Pełny tekst orzeczenia

3/1B/2005

POSTANOWIENIE
z dnia 28 września 2004 r.
Sygn. akt Tw 24/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Dębowska-Romanowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych o stwierdzenie zgodności:
– art. 1 pkt 4 lit. c ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 91, poz. 873) w zakresie, w jakim zmienia art. 6 pkt 5 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25), z art. 2, art. 65 ust. 1, art. 67 oraz art. 68 Konstytucji;
– art. 1 pkt 6 lit. c ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 91, poz. 873) w zakresie, w jakim zmienia art. 8 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25), z art. 2 Konstytucji;
– art. 1 pkt 7 lit. a ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 91, poz. 873) w zakresie, w jakim zmienia art. 10 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25), z art. 32, art. 33, art. 67 oraz art. 68 Konstytucji;
– art. 15a ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25), z art. 32 Konstytucji;
– art. 5 oraz art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 91, poz. 873), z art. 2, art. 32 oraz art. 65 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:


odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE:

W dniu 8 czerwca 2004 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych o stwierdzenie niezgodności: art. 1 pkt 4 lit. c ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 91, poz. 873; dalej też:: ustawa nowelizująca) w zakresie, w jakim zmienia art. 6 pkt 5 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25), z art. 2, art. 65 ust. 1, art. 67 oraz art. 68 Konstytucji; art. 1 pkt 6 lit. c ustawy nowelizującej w zakresie, w jakim zmienia art. 8 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, z art. 2 Konstytucji; art. 1 pkt 7 lit. a ustawy nowelizującej w zakresie, w jakim zmienia art. 10 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, z art. 32, art. 33 art. 67 oraz art. 68 Konstytucji; art. 15a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z art. 32 Konstytucji oraz art. 5 i art. 1 pkt 3 ustawy nowelizującej z art. 2, art. 32 oraz art. 65 Konstytucji.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 28 lipca 2004 r. wezwano do usunięcia braków formalnych wniosku przez wskazanie umocowanego przedstawiciela do sporządzenia wniosku i reprezentowania wnioskodawcy przed Trybunałem Konstytucyjnym; doręczenie uchwały lub decyzji odpowiedniego organu wnioskodawcy, stanowiących podstawę sporządzenia i wniesienia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego, w 5 egzemplarzach; dołączenie wyciągu z protokołu pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie ze statutem organizacji, w 5 egzemplarzach; doręczenie 5 egzemplarzy aktualnego statutu wnioskodawcy oraz doręczenie 5 egzemplarzy aktualnego wyciągu z rejestru sądowego.
W dniu 6 sierpnia 2004 r. dostarczono do Trybunału Konstytucyjnego pismo, w którym wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych.
W dniu 16 sierpnia 2004 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęło pismo, w którym pełnomocnik wnioskodawcy rozszerza wniosek, kwestionując także art. 1 pkt 3 ustawy nowelizującej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji jednym z podmiotów uprawnionych do inicjowania kontroli konstytucyjności prawa są ogólnokrajowe organy związków zawodowych. Dla zainicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym konieczne jest podjęcie przez właściwy organ osoby prawnej uchwały w sprawie wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności aktu normatywnego z aktem wyższego rzędu. Uchwała ta winna w sposób jednoznaczny wyrażać wolę uprawnionego organu wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym i jednoznacznie określać przedmiot zaskarżenia oraz podstawę kontroli. W braku takiej uchwały postępowanie w ogóle nie może zostać wszczęte.
Art. 32 ust. 2 w zw. z ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) określa niezbędne elementy, jakie musi zawierać wniosek uprawnionego podmiotu, aby można było uznać go za wniosek o zbadanie hierarchicznej zgodności norm. Uchwała o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego musi wskazywać konkretne przepisy aktu normatywnego, które są kwestionowane, a także przepisy aktu wyższego rzędu, które mają stanowić podstawę kontroli w danej sprawie. Niezbędne jest również, aby wyrażona w ten sposób wola (uchwała) legitymowanego podmiotu została sformułowana przed skierowaniem wniosku do Trybunału Konstytucyjnego.
