Tw 21/04
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
95/3B/2005
POSTANOWIENIE
z dnia 16 lutego 2005 r.
Sygn. akt Tw 21/04
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marian Zdyb,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Naczelnej Rady Adwokackiej o zbadanie zgodności:
1) art. 1, art. 7 i art. 8 ustawy z dnia 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 62, poz. 577 ze zm.) z art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji,
2) art. 2 ustawy z dnia 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 62, poz. 577 ze zm.) z art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu.
UZASADNIENIE:
1. W dniu 2 czerwca 2004 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Naczelnej Rady Adwokackiej o zbadanie zgodności: art. 1, art. 7 i art. 8 ustawy z 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 62, poz. 577 ze zm.) z art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji, a także art. 2 ustawy z dnia 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 62, poz. 577 ze zm.) z art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji.
2. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 7 lipca 2004 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku, poprzez: wskazanie umocowanego przedstawiciela do sporządzenia wniosku i reprezentowania Naczelnej Rady Adwokackiej przed Trybunałem Konstytucyjnym; wskazanie, w jakim zakresie art. 1, art. 2, art. 7 i art. 8 ustawy z dnia 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 62, poz. 577 ze zm.) są niezgodne z art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji; wskazanie decyzji lub uchwały uprawnionego organu wnioskodawcy, stanowiących podstawę sporządzenia i złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego wraz z dokumentami uwierzytelniającymi (w 5 egzemplarzach); doręczenie wyciągu pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie z regulaminem Naczelnej Rady Adwokackiej; doręczenie wyciągu z protokołu pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie z regulaminem Naczelnej Rady Adwokackiej; doręczenie 5 egzemplarzy aktualnego regulaminu trybu wyboru i działania organów adwokatury oraz doręczenie 4 egzemplarzy wniosku (używając nazwy „regulamin Naczelnej Rady Adwokackiej” czy „regulamin trybu wyboru i działania adwokatury”, Trybunał nie dysponował obowiązującym tekstem, a zatem i tytułem tego aktu, zaś po wyjaśnieniach wnioskodawcy, nie ulega wątpliwości, iż Trybunał odnosił się do regulaminu działania organów adwokatury i organów izb adwokackich uchwalonego przez Krajowy Zjazd Adwokatury 23 listopada 1986 r., dalej: regulamin adwokatury).
W piśmie z 16 lipca 2004 r. Naczelna Rada Adwokacka odniosła się do stwierdzonych przez Trybunał Konstytucyjny braków formalnych wniosku.
3. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 6 września 2004 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia w terminie 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku, poprzez skonkretyzowanie, wobec których jednostek redakcyjnych art. 1 ustawy z dnia 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 62, poz. 577 ze zm.) wnioskodawca stawia zarzut niekonstytucyności; po skonkretyzowaniu, o którym mowa wyżej, uzasadnienie, w jaki sposób zaskarżone przepisy naruszają art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji; uzasadnienie, w jaki sposób art. 2, art. 7 oraz art. 8 wyżej powołanej ustawy naruszają art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji.
W piśmie z 16 września 2004 r. Naczelna Rada Adwokacka odniosła się do stwierdzonych przez Trybunał Konstytucyjny braków formalnych wniosku.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
I. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek przedstawiony przez ogólnokrajowe władze organizacji zawodowej podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy złożony wniosek odpowiada wymogom formalnym, czy nie jest oczywiście bezzasadny, a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu.
Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji ogólnokrajowym władzom organizacji zawodowych przysługuje kompetencja do inicjowania kontroli konstytucyjności norm. Wola ogólnokrajowych władz organizacji zawodowej, które zwykle mają strukturę kolegialną, znajduje wyraz w podejmowanych przez nie uchwałach. Tryb podjęcia uchwały regulują właściwe przepisy, zaś treść podjętej uchwały zostaje zapisana w protokole z posiedzenia takiej władzy. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego uchwała organu lub władz, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy zasadniczej, w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego stanowi conditio sine qua non wszczęcia postępowania z wniosku tego organu lub władzy (por. postanowienia z: 10 października 2001 r., T 41/01, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 51; 14 października 2003 r., Tw 23/03, OTK ZU nr 4/B/2003, poz. 208; 10 marca 2004 r., Tw 30/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 9). Uchwała ta powinna wyrażać wolę wyeliminowania z porządku prawnego przepisu, który – zdaniem tego organu – jest niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Eliminacja taka następuje w wyniku wydania przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia stwierdzającego niezgodność danego przepisu z przepisem o wyższej mocy prawnej, co implikuje uprzednie wszczęcie i przeprowadzenie stosownego postępowania.
Trybunał Konstytucyjny wszczyna postępowanie na podstawie wniosku pochodzącego od uprawnionego podmiotu. Wniosek taki spełnia dwojaką funkcję. Po pierwsze, inicjuje postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, a przynajmniej – w przypadku wniosku pochodzącego od podmiotów wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji – tzw. „wstępne rozpoznanie” (art. 36 ustawy o TK). Po drugie, wyznacza granice orzekania (art. 66 ustawy o TK). Wymagania formalne, jakie musi spełniać wniosek, określa art. 32 ustawy o TK, a w zakresie w nim nieuregulowanym – przepisy kodeksu postępowania cywilnego (art. 20 ustawy o TK). W konsekwencji wniosek powinien zawierać: 1) wskazanie organu, który wydał kwestionowany akt normatywny, 2) określenie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części, 3) sformułowanie zarzutu niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części, 4) uzasadnienie postawionego zarzutu, z powołaniem dowodów na jego poparcie.
