Pełny tekst orzeczenia

212/5/B/2006



POSTANOWIENIE

z dnia 20 lutego 2006 r.


Sygn. akt Ts 190/05



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marian Grzybowski,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Filipa Dopierały w sprawie zgodności:

art. 67 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.) z art. 32 i art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE:



W skardze konstytucyjnej z 18 października 2005 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 67 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.; dalej: ustawa o adwokaturze) z art. 32 i art. 65 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Pismem z 11 maja 2005 r. prokurator Prokuratury Rejonowej Warszawa-Śródmieście poinformował skarżącego, że ze względu na to, iż nie upłynął dwuletni okres od momentu zaprzestania wykonywania przez niego zawodu prokuratora w Prokuraturze Rejonowej Warszawa-Śródmieście skarżący w świetle obowiązujących przepisów nie posiada uprawnień do wykonywania zawodu adwokata w okręgu warszawskiej izby adwokackiej. Skarżący w tym czasie, tj. do 30 września 2005 r. wykonywał bowiem zawód prokuratora Prokuratury Rejonowej Warszawa-Śródmieście, będąc jednocześnie wpisanym na listę adwokatów Okręgowej Rady Adwokackiej w Poznaniu. Na zgłoszone 23 maja 2005 r. żądanie skarżącego Prokurator Okręgowy w Warszawie pismem z 22 lipca 2005 r. podtrzymał stanowisko Prokuratora Rejonowego, wskazując na treść przepisu art. 67 ustawy o adwokaturze.

Skarżący zarzucił, że przepis art. 67 ustawy o adwokaturze narusza konstytucyjną wolność skarżącego wyboru i wykonywania zawodu, oraz wyboru miejsca pracy, przy czym ograniczenie to nie znajduje uzasadnienia w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Przepis ten stanowi także zdaniem skarżącego naruszenie prawa do równego traktowania oraz niedyskryminowania w życiu publicznym, jako że radcy prawni nie są objęci analogicznym okresem karencyjności i ograniczeniem wykonywania zawodu, a stanowią porównywalną w zakresie swej działalności grupę zawodową. Ponadto nierówność traktowania widoczna jest szczególnie w odniesieniu do aplikantów sądowych lub prokuratorskich, którzy zdali egzamin sędziowski lub prokuratorski oraz asesorów sądowych i prokuratorskich, których to ograniczenie w wykonywaniu zawodu w świetle przepisów zmienionych ustawą z 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo o adwokaturze nie dotyczy.

W piśmie uzupełniającym braki skargi konstytucyjnej skarżący wskazał, że naruszenie wolności wyboru i wykonywania zawodu oraz wolność wyboru miejsca wykonywania zawodu polega na wprowadzeniu nieuzasadnionego i naruszającego zasadę równości niedyskryminacji ustawowego wyjątku ograniczającego terytorialnie możliwość wykonywania zawodu adwokata.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony prawnej. Podstawową przesłanką jej wniesienia jest wyczerpanie sądowej drogi dochodzenia swych praw i wolności. Skarga konstytucyjna, co wynika jednoznacznie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przysługuje jedynie w stosunku do zapadłych ostatecznie orzeczeń o wolnościach lub prawach albo obowiązkach. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Oznacza to, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia.

Zarówno pismo prokuratora Prokuratury Rejonowej Warszawa-Śródmieście z 11 maja 2005 r., jak również pismo Prokuratora Okręgowego w Warszawie z 22 lipca 2005 r. nie może być uznane za rozstrzygnięcie w zakresie praw i wolności skarżącego. Przyjęcie odmiennego stanowiska oznaczałoby uznanie, że organy prokuratury władne są orzekać o zdolności adwokata do działania w sprawie w charakterze obrońcy. W świetle obowiązujących przepisów możliwość taka jednak nie istnieje. Organ prowadzący postępowanie zobowiązany jest dopuścić do udziału w postępowaniu w charakterze obrońcy każdą osobę uprawnioną do tego na podstawie przepisów o ustroju adwokatury, co wynika z przepisów art. 82-84 k.p.k. Konsekwentnie jednak właściwy organ procesowy stwierdziwszy, że w sprawie działa osoba nie posiadająca uprawnień do pełnienia roli obrońcy w procesie karnym może nie uznać skuteczności jej działań, jak miało to miejsce w niniejszej sprawie. Prokurator