Pełny tekst orzeczenia

293


POSTANOWIENIE

z dnia 9 czerwca 2004 r.
Sygn. akt Ts 39/04


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Jerzy Stępień,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Grzegorza Rozwadowskiego w sprawie zgodności:
art. 103 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) z art. 32 i art. 33 Konstytucji,


p o s t a n a w i a:


odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.


UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 2 marca 2004 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 103-106 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) z art. 32 Konstytucji. W uzasadnieniu skargi odwołano się do treści art. 103 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym zasad ograniczających pobieranie świadczeń emerytalno-rentowych nie stosuje się do emerytów którzy osiągnęli 60 lat (kobieta) i 65 (mężczyzna), wskazując przy tym, iż przepis ten powoduje dyskryminację osób, które nie osiągnęły wieku emerytalnego a także osób niepełnosprawnych.
Działając w oparciu o zaskarżone przepisy Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu decyzją z 4 grudnia 2001 r. (znak: IU – 2019051/20) nakazał zwrot nienależnie pobranego świadczenia rentowego za 2001 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z 8 kwietnia 2002 r. (sygn. akt III AUa 1125/02) oddalił odwołanie złożone od powyższej decyzji. Apelacja wniesiona od tego wyroku została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z 13 listopada 2003 r. (sygn. akt III AUa 1125/02), doręczonym skarżącemu 5 grudnia 2003 r.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 18 marca 2004 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez m.in. dokładne określenie, które z przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności zostało naruszone oraz określenie sposobu tego naruszenia; sprecyzowanie, które ze wskazanych przepisów skarżący czyni przedmiotem skargi konstytucyjnej i dokładne określenie na czym polega ich sprzeczność z Konstytucją.
W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie wskazano na naruszenie zasady równości i zakazu dyskryminacji zawartych w art. 32 i 33 Konstytucji, do którego doszło, w ocenie skarżącego, przez zastosowanie zaskarżonego art. 103 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zarzuty wysunięte w uzasadnieniu pisma skierowane są przeciwko art. 103 ust. 2 zgodnie z którym zawieszenia lub zmniejszenia świadczeń emerytalnych lub rentowych nie stosuje się do emerytów, którzy ukończyli 60 lat (kobiety) i 65 lat (mężczyźni). W ocenie skarżącego w przepisie tym ustawodawca dokonał podziału osób nie tylko ze względu na wiek, który osiągnęli, ale także „dokonał selekcji osób uprawnionych do pełnej wysokości świadczeń emerytalnych tylko do osób, które pobierają emeryturę a nie rentę”. W dalszej kolejności pełnomocnik skarżącego podnosi, iż zaskarżona regulacja narusza art. 33 Konstytucji w zakresie określonym w ust. 2 „poprzez nierówne traktowanie w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego, poprzez zróżnicowanie okresu w którym już nie będą podlegać ograniczeniom kobieta i mężczyzna (różny wiek osiągnięcia prawa do emerytury i jednocześnie przywileju nieograniczonego osiągania przychodów z pracy i jednoczesnego pobierania świadczeń emerytalnych)”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Konieczność określenia we wnoszonej skardze konstytucyjnej, które z konstytucyjnych praw lub wolności zostało naruszone i w jaki sposób, wynika bezpośrednio z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Wskazanie konkretnej konstytucyjnej wolności lub prawa o charakterze podmiotowym umożliwia dopiero weryfikację interesu prawnego skarżącego w domaganiu się od Trybunału Konstytucyjnego zbadania konstytucyjności określonej regulacji prawnej, której zastosowanie doprowadziło do naruszenia tego praw lub wolności. Podkreślić przy tym należy, iż do wskazania w skardze konstytucyjnej naruszonego prawa lub wolności, a także określenia sposobu, w jaki do tego naruszenia doszło obligowany jest podmiot, występujący ze skargą. Trybunał Konstytucyjny, który zgodnie z art. 66 ustawy o TK, związany jest granicami skargi, nie może dokonywać tych ustaleń we własnym zakresie.
W skardze konstytucyjnej stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania legitymacje do wniesienia tego środka prawnego skarżący wywodzi z naruszenia zasady równości (art. 32 Konstytucji) i zakazu dyskryminacji (art. 33 Konstytucji). Dopuszczalność powoływania się na naruszenie zasady równości dla wykazania spełnienia przesłankę skargi konstytucyjnej była wielokrotnie przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego. Zgodnie z utrwaloną już linią orzeczniczą jest ona ograniczona do sytuacji, w których skarżący wskaże, w zakresie jakiego podmiotowego prawa lub wolności konstytucyjnej doszło do naruszenia wynikającej z tego przepisu zasady równości. Artykuł 32 Konstytucji stanowi bowiem samodzielnie jedynie zasadę ogólną, mającą charakter niejako prawa „drugiego stopnia”, tzn. przysługującego w związku z konkretnymi normami prawnymi, a nie w oderwaniu od nich – „samoistnie”. W sytuacji zatem, w której normy te nie mają odniesienia do wolności i praw uregulowanych w Konstytucji, zasada równości nie może być chroniona w drodze skargi konstytucyjnej (zob. szerzej: postanowienie TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Biorąc pod uwagę, iż skarżący ani w skardze konstytucyjnej, ani w nadesłanym piśmie procesowym nie wskazał żadnego prawa podmiotowego lub wolności o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których doszło do naruszenia zasady równości, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, iż powołanie się w niniejszej sprawie na naruszenie zasad wynikających z art. 32 Konstytucji nie może uzasadniać przyjęcia, iż skarżącemu przysługiwała legitymacja do wniesienia skargi konstytucyjnej.
Niezależnie od powyższego podkreślić należy, iż przedstawione przez skarżącego zarzuty skierowane przeciwko zaskarżonym przepisom, nie uzasadniają dostatecznie naruszenie zasady równości wynikającej z art. 32 Konstytucji. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą (zob. przykładowo: orzeczenie z 9 marca 1988 r., U. 7/87, OTK ZU nr 1/1988; orzeczenie z 3 września 1996 r., K. 10/96, OTK ZU nr 4/1996, poz. 33; wyrok z 16 grudnia 1997 r., K. 8/97, OTK ZU nr 5-6/1997, poz. 70) zasada równości nakazuje jednakowe traktowanie podmiotów podobnych, nie zakazując jednocześnie przyjmowania zróżnicowanych rozwiązań prawnych wobec podmiotów różniących się pewnymi istotnymi cechami. Innymi słowy: tylko podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną mogą domagać się równego traktowania, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Oceniając daną regulację prawną z punktu widzenia zasady równości należy zatem rozważyć, czy można wskazać wspólną cechę istotną, uzasadniającą równe traktowanie podmiotów prawa, biorąc dodatkowo pod uwagę zarówno treść, jak i cel danej regulacji prawnej.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego przesłanki warunkujące przyznanie danemu podmiotowi renty względnie emerytury wpływające jednocześnie na określenie istoty tych świadczeń, wskazują jednoznacznie, iż emeryci i renciści nie stanowią podmiotów, które ex definitione uznane być winny za podmioty podobne. Żądanie równego traktowania tych podmiotów wymaga zatem uprzedniego wskazania posiadanej przez nie cechy istotnej, uzasadniającej jednakowe traktowanie. Ponieważ skarżący ani we wniesionej skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego nie wykazał powodów, dla których emeryci i renciści przy ustalaniu ograniczeń w pobieraniu przysługujących im świadczeń z ubezpieczenia społecznego w sytuacji, w której uzyskują oni dochody z innych źródeł, powinni zostać potraktowani przez ustawodawcę jako podmioty podobne, przeto nie ma podstaw do przyjęcia, iż uprawdopodobnił on naruszenie zasady równości, co tym samym uniemożliwiałoby i tak przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania.