Kwestia, czy wniosek odpowiada wymaganiom ustawowym i czy pochodzi od uprawnionego podmiotu, podlega badaniu w postępowaniu przed Trybunałem już w fazie wstępnego rozpoznania (art. 36 ustawy o TK). Dla ustalenia, że wniosek pochodzi od ogólnokrajowej władzy organizacji zawodowej, a nie od osoby fizycznej, która go podpisała, potrzebny jest dowód, że został on wniesiony na podstawie uchwały uprawnionej władzy. Uzasadnia to wymaganie dołączenia do wniosku odpisu uchwały tej władzy. Treść uchwały i wniosku musi być zbieżna, ale to nie oznacza, że sprecyzowane w ustawie o TK wymagania co do treści wniosku odnoszą się także do uchwały. Zbieżność treściowa uchwały i wniosku nie oznacza wymagania całkowitego pokrywania się ich treści. Minimalna zbieżność, która musi cechować wniosek i uchwałę, dotyczy wskazania: przedmiotu postępowania (kwestionowanego przepisu) przez odpowiednie oznaczenie aktu normatywnego, woli wyeliminowania tego przepisu z porządku prawnego oraz zarzutu niezgodności z przepisem aktu normatywnego wyższego rzędu, którym w przypadku ustawy może być Konstytucja lub ratyfikowana umowa międzynarodowa (por. postanowienie TK z 10 marca 2004 r., Tw 30/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 9).
II. Trybunał Konstytucyjny w procedurze wstępnego rozpoznania wniosku Naczelnej Rady Adwokackiej ustalił, co następuje:
1. Naczelna Rada Adwokacka nie wykonała w ustawowym terminie zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 7 lipca 2004 r., wzywającego do usunięcia wskazanych braków formalnych wniosku. Zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, okoliczność powyższa uzasadnia wydanie postanowienia o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu.
1.1. W związku z wątpliwościami, która z ogólnokrajowych władz adwokatury: Naczelna Rada Adwokacka czy też Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, jest wnioskodawcą w niniejszej sprawie, Trybunał wezwał do wskazania decyzji lub uchwały uprawnionego organu wnioskodawcy, stanowiących podstawę sporządzenia i złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego (pkt 6 zarządzenia). W konsekwencji (pkt 7 zarządzenia), Trybunał wezwał również do doręczenia wyciągu z protokołu pozwalającego stwierdzić, że decyzja lub uchwała została podjęta zgodnie z regulaminem adwokatury.
1.2. Uzupełniając braki formalne wniosku, określone przez pkt 6 zarządzenia, w piśmie z 16 lipca 2004 r. Naczelna Rada Adwokacka, jako podstawę sporządzenia i złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego, wskazała (pkt 6): „Uchwałę Nr 54 Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z 1 czerwca 2004 r. oraz Uchwałę Nr 44/04 Naczelnej Rady Adwokackiej z 5 czerwca 2004 r.” (załączniki nr 1 i nr 2).
1.3. Uzupełniając braki formalne wniosku, określone przez pkt 7 zarządzenia, w powyższym piśmie (pkt 7) Naczelna Rada Adwokacka poinformowała o złożeniu wyciągu z „Protokołu nr 64 posiedzenia Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z 1 czerwca 2004 r.” (załącznik nr 3). Pominęła tym samym doręczenie wyciągu z protokołu posiedzenia Naczelnej Rady Adwokackiej z 5 czerwca 2004 r., na którym organ ten podjął uchwałę nr 44/04, będącą, zgodnie ze stanowiskiem wnioskodawcy (pkt 6 pisma), podstawą sporządzenia i złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego.
1.4. Trybunał Konstytucyjny wzywając do doręczenia wyciągu z protokołu, wyraźnie zaznaczył, iż dokument ten ma umożliwić stwierdzenie, czy uchwała została podjęta zgodnie z regulaminem adwokatury, co z kolei stanowi podstawę dla oceny, czy organ inicjujący hierarchiczną kontrolę norm jest podmiotem legitymowanym w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, wyciąg z „Protokołu nr 64 posiedzenia Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej” nie zawiera informacji, które pozwalałyby podjąć rozstrzygnięcie w sprawie zdolności wnioskowej Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej. Wyciąg z „Protokołu” wymienia „Obecnych”, ale listy obecności, potwierdzonej podpisami nie załącza. Dokument ten nie podaje danych odnoszących się do spełnienia przesłanki obecności (quorum), istotnej z punktu widzenia ważności podjętej uchwały, nie przedstawia również stosunku głosów, którym uchwała została podjęta. Wyciąg z „Protokołu” nie jest zatem wiarygodnym i kompletnym źródłem, w oparciu o które Trybunał Konstytucyjny mógłby stwierdzić, że uchwała Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej została podjęta zgodnie z § 13 ust. 1 (skład) oraz § 13 ust. 2 (quorum i większość) regulaminu adwokatury.
Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że mimo wezwania pod rygorem odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu, Naczelna Rada Adwokacka nie uzupełniła braków formalnych wniosku, określonych przez pkt 7 zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 7 lipca 2004 r., w części odnoszącej się do doręczenia wyciągu z protokołu posiedzenia Naczelnej Rady Adwokackiej z 5 czerwca 2004 r., na którym podjęto uchwałę Nr 44/04, będącą, zgodnie ze stanowiskiem wnioskodawcy, podstawą złożonego wniosku (pkt 6 pisma). Okoliczność powyższa przesądziła, co do zasady, o niemożności zbadania przez Trybunał Konstytucyjny, czy uchwała Naczelnej Rady Adwokackiej została podjęta zgodnie z regulaminem adwokatury, a tym samym ustalenia, czy w rozpatrywanej sprawie Naczelna Rada Adwokacka jest, w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, organem legitymowanym do inicjowania hierarchicznej kontroli norm.
