplinarnego uznał Sąd Apelacyjny za
istotny brak tego postępowania, którego nie da się łatwo konwalidować w toku
postępowania sądowego, bo wiązałoby się to, w jego ocenie, z podjęciem przez
Sąd praco- i czasochłonnych czynności i powodowałoby zakłócenia toku
postępowania sądowego.
Powyższe postanowienie zaskarżyli zażaleniami, na podstawie art. 345 § 3
k.p.k., Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Wojskowych oraz
obwiniony.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego zaskarżył postanowienie w całości,
zarzucając mu obrazę art. 345 § 1 k.p.k. wskutek wydania przez Sąd tego
postanowienia po rozpoczęciu rozprawy dyscyplinarnej, pomimo, że wskazany brak
ujawnił się już w toku postępowania dyscyplinarnego i uniemożliwiał zastosowanie
art. 397 § 1 k.p.k. Nadto tenże żalący zarzucił, że nawet istotny brak ujawniony w
toku postępowania dyscyplinarnego mógł zostać usunięty w postępowaniu
sądowym przez Sąd dyscyplinarny, bo nie spowodowałoby to znacznych trudności.
Zarzut obrazy art. 2 § 1 pkt 4 k.p.k. uzasadnił ten żalący błędnym przyjęciem,
że przeprowadzenie omawianego dowodu przez Sąd spowodowałoby uchybienie
wymogowi rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, podczas gdy w razie
ewentualnej konieczności wyznaczenia przez Sąd obrońcy z urzędu i ewentualnej
konieczności orzeczenia przez sąd o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu
obwinionego na badanie, to właśnie zaskarżone postanowienie spowoduje
3
opóźnienie w rozpoznaniu sprawy i rozstrzygnięciu jej w rozsądnym terminie,
uwzględniającym przedawnienie karalności przewinień dyscyplinarnych.
Zastępca Rzecznika wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Z kolei obwiniony zarzucił zaskarżonemu postanowieniu brak rozstrzygnięcia
w kwestii zwrotu sprawy Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego celem uzupełnienia
całego postępowania dyscyplinarnego, prowadzonego od początku – w ocenie tego
żalącego – z rażącym naruszeniem prawa obwinionego do obrony.
W uzasadnieniu zażalenia obwiniony stwierdził natomiast, że należy zgodzić
się z rozstrzygnięciem Sądu I instancji, bo materiał dowodowy został zgromadzony
przez Rzecznika Dyscyplinarnego z rażącym naruszeniem prawa obwinionego do
obrony, a postanowienie o zwrocie akt powinno zawierać punkt o obowiązku
ponownego przeprowadzenia czynności postępowania dyscyplinarnego z udziałem
obrońcy, których nie można konwalidować w postępowaniu sądowym.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje.
Zażalenie Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego zasługiwało na
uwzględnienie wobec zasadności sformułowanych w nim zarzutów, co skutkowało
uchyleniem zaskarżonego postanowienia i przekazaniem sprawy Sądowi
Apelacyjnemu do rozpoznania.
Natomiast zażalenie obwinionego Sąd Najwyższy postanowił pozostawić bez
rozpoznania na podstawie art. 430 § 1 k.p.k. w zw. z art. 429 § 1 k.p.k. i art. 345 § 3
k.p.k. oraz w zw. z art. 128 u.s.p.
Z mocy art. 128 u.s.p. przyjęto w postępowaniu dyscyplinarnym otwartą
formułę recypowania przepisów k.p.k., co pozwala racjonalnie korzystać w
procedurze dyscyplinarnej z przepisów procedury karnej. Oznacza to co do zasady
przejęcie konkretnych rozwiązań na grunt specyfiki postępowania dyscyplinarnego,
z odpowiednimi modyfikacjami z niej wynikającymi, co dotyczy zarówno
nazewnictwa, jak też i interpretacji zasad dotyczących postępowania.