Tak określone wymagania mają na celu sprecyzowanie przez wnioskodawcę negatywnej oceny kwestionowanego aktu normatywnego. Z tego względu istotę zarzutu stanowi zindywidualizowanie relacji pomiędzy określonym we wniosku aktem normatywnym poddawanym kontroli a podstawą kontroli, czyli wzorcem wskazanym przez wnioskodawcę. Prawidłowe sformułowanie zarzutu stanowi podstawę oceny, czy nie zachodzą ujemne przesłanki procesowe uniemożliwiające merytoryczne rozpatrzenie wniosku, oraz wyznacza granice wniosku, stanowiąc jednocześnie – z mocy art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym – granice kognicji Trybunału Konstytucyjnego w danej sprawie. W przypadku gdy przedmiot lub wzorce kontroli zostają przywołane lub skonkretyzowane dopiero we wniosku, podmiot nieuprawniony do wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym wyznaczałby ramy tegoż postępowania. Z tego względu należy uznać, że podmioty uprawnione do złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego wskazane w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji muszą precyzyjnie określić przedmiot i wzorce kontroli (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 20 lutego 2002 r., K 39/00, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 4).
Wniosek Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych został sporządzony na podstawie uchwały Zarządu Związku podjętej 12 maja 2004 r. (Nr 7/Z/04). Uchwała ta nie zawiera sformułowania zarzutu niezgodności kwestionowanego aktu normatywnego z Konstytucją. W ogóle nie wymienia ona ustawy nowelizującej z 2 kwietnia 2004 r. jako przedmiotu kontroli oraz nie precyzuje jakie przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników miałyby być zdaniem wnioskodawcy niekonstytucyjne. Również brak precyzyjnego wskazania w przedłożonej uchwale, która z norm konstytucyjnych została naruszona w ustawie, uniemożliwia dokonanie przez Trybunał kontroli kwestionowanych przepisów. Trybunał Konstytucyjny może bowiem orzekać jedynie na podstawie konkretnie sformułowanych zarzutów o niekonstytucyjności i w żaden sposób nie może zastąpić wnioskodawcy w ich formułowaniu, czyli wskazywaniu przepisów, które mają stanowić przedmiot i wzorzec kontroli. Należy zatem uznać, iż uchwała Zarządu Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych nie może być uznana za skutecznie złożone oświadczenie woli przez ten organ co do wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji.
Jednocześnie należy podkreślić, iż tak rozumiana wadliwość uchwały, stanowiącej podstawę wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego, nie może zostać uznana za brak formalny, który mógłby być usunięty w trybie art. 36 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Nie można bowiem mówić o braku formalnym, w przypadku gdy uchwała w ogóle nie została podjęta lub nie zawiera wszystkich niezbędnych postanowień. W niniejszej sprawie Zarząd Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych nie wyraził swojej woli w formie uchwały, co do zakresu kwestionowanych przepisów i ich niekonstytucyjności. Skutkuje to brakiem legitymacji czynnej po stronie wnioskodawcy. Oznacza to w istocie, że podmiot sporządzający wniosek należy uznać za nieuprawniony, który w sposób bezpodstawny powołuje się na wolę uprawnionego organu wnioskodawcy. Sporządzony w tej sytuacji „wniosek” nie może wywołać skutku w postaci wszczęcia konstytucyjnej kontroli aktu normatywnego.
W konsekwencji, przy braku stosownej uchwały uprawnionego organu wnioskodawcy, postępowanie w ogóle nie może być wszczęte (por. postanowienia TK z: 16 stycznia 2001 r., T 55/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 29; 10 października 2001 r., T 41/01, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 51 oraz 29 lipca 2003 r., Tw 13/03, OTK ZU nr 3/B/2003, poz. 166).

Mając na uwadze powyższe, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.