1.5. Trybunał Konstytucyjny poddał również ocenie wykonanie pkt 1 zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 7 lipca 2004 r., wzywającego do usunięcia braków formalnych wniosku, poprzez wskazanie umocowanego przedstawiciela do sporządzenia wniosku i reprezentowania Naczelnej Rady Adwokackiej przed Trybunałem Konstytucyjnym.
W pkt 1 pisma z 16 lipca 2004 r. wnioskodawca expressis verbis wyjaśnia, że „Naczelną Radę Adwokacką przed Trybunałem Konstytucyjnym reprezentować będzie Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej”. Jednocześnie w tym samym piśmie, a także w piśmie z 16 września 2004 r. (wykonującym zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 6 września 2004 r.), Naczelna Rada Adwokacka działając jako wnioskodawca, informuje, że jest reprezentowana przez Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem rozbieżność między wiążącym prawnie stanowiskiem Naczelnej Rady Adwokackiej w sprawie wskazania umocowanego przedstawiciela, którym jest Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej (pkt 1 powyższego pisma), a treścią pism procesowych kierowanych przez Naczelną Radę Adwokacką do Trybunału, zgodnie z którymi jest ona reprezentowana przez Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej.
Wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego wiążą się także z wykonaniem pkt 1 zarządzenia, w części odnoszącej się do wskazania umocowanego przedstawiciela do sporządzenia wniosku w niniejszej sprawie. Wyjaśnienie wnioskodawcy (pkt 1 pisma), iż „(...) Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej (...) jest upoważniony w ramach (...) kierowania (pracami Prezydium) do podpisywania korespondencji urzędowej, jak również składania oświadczeń w imieniu Naczelnej Rady Adwokackiej”, nie pozwala Trybunałowi ustalić, czy umocowanie Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej do sporządzenia wniosku wynika z regulaminowej kompetencji „podpisywania pism urzędowych” (§ 17 ust. 1 pkt 4) czy też „składania oświadczeń” (§ 17 ust. 1 pkt 4 w związku z § 16 pkt 2).
Zgodnie ze stanowiskiem wnioskodawcy, Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej reprezentuje Naczelną Radę Adwokacką w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, wnosząc i podpisując określone pisma procesowe. Jednocześnie, w myśl § 14 ust. 2 regulaminu adwokatury, zastępujący go czasowo jeden z wiceprezesów musi być osobą wyznaczoną przez Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej. Tymczasem, pismo Naczelnej Rady Adwokackiej z 16 lipca 2004 r. zostało podpisane przez wiceprezesa, bez wskazania podstawy prawnej uzasadniającej dokonaną zmianę.
2. Stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny, który z ogólnokrajowych organów adwokatury: Naczelna Rada Adwokacka czy też Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej jest wnioskodawcą w niniejszej sprawie, poprzedzone zostało analizą pism procesowych oraz powołanych w nich przepisów ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.; dalej: prawo o adwokaturze) oraz regulaminu adwokatury.
2.1. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej jest organem wykonawczym Naczelnej Rady Adwokackiej (art. 59 ust. 1 zdanie drugie prawa o adwokaturze oraz § 6 ust. 1 regulaminu adwokatury), reprezentuje adwokaturę między posiedzeniami Naczelnej Rady Adwokackiej (§ 16 regulaminu adwokatury), sprawując (w tym czasie) czynności należące do Naczelnej Rady Adwokackiej w zakresie określonym w art. 59 ust. 3, art. 60 i art. 61 prawa o adwokaturze (art. 59 ust. 3 prawa o adwokaturze oraz § 16 pkt 1 regulaminu adwokatury).
Nie ulega zatem wątpliwości, że Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej jest, w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, ogólnokrajową władzą organizacji zawodowej, posiadającą legitymację do inicjowania hierarchicznej kontroli norm.
W uchwale nr 54 z 1 czerwca 2004 r. Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej podjęło decyzję o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Wniosek z 2 czerwca 2004 r., złożony w tym samym dniu do Trybunału Konstytucyjnego, wskazywał jako wnioskodawcę Naczelną Radę Adwokacką.
2.2. Naczelna Rada Adwokacka jest organem adwokatury. Do ustawowego zakresu działania Naczelnej Rady Adwokackiej należy, m.in. reprezentowanie adwokatury oraz przedstawianie wniosków i postulatów w zakresie tworzenia i stosowania prawa (art. 58 pkt 1 oraz pkt 9 in fine prawa o adwokaturze). Naczelna Rada Adwokacka wykonuje obowiązki wynikające z ustawy i uchwał Krajowego Zjazdu Adwokatury w drodze działań własnych lub swojego organu wykonawczego, jakim jest Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej (§ 6 ust. 1 regulaminu adwokatury). Naczelna Rada Adwokacka odbywa swoje posiedzenia plenarne w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na cztery miesiące (§ 7 ust. 1 regulaminu adwokatury).
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że Naczelna Rada Adwokacka jest, w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, ogólnokrajową władzą organizacji zawodowej, posiadającą legitymację do inicjowania hierarchicznej kontroli norm.