Odnosząc się w dalszej kolejności do wskazanego w skardze naruszenia przez zaskarżoną regulację wynikającego z art. 33 ust. 2 Konstytucji prawa do równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego, podkreślić na wstępie należy, iż dla przyjęcia legitymacji do wniesienia skargi konstytucyjnej konieczne jest wykazanie przez skarżącego, iż naruszenie przysługujących mu praw było bezpośrednie, konkretne oraz stanowiło konsekwencję wydania ostatecznego rozstrzygnięcia w oparciu o kwestionowaną regulację.
Naruszenie prawa do równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego wywodzi skarżący z faktu zróżnicowania okresu (mężczyzna ukończone 65 lat, kobieta ukończone 60 lat), w którym kobieta i mężczyzna mogą korzystać z przywileju nieograniczonego osiągania przychodów z pracy i jednoczesnego pobierania świadczeń emerytalnych. Z dokumentów dołączonych do akt sprawy wynika, iż skarżący nie ukończył jeszcze 30-go roku życia. O ile nawet przyjmie się, iż norma różnicująca w zależności od płci wiek, w którym osoby pobierające emeryturę mogą bez ograniczenia osiągać przychody z innych źródeł, stanowiła w tym stanie faktycznym podstawę wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia, o tyle nie ma najmniejszych podstaw do przyjęcia, iż zakwestionowana w tym zakresie regulacja zdeterminowała treść ostatecznego rozstrzygnięcia w taki sposób, iż na skutek jego wydania doszło do konkretnego i bezpośredniego naruszenia prawa skarżącego do równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego, a zatem że spełnione zostały przesłanki skargi konstytucyjnej.
Niemożność przekazania skargi konstytucyjnej do merytorycznego rozpoznania w zakresie art. 103 ust. 1, ust. 2a oraz ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynika ponadto z niewykazania, pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego, na czym polega sprzeczność z Konstytucją wskazanych powyżej regulacji. W tym stanie rzeczy stwierdzić należy, iż działając w oparciu o art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 103 ust. 1, 2a i 3 zaskarżonej ustawy uzasadnić należy nieuzupełnieniem braków skargi konstytucyjnej w nakazanym terminie.

Z tego względu Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.