Pełny tekst orzeczenia

232/5/B/2006


POSTANOWIENIE

z dnia 3 października 2006 r.
Sygn. akt Ts 33/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Grzybowski

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Janusza Smugi w sprawie zgodności:
art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) z art. 67 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 3 lutego 2006 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) z art. 67 Konstytucji.
Zgodnie z brzmieniem zaskarżonego przepisu, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona zgodnie z przepisami ustawy przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę. W ocenie skarżącego przepis ten, ograniczając swobodę ubezpieczonego do dokonania wyboru najkorzystniejszych lat z punktu widzenia jego przyszłych świadczeń emerytalnych, narusza przysługujące mu prawo do zabezpieczenia społecznego (art. 67 ust. 1 Konstytucji).
Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z 14 listopada 2002 r. odmówił przeliczenia wskaźnika podstawy wymiaru emerytury. Wniesione przez skarżącego odwołanie zostało uwzględnione przez Sąd Okręgowy – Sąd Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z 30 listopada 2004 r. (sygn. akt XIV U 100/03), który ustalając podstawę wymiaru emerytury odwołał się do okresu 1971 – 1980. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie po rozpatrzeniu wniesionej przez ZUS apelacji zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie od decyzji z 14 listopada 2004 r. wyrokiem z 22 czerwca 2005 r. (sygn. akt AUa 374/05) doręczonym skarżącemu 12 lipca 2005 r. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny stwierdził, iż art. 111 ust. 2 zaskarżonej ustawy zezwala na ponowne obliczenie emerytury tylko w przypadku, w którym do „jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego (...) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o ponowne ustalenie emerytury lub renty (…); z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty”. Przeliczenie ponowne emerytury w oparciu o okres przyjęty przez sąd I instancji było zatem niezgodne z obowiązującym prawem. Od wyroku sądu II instancji skarżący wniósł skargę kasacyjną, którą następnie wycofał pismem z 27 września 2005 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego rozpatrzenie uwarunkowane zostało spełnieniem szeregu przesłanek, wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a uszczegółowionych w przepisach ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Zgodnie ze wskazanym przepisem Konstytucji przedmiotem kontroli w trybie skargi konstytucyjnej może być tylko taki przepis ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego orzeczono ostatecznie o przysługujących skarżącemu konstytucyjnych wolnościach i prawach. Doprecyzowując tę przesłankę Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż może to być tylko przepis który zdeterminował w taki sposób treść opartego na jego podstawie rozstrzygnięcia, iż doprowadziło ono do naruszenia wskazanych w skardze praw lub wolności. Uznanie wskutek rozpatrzenia skargi przez Trybunał Konstytucyjny zaskarżonego przepisu za niekonstytucyjny prowadzić ma bowiem do jego wyeliminowania z systemu prawa, a poprzez ponowne rozpoznanie przez odpowiednie organy sprawy, w związku z którą wniesiono skargę, do usunięcia istniejącego naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności.
We wniesionej skardze konstytucyjnej skarżący domaga się zbadania zgodności z Konstytucją art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym „Podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176”. Naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego upatruje skarżący w niemożności wskazania najkorzystniejszej podstawy do obliczenia emerytury z całego okresu zatrudnienia. Nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, iż takie ograniczenie przewiduje zaskarżony przepis oraz że zostało ono zastosowane w przypadku skarżącego. Jednakże w ocenie Trybunału podstawy dla zastosowania tego ograniczenia przez orzekające w sprawie organy nie stanowiła kwestionowana regulacja, tylko art. 111 ust. 1 zaskarżonej ustawy.
Rozstrzygnięcie, z którego wydaniem wiąże skarżący naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego, dotyczyło odmowy przeliczenia ustalonej wcześniej wysokości emerytury. Zasady, na jakich dopuszczalne jest ponowne ustalenie wysokości przysługującej ubezpieczonemu emerytury, reguluje wspomniany powyżej art. 111 ust. 1, który warunkuje to przeliczenie od wskazania „podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego: 1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia, 2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176, 3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty (…)”. Ponieważ skarżący nie spełnił wymaganych w tym przepisie warunków – wnosząc o przeliczenie dotychczasowego świadczenia emerytalnego wskazał wynagrodzenie wykraczające poza okres 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek – orzekający w sprawie organ rentowny, a także sąd II instancji odmówiły mu ponownego przeliczenia emerytury. Teza powyższa znajduje swoje potwierdzenie w uzasadnieniu wyroku sądu apelacyjnego. Powyższe ustalenia pozwalają zatem stwierdzić, iż naruszenie wskazanych w skardze praw, w którym upatruje skarżący podstawy do wniesienia skargi konstytucyjnej, nie stanowiło konsekwencji zastosowania zaskarżonego przepisu – nie stanowił on podstawy rozstrzygnięć wskazanych w skardze jako ostateczne, co tym samym uniemożliwia jego kontrolę w trybie złożonej skargi.
Niezależnie od powyższej okoliczności samodzielnie uzasadniającej niemożność przekazania skargi do merytorycznego rozpoznania wskazać należy na niespełnienie jeszcze jednej z przesłanek skargi konstytucyjnej, mianowicie na wystąpienie z tym środkiem prawnym po upływie przewidzianego prawem terminu do jego wniesienia.
Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest złożenie jej przed upływem trzech miesięcy od daty doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Jak wynika z treści skargi konstytucyjnej, orzeczeniem takim w sprawie skarżącego był wyrok Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z 22 czerwca 2005 r. (sygn. akt AUa 374/05), doręczony skarżącemu 12 lipca 2005 r. Na bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej nie miał wpływu fakt, iż skarżący wniósł skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. Nowelizacja przepisów kodeksu postępowania cywilnego zmieniła bowiem charakter środka odwoławczego wnoszonego od orzeczeń sądów cywilnych II instancji. Zgodnie z art. 3981 k.p.c., skarga kasacyjna przysługuje od prawomocnego orzeczenia, co uzasadnia przyjęcie tezy, iż podobnie jak kasacja w postępowaniu karnym czy rewizja nadzwyczajna jest ona nadzwyczajnym środkiem odwoławczym. Skoro zatem orzeczenie sądu II instancji jest prawomocne, należy przyjąć, że dla wyczerpania drogi prawnej w postępowaniu cywilnym wystarczające jest złożenie apelacji (zażalenia). Wydanie wskutek jej rozpatrzenia prawomocnego orzeczenia oznacza zatem, że od daty jego doręczenia biegnie trzymiesięczny termin do złożenia skargi konstytucyjnej. Ewentualne złożenie skargi kasacyjnej jest irrelewantne dla biegu tego terminu. Skoro zatem wspomniany wyrok Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych został doręczony skarżącemu 12 lipca 2005 r., termin do złożenia skargi ostatecznie upłynął 12 października 2005 r. Ponieważ skarżący ze skargą wystąpił 3 lutego 2006 r., stwierdzić należy, iż nastąpiło to ze znacznym przekroczeniem ustawowego terminu, co uzasadnia dodatkowo odmowę nadania dalszego biegu wniesionej skardze.

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.