2.4. Naczelna Rada Adwokacka podjęła 5 czerwca 2004 r. uchwałę nr 44/04, w której „akceptuje działania Prezydium NRA i uchwałę nr 54 z 1 czerwca 2004 r. r. o skierowaniu do Trybunału Konstytucyjnego wniosku (...)” w sprawie hierarchicznej kontroli norm.
2.5. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego oczywiste jest, że za wnioskodawcę w niniejszej sprawie należy uznać Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej. Tymczasem, z wyjaśnień udzielonych w piśmie Naczelnej Rady Adwokackiej z 16 lipca 2004 r. oraz samych pism procesowych kierowanych do Trybunału, wynika, że wnioskodawcą jest Naczelna Rada Adwokacka.
Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że wola wystąpienia z wnioskiem w sprawie hierarchicznej kontroli norm, została wyrażona w uchwale podjętej przez ogólnokrajową władzę organizacji zawodowej, jaką jest Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej. Na podstawie uchwały nr 54 Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z 1 czerwca 2004 r., złożono do Trybunału Konstytucyjnego wniosek z 2 czerwca 2004 r. Oznacza to, że jedyną ogólnokrajową władzą adwokatury, która do 2 czerwca 2004 r. wyraziła wolę zainicjowania hierarchicznej kontroli norm, pozostaje Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej i wyłącznie Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej ma status wnioskodawcy w rozpatrywanej sprawie.
Trybunał Konstytucyjny przypomina raz jeszcze, że uchwała wyrażająca wolę wszczęcia postępowania przed Trybunałem może być podjęta przed sporządzeniem wniosku, łącznie z wnioskiem (jako załącznik do uchwały), po sporządzeniu wniosku w formie projektu, ale z całą pewnością nie można podjąć uchwały po dniu, w którym wystąpiono z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w uchwale nr 44/04 Naczelnej Rady Adwokackiej z 5 czerwca 2004 r., tenże ogólnokrajowy organ (władza) organizacji zawodowej nie wyraził woli wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Przedmiotem uchwały jest bowiem akceptacja dla treści uchwały Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, które zdecydowało w niej o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału, oraz akceptacja dla działania Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, polegającego na wykonaniu uchwały poprzez złożenie 2 czerwca 2004 r. wniosku w Trybunale Konstytucyjnym.
W konkluzji Trybunał Konstytucyjny uznaje, że uchwała nr 44/04 Naczelnej Rady Adwokackiej zarówno z przyczyn formalnych (podjęta po dniu skierowania wniosku do Trybunału), jak i merytorycznych (nie wyraża woli wszczęcia postępowania przed Trybunałem), nie może stanowić podstawy dla złożenia wniosku w sprawie hierarchicznej kontroli norm. Co istotne, uchwała nr 44/04 Naczelnej Rady Adwokackiej, aprobująca uchwałę nr 54 Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej i jej wykonanie, potwierdzone skierowaniem wniosku do Trybunału, wyklucza dopuszczalność domniemania, że w wyniku jej podjęcia nastąpiło swoiście rozumiane „przejęcie legitymacji” Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej przez Naczelną Radę Adwokacką, uprawniające tę ostatnią do udziału w toczącym się postępowaniu w charakterze wnioskodawcy.
W tym stanie rzeczy, oznaczenie Naczelnej Rady Adwokackiej jako wnioskodawcy w niniejszej sprawie pozwala stwierdzić, że rozpatrywany wniosek nie pochodzi od podmiotu uprawnionego, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji.
3. Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w uchwale nr 54 z 1 czerwca 2004 r. zdecydowało o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Uchwała ta nie zawiera jednak niezbędnych elementów, które umożliwiłyby uznanie jej za podstawę prawną wniosku w sprawie hierarchicznej kontroli norm, złożonego do Trybunału Konstytucyjnego 2 czerwca 2004 r.
3.1. Przede wszystkim, Uchwała Nr 54 Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej nie wskazuje konkretnie, jakie przepisy ustawy z 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 62, poz. 577 ze zm.) zostały zakwestionowane (art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK). O skonkretyzowaniu przedmiotu kontroli, tzn. wyraźnym oznaczeniu kwestionowanych przepisów, nie można bowiem mówić, jeśli wnioskodawca posługuje się ogólnym zwrotem „w zakresie, w jakim ustawa odnosi się do adwokatów wykonujących zawód i samorządu adwokatury”.
3.2. Ponadto, w uchwale tej nie sformułowano zarzutu niezgodności kwestionowanego aktu normatywnego z wyraźnie wskazanym przepisem (przepisami) Konstytucji, jako podstawą kontroli (art. 32 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK).
3.3. Trybunał Konstytucyjny zwraca przy tym uwagę, że skonkretyzowanie przedmiotu kontroli (tzn. oznaczenie art. 1, art. 2, art. 7 i art. 8 powołanej wyżej ustawy) oraz podstawy kontroli (art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 i art. 65 ust. 1 Konstytucji) nastąpiło natomiast we wniosku, złożonym przez Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej do Trybunału 2 czerwca 2004 r.
Przedstawiciel (pełnomocnik) wnioskodawcy jest zobowiązany do działania w granicach i zakresie udzielonego mu umocowania. Nie służy mu kompetencja do samodzielnego kształtowania przedmiotu zaskarżenia, ani wzorców kontroli, gdyż wiąże go treść uchwały podmiotu legitymowanego do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego.
Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, stwierdza zatem, że „wniosek” samoistnie określając przedmiot i podstawy kontroli, pochodzi od podmiotu nieuprawnionego do zainicjowania postępowania w sprawie hierarchicznej kontroli norm.
Mając na uwadze powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 16 lutego 2005 r.
Sygn. akt Tw 21/04
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marian Zdyb,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Naczelnej Rady Adwokackiej o zbadanie zgodności:
1) art. 1, art. 7 i art. 8 ustawy z dnia 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 62, poz. 577 ze zm.) z art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji,
2) art. 2 ustawy z dnia 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 62, poz. 577 ze zm.) z art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu.
UZASADNIENIE:
1. W dniu 2 czerwca 2004 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Naczelnej Rady Adwokackiej o zbadanie zgodności: art. 1, art. 7 i art. 8 ustawy z 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 62, poz. 577 ze zm.) z art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji, a także art. 2 ustawy z dnia 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 62, poz. 577 ze zm.) z art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji.
2. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 7 lipca 2004 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku, poprzez: wskazanie umocowanego przedstawiciela do sporządzenia wniosku i reprezentowania Naczelnej Rady Adwokackiej przed Trybunałem Konstytucyjnym; wskazanie, w jakim zakresie art. 1, art. 2, art. 7 i art. 8 ustawy z dnia 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 62, poz. 577 ze zm.) są niezgodne z art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji; wskazanie decyzji lub uchwały uprawnionego organu wnioskodawcy, stanowiących podstawę sporządzenia i złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego wraz z dokumentami uwierzytelniającymi (w 5 egzemplarzach); doręczenie wyciągu pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie z regulaminem Naczelnej Rady Adwokackiej; doręczenie wyciągu z protokołu pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie z regulaminem Naczelnej Rady Adwokackiej; doręczenie 5 egzemplarzy aktualnego regulaminu trybu wyboru i działania organów adwokatury oraz doręczenie 4 egzemplarzy wniosku (używając nazwy „regulamin Naczelnej Rady Adwokackiej” czy „regulamin trybu wyboru i działania adwokatury”, Trybunał nie dysponował obowiązującym tekstem, a zatem i tytułem tego aktu, zaś po wyjaśnieniach wnioskodawcy, nie ulega wątpliwości, iż Trybunał odnosił się do regulaminu działania organów adwokatury i organów izb adwokackich uchwalonego przez Krajowy Zjazd Adwokatury 23 listopada 1986 r., dalej: regulamin adwokatury).
W piśmie z 16 lipca 2004 r. Naczelna Rada Adwokacka odniosła się do stwierdzonych przez Trybunał Konstytucyjny braków formalnych wniosku.
3. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 6 września 2004 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia w terminie 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku, poprzez skonkretyzowanie, wobec których jednostek redakcyjnych art. 1 ustawy z dnia 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 62, poz. 577 ze zm.) wnioskodawca stawia zarzut niekonstytucyności; po skonkretyzowaniu, o którym mowa wyżej, uzasadnienie, w jaki sposób zaskarżone przepisy naruszają art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji; uzasadnienie, w jaki sposób art. 2, art. 7 oraz art. 8 wyżej powołanej ustawy naruszają art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji.
W piśmie z 16 września 2004 r. Naczelna Rada Adwokacka odniosła się do stwierdzonych przez Trybunał Konstytucyjny braków formalnych wniosku.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
I. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek przedstawiony przez ogólnokrajowe władze organizacji zawodowej podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy złożony wniosek odpowiada wymogom formalnym, czy nie jest oczywiście bezzasadny, a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu.
Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji ogólnokrajowym władzom organizacji zawodowych przysługuje kompetencja do inicjowania kontroli konstytucyjności norm. Wola ogólnokrajowych władz organizacji zawodowej, które zwykle mają strukturę kolegialną, znajduje wyraz w podejmowanych przez nie uchwałach. Tryb podjęcia uchwały regulują właściwe przepisy, zaś treść podjętej uchwały zostaje zapisana w protokole z posiedzenia takiej władzy. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego uchwała organu lub władz, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy zasadniczej, w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego stanowi conditio sine qua non wszczęcia postępowania z wniosku tego organu lub władzy (por. postanowienia z: 10 października 2001 r., T 41/01, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 51; 14 października 2003 r., Tw 23/03, OTK ZU nr 4/B/2003, poz. 208; 10 marca 2004 r., Tw 30/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 9). Uchwała ta powinna wyrażać wolę wyeliminowania z porządku prawnego przepisu, który – zdaniem tego organu – jest niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Eliminacja taka następuje w wyniku wydania przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia stwierdzającego niezgodność danego przepisu z przepisem o wyższej mocy prawnej, co implikuje uprzednie wszczęcie i przeprowadzenie stosownego postępowania.
Trybunał Konstytucyjny wszczyna postępowanie na podstawie wniosku pochodzącego od uprawnionego podmiotu. Wniosek taki spełnia dwojaką funkcję. Po pierwsze, inicjuje postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, a przynajmniej – w przypadku wniosku pochodzącego od podmiotów wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji – tzw. „wstępne rozpoznanie” (art. 36 ustawy o TK). Po drugie, wyznacza granice orzekania (art. 66 ustawy o TK). Wymagania formalne, jakie musi spełniać wniosek, określa art. 32 ustawy o TK, a w zakresie w nim nieuregulowanym – przepisy kodeksu postępowania cywilnego (art. 20 ustawy o TK). W konsekwencji wniosek powinien zawierać: 1) wskazanie organu, który wydał kwestionowany akt normatywny, 2) określenie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części, 3) sformułowanie zarzutu niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części, 4) uzasadnienie postawionego zarzutu, z powołaniem dowodów na jego poparcie.