Okolicznością bezsporną w sprawie jest, że zaskarżone postanowienie
zostało wydane z powołaniem się na art. 345 § 1 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. jako
jego podstawę, pomimo, że zapadło ono już po wywołaniu sprawy, a więc po
rozpoczęciu rozprawy głównej. Tymczasem zasadnie wywiódł Zastępca Rzecznika
Dyscyplinarnego w zażaleniu, że umiejscowienie art. 345 k.p.k. w rozdziale 40
4
zatytułowanym „Wstępna kontrola oskarżenia” skutkuje możliwością zastosowania
powołanego przepisu jedynie na etapie poprzedzającym rozpoczęcie rozprawy
głównej. Moment rozpoczęcia rozprawy przez jej wywołanie (art. 381 k.p.k.)
zamyka więc czasokres, w którym dopuszczalne jest przekazanie sprawy
rzecznikowi dyscyplinarnemu w celu uzupełnienia postępowania dyscyplinarnego
na podstawie art. 345 § 1 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. Innymi słowy, przedmiotowe
orzeczenie wydane na podstawie powołanych przepisów może więc zapaść tylko
przed rozpoczęciem rozprawy głównej, tj. przed jej wywołaniem (v. postanowienie
SN z dnia 17 października 2007 r. sygn. akt WZ 40/07, LEX nr 476284). Wydanie
zaskarżonego postanowienia, dokonane już po rozpoczęciu rozprawy, na
podstawie art. 345 § 1 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. nastąpiło więc z oczywistym
naruszeniem powyższych przepisów, co zasadnie zarzucił żalący.
Pomijając nawet aspekt czasowy możliwości stosowania powołanych
przepisów, nie wystąpiły również i materialnoprawne przesłanki zastosowania art.
345 § 1 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p., i to mające przecież z woli ustawodawcy
kumulatywny charakter. Przesłankami przekazania przez sąd sprawy rzecznikowi
dyscyplinarnemu w celu uzupełnienia postępowania dyscyplinarnego są istotne
braki tego postępowania i to takie, których usunięcie przez sąd, poprzez dokonanie
niezbędnych czynności, powodowałoby znaczne trudności. Zasadnie zatem
twierdzi żalący, że zastosowanie także i art. 345 § 1 k.p.k. ma na celu takie
ukształtowanie postępowania karnego, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w
rozsądnym terminie, co jednoznacznie wynika z art. 2 § 1 pkt 4 k.p.k. Tymczasem
przekazanie sprawy rzecznikowi dyscyplinarnemu tylko w celu przeprowadzenia
dowodu z opinii dwóch biegłych lekarzy psychiatrów, zamiast dopuszczenia i
przeprowadzenia tego samego dowodu przez Sąd Dyscyplinarny, nie uwzględnia
zasady procesowej wynikającej z art. 2 § 1 pkt 4 k.p.k., znajdującego również
zastosowanie w postępowaniu dyscyplinarnym w związku z art. 128 u.s.p. Jeśli
bowiem nawet dopuszczenie i przeprowadzenie wspomnianego dowodu wiązałoby
się z praco- i czasochłonnymi czynnościami Sądu Dyscyplinarnego, to brak jest
wskazania jakichkolwiek przekonywających argumentów tego Sądu, aby
samodzielne dokonanie przez Sąd tych uciążliwych nawet czynności powodowało
znaczne trudności i zakłócenia toku postępowania sądowego. Dotychczasowe złe
5
doświadczenia Sądu Dyscyplinarnego w tej materii nie są bowiem równoznaczne z
wystąpieniem drugiej kumulatywnej ustawowej przesłanki, określonej w art. 345 § 1
k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w punkcie pierwszym
sentencji na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p.
Natomiast zażalenie obwinionego M. L. nie może podlegać rozpoznaniu,
albowiem akceptując samą decyzję o zwrocie sprawy do postępowania
wyjaśniającego, zakwestionował on jedynie zakres zwrotu sprawy, co jest
niedopuszczalne w świetle unormowania zawartego w art. 345 § 3 k.p.k., jak i art.
425 § 3 k.p.k. Zgodnie z art. 345 § 3 k.p.k. zaskarżalne jest bowiem jedynie
postanowienie o zwrocie sprawy, zatem a contrario nie jest możliwe zaskarżanie
postanowienia odmawiającego zwrotu. Tym samym też nie może być
kwestionowana zbyt wąska przyczyna zwrotu sprawy. Ponadto nie wskazuje to na
istnienie gravamen po stronie podmiotu podnoszącego taki zarzut. Jeżeli bowiem w
przekonaniu obwinionego konieczne jest przeprowadzenie innych jeszcze
określonych czynności dowodowych, a sąd nie uznał ich za na tyle trudne do
przeprowadzenia, by z ich powodu dokonać zwrotu sprawy, to może on w toku
postępowania dowodowego przed sądem złożyć odpowiednie wnioski dowodowe.
Wobec powyższego, Sąd Najwyższy orzekł jak w punkcie drugim sentencji
swego postanowienia na podstawie art. 430 § 1 k.p.k. w zw. z art. 429 § 1 k.p.k.,
art. 345 § 3 k.p.k. i w zw. z art. 128 u.s.p.