Kwestia, czy wniosek odpowiada wymaganiom ustawowym i czy pochodzi od uprawnionego podmiotu, podlega badaniu w postępowaniu przed Trybunałem już w fazie wstępnego rozpoznania (art. 36 ustawy o TK). Dla ustalenia, że wniosek pochodzi od ogólnokrajowej władzy organizacji zawodowej, a nie od osoby fizycznej, która go podpisała, potrzebny jest dowód, że został on wniesiony na podstawie uchwały uprawnionej władzy. Uzasadnia to wymaganie dołączenia do wniosku odpisu uchwały tej władzy. Treść uchwały i wniosku musi być zbieżna, ale to nie oznacza, że sprecyzowane w ustawie o TK wymagania co do treści wniosku odnoszą się także do uchwały. Zbieżność treściowa uchwały i wniosku nie oznacza wymagania całkowitego pokrywania się ich treści. Minimalna zbieżność, która musi cechować wniosek i uchwałę, dotyczy wskazania: przedmiotu postępowania (kwestionowanego przepisu) przez odpowiednie oznaczenie aktu normatywnego, woli wyeliminowania tego przepisu z porządku prawnego oraz zarzutu niezgodności z przepisem aktu normatywnego wyższego rzędu, którym w przypadku ustawy może być Konstytucja lub ratyfikowana umowa międzynarodowa (por. postanowienie TK z 10 marca 2004 r., Tw 30/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 9).
II. Trybunał Konstytucyjny w procedurze wstępnego rozpoznania wniosku Naczelnej Rady Adwokackiej ustalił, co następuje:
1. Naczelna Rada Adwokacka nie wykonała w ustawowym terminie zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 7 lipca 2004 r., wzywającego do usunięcia wskazanych braków formalnych wniosku. Zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, okoliczność powyższa uzasadnia wydanie postanowienia o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu.
1.1. W związku z wątpliwościami, która z ogólnokrajowych władz adwokatury: Naczelna Rada Adwokacka czy też Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, jest wnioskodawcą w niniejszej sprawie, Trybunał wezwał do wskazania decyzji lub uchwały uprawnionego organu wnioskodawcy, stanowiących podstawę sporządzenia i złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego (pkt 6 zarządzenia). W konsekwencji (pkt 7 zarządzenia), Trybunał wezwał również do doręczenia wyciągu z protokołu pozwalającego stwierdzić, że decyzja lub uchwała została podjęta zgodnie z regulaminem adwokatury.
1.2. Uzupełniając braki formalne wniosku, określone przez pkt 6 zarządzenia, w piśmie z 16 lipca 2004 r. Naczelna Rada Adwokacka, jako podstawę sporządzenia i złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego, wskazała (pkt 6): „Uchwałę Nr 54 Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z 1 czerwca 2004 r. oraz Uchwałę Nr 44/04 Naczelnej Rady Adwokackiej z 5 czerwca 2004 r.” (załączniki nr 1 i nr 2).
1.3. Uzupełniając braki formalne wniosku, określone przez pkt 7 zarządzenia, w powyższym piśmie (pkt 7) Naczelna Rada Adwokacka poinformowała o złożeniu wyciągu z „Protokołu nr 64 posiedzenia Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z 1 czerwca 2004 r.” (załącznik nr 3). Pominęła tym samym doręczenie wyciągu z protokołu posiedzenia Naczelnej Rady Adwokackiej z 5 czerwca 2004 r., na którym organ ten podjął uchwałę nr 44/04, będącą, zgodnie ze stanowiskiem wnioskodawcy (pkt 6 pisma), podstawą sporządzenia i złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego.
1.4. Trybunał Konstytucyjny wzywając do doręczenia wyciągu z protokołu, wyraźnie zaznaczył, iż dokument ten ma umożliwić stwierdzenie, czy uchwała została podjęta zgodnie z regulaminem adwokatury, co z kolei stanowi podstawę dla oceny, czy organ inicjujący hierarchiczną kontrolę norm jest podmiotem legitymowanym w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, wyciąg z „Protokołu nr 64 posiedzenia Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej” nie zawiera informacji, które pozwalałyby podjąć rozstrzygnięcie w sprawie zdolności wnioskowej Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej. Wyciąg z „Protokołu” wymienia „Obecnych”, ale listy obecności, potwierdzonej podpisami nie załącza. Dokument ten nie podaje danych odnoszących się do spełnienia przesłanki obecności (quorum), istotnej z punktu widzenia ważności podjętej uchwały, nie przedstawia również stosunku głosów, którym uchwała została podjęta. Wyciąg z „Protokołu” nie jest zatem wiarygodnym i kompletnym źródłem, w oparciu o które Trybunał Konstytucyjny mógłby stwierdzić, że uchwała Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej została podjęta zgodnie z § 13 ust. 1 (skład) oraz § 13 ust. 2 (quorum i większość) regulaminu adwokatury.
Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że mimo wezwania pod rygorem odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu, Naczelna Rada Adwokacka nie uzupełniła braków formalnych wniosku, określonych przez pkt 7 zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 7 lipca 2004 r., w części odnoszącej się do doręczenia wyciągu z protokołu posiedzenia Naczelnej Rady Adwokackiej z 5 czerwca 2004 r., na którym podjęto uchwałę Nr 44/04, będącą, zgodnie ze stanowiskiem wnioskodawcy, podstawą złożonego wniosku (pkt 6 pisma). Okoliczność powyższa przesądziła, co do zasady, o niemożności zbadania przez Trybunał Konstytucyjny, czy uchwała Naczelnej Rady Adwokackiej została podjęta zgodnie z regulaminem adwokatury, a tym samym ustalenia, czy w rozpatrywanej sprawie Naczelna Rada Adwokacka jest, w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, organem legitymowanym do inicjowania hierarchicznej kontroli norm.
1.5. Trybunał Konstytucyjny poddał również ocenie wykonanie pkt 1 zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 7 lipca 2004 r., wzywającego do usunięcia braków formalnych wniosku, poprzez wskazanie umocowanego przedstawiciela do sporządzenia wniosku i reprezentowania Naczelnej Rady Adwokackiej przed Trybunałem Konstytucyjnym.
W pkt 1 pisma z 16 lipca 2004 r. wnioskodawca expressis verbis wyjaśnia, że „Naczelną Radę Adwokacką przed Trybunałem Konstytucyjnym reprezentować będzie Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej”. Jednocześnie w tym samym piśmie, a także w piśmie z 16 września 2004 r. (wykonującym zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 6 września 2004 r.), Naczelna Rada Adwokacka działając jako wnioskodawca, informuje, że jest reprezentowana przez Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem rozbieżność między wiążącym prawnie stanowiskiem Naczelnej Rady Adwokackiej w sprawie wskazania umocowanego przedstawiciela, którym jest Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej (pkt 1 powyższego pisma), a treścią pism procesowych kierowanych przez Naczelną Radę Adwokacką do Trybunału, zgodnie z którymi jest ona reprezentowana przez Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej.
Wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego wiążą się także z wykonaniem pkt 1 zarządzenia, w części odnoszącej się do wskazania umocowanego przedstawiciela do sporządzenia wniosku w niniejszej sprawie. Wyjaśnienie wnioskodawcy (pkt 1 pisma), iż „(...) Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej (...) jest upoważniony w ramach (...) kierowania (pracami Prezydium) do podpisywania korespondencji urzędowej, jak również składania oświadczeń w imieniu Naczelnej Rady Adwokackiej”, nie pozwala Trybunałowi ustalić, czy umocowanie Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej do sporządzenia wniosku wynika z regulaminowej kompetencji „podpisywania pism urzędowych” (§ 17 ust. 1 pkt 4) czy też „składania oświadczeń” (§ 17 ust. 1 pkt 4 w związku z § 16 pkt 2).
Zgodnie ze stanowiskiem wnioskodawcy, Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej reprezentuje Naczelną Radę Adwokacką w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, wnosząc i podpisując określone pisma procesowe. Jednocześnie, w myśl § 14 ust. 2 regulaminu adwokatury, zastępujący go czasowo jeden z wiceprezesów musi być osobą wyznaczoną przez Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej. Tymczasem, pismo Naczelnej Rady Adwokackiej z 16 lipca 2004 r. zostało podpisane przez wiceprezesa, bez wskazania podstawy prawnej uzasadniającej dokonaną zmianę.
2. Stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny, który z ogólnokrajowych organów adwokatury: Naczelna Rada Adwokacka czy też Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej jest wnioskodawcą w niniejszej sprawie, poprzedzone zostało analizą pism procesowych oraz powołanych w nich przepisów ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.; dalej: prawo o adwokaturze) oraz regulaminu adwokatury.
2.1. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej jest organem wykonawczym Naczelnej Rady Adwokackiej (art. 59 ust. 1 zdanie drugie prawa o adwokaturze oraz § 6 ust. 1 regulaminu adwokatury), reprezentuje adwokaturę między posiedzeniami Naczelnej Rady Adwokackiej (§ 16 regulaminu adwokatury), sprawując (w tym czasie) czynności należące do Naczelnej Rady Adwokackiej w zakresie określonym w art. 59 ust. 3, art. 60 i art. 61 prawa o adwokaturze (art. 59 ust. 3 prawa o adwokaturze oraz § 16 pkt 1 regulaminu adwokatury).
Nie ulega zatem wątpliwości, że Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej jest, w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, ogólnokrajową władzą organizacji zawodowej, posiadającą legitymację do inicjowania hierarchicznej kontroli norm.
W uchwale nr 54 z 1 czerwca 2004 r. Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej podjęło decyzję o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Wniosek z 2 czerwca 2004 r., złożony w tym samym dniu do Trybunału Konstytucyjnego, wskazywał jako wnioskodawcę Naczelną Radę Adwokacką.
2.2. Naczelna Rada Adwokacka jest organem adwokatury. Do ustawowego zakresu działania Naczelnej Rady Adwokackiej należy, m.in. reprezentowanie adwokatury oraz przedstawianie wniosków i postulatów w zakresie tworzenia i stosowania prawa (art. 58 pkt 1 oraz pkt 9 in fine prawa o adwokaturze). Naczelna Rada Adwokacka wykonuje obowiązki wynikające z ustawy i uchwał Krajowego Zjazdu Adwokatury w drodze działań własnych lub swojego organu wykonawczego, jakim jest Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej (§ 6 ust. 1 regulaminu adwokatury). Naczelna Rada Adwokacka odbywa swoje posiedzenia plenarne w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na cztery miesiące (§ 7 ust. 1 regulaminu adwokatury).
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że Naczelna Rada Adwokacka jest, w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, ogólnokrajową władzą organizacji zawodowej, posiadającą legitymację do inicjowania hierarchicznej kontroli norm.
2.4. Naczelna Rada Adwokacka podjęła 5 czerwca 2004 r. uchwałę nr 44/04, w której „akceptuje działania Prezydium NRA i uchwałę nr 54 z 1 czerwca 2004 r. r. o skierowaniu do Trybunału Konstytucyjnego wniosku (...)” w sprawie hierarchicznej kontroli norm.
2.5. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego oczywiste jest, że za wnioskodawcę w niniejszej sprawie należy uznać Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej. Tymczasem, z wyjaśnień udzielonych w piśmie Naczelnej Rady Adwokackiej z 16 lipca 2004 r. oraz samych pism procesowych kierowanych do Trybunału, wynika, że wnioskodawcą jest Naczelna Rada Adwokacka.
Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że wola wystąpienia z wnioskiem w sprawie hierarchicznej kontroli norm, została wyrażona w uchwale podjętej przez ogólnokrajową władzę organizacji zawodowej, jaką jest Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej. Na podstawie uchwały nr 54 Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z 1 czerwca 2004 r., złożono do Trybunału Konstytucyjnego wniosek z 2 czerwca 2004 r. Oznacza to, że jedyną ogólnokrajową władzą adwokatury, która do 2 czerwca 2004 r. wyraziła wolę zainicjowania hierarchicznej kontroli norm, pozostaje Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej i wyłącznie Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej ma status wnioskodawcy w rozpatrywanej sprawie.
Trybunał Konstytucyjny przypomina raz jeszcze, że uchwała wyrażająca wolę wszczęcia postępowania przed Trybunałem może być podjęta przed sporządzeniem wniosku, łącznie z wnioskiem (jako załącznik do uchwały), po sporządzeniu wniosku w formie projektu, ale z całą pewnością nie można podjąć uchwały po dniu, w którym wystąpiono z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w uchwale nr 44/04 Naczelnej Rady Adwokackiej z 5 czerwca 2004 r., tenże ogólnokrajowy organ (władza) organizacji zawodowej nie wyraził woli wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Przedmiotem uchwały jest bowiem akceptacja dla treści uchwały Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, które zdecydowało w niej o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału, oraz akceptacja dla działania Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, polegającego na wykonaniu uchwały poprzez złożenie 2 czerwca 2004 r. wniosku w Trybunale Konstytucyjnym.
W konkluzji Trybunał Konstytucyjny uznaje, że uchwała nr 44/04 Naczelnej Rady Adwokackiej zarówno z przyczyn formalnych (podjęta po dniu skierowania wniosku do Trybunału), jak i merytorycznych (nie wyraża woli wszczęcia postępowania przed Trybunałem), nie może stanowić podstawy dla złożenia wniosku w sprawie hierarchicznej kontroli norm. Co istotne, uchwała nr 44/04 Naczelnej Rady Adwokackiej, aprobująca uchwałę nr 54 Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej i jej wykonanie, potwierdzone skierowaniem wniosku do Trybunału, wyklucza dopuszczalność domniemania, że w wyniku jej podjęcia nastąpiło swoiście rozumiane „przejęcie legitymacji” Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej przez Naczelną Radę Adwokacką, uprawniające tę ostatnią do udziału w toczącym się postępowaniu w charakterze wnioskodawcy.
W tym stanie rzeczy, oznaczenie Naczelnej Rady Adwokackiej jako wnioskodawcy w niniejszej sprawie pozwala stwierdzić, że rozpatrywany wniosek nie pochodzi od podmiotu uprawnionego, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji.
3. Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w uchwale nr 54 z 1 czerwca 2004 r. zdecydowało o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Uchwała ta nie zawiera jednak niezbędnych elementów, które umożliwiłyby uznanie jej za podstawę prawną wniosku w sprawie hierarchicznej kontroli norm, złożonego do Trybunału Konstytucyjnego 2 czerwca 2004 r.
3.1. Przede wszystkim, Uchwała Nr 54 Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej nie wskazuje konkretnie, jakie przepisy ustawy z 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 62, poz. 577 ze zm.) zostały zakwestionowane (art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK). O skonkretyzowaniu przedmiotu kontroli, tzn. wyraźnym oznaczeniu kwestionowanych przepisów, nie można bowiem mówić, jeśli wnioskodawca posługuje się ogólnym zwrotem „w zakresie, w jakim ustawa odnosi się do adwokatów wykonujących zawód i samorządu adwokatury”.
3.2. Ponadto, w uchwale tej nie sformułowano zarzutu niezgodności kwestionowanego aktu normatywnego z wyraźnie wskazanym przepisem (przepisami) Konstytucji, jako podstawą kontroli (art. 32 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK).
3.3. Trybunał Konstytucyjny zwraca przy tym uwagę, że skonkretyzowanie przedmiotu kontroli (tzn. oznaczenie art. 1, art. 2, art. 7 i art. 8 powołanej wyżej ustawy) oraz podstawy kontroli (art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 1, 2 i 3, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 49, art. 51 ust. 1 i 2, art. 53 ust. 1 i art. 65 ust. 1 Konstytucji) nastąpiło natomiast we wniosku, złożonym przez Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej do Trybunału 2 czerwca 2004 r.
Przedstawiciel (pełnomocnik) wnioskodawcy jest zobowiązany do działania w granicach i zakresie udzielonego mu umocowania. Nie służy mu kompetencja do samodzielnego kształtowania przedmiotu zaskarżenia, ani wzorców kontroli, gdyż wiąże go treść uchwały podmiotu legitymowanego do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego.
Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, stwierdza zatem, że „wniosek” samoistnie określając przedmiot i podstawy kontroli, pochodzi od podmiotu nieuprawnionego do zainicjowania postępowania w sprawie hierarchicznej kontroli norm.
Mając na uwadze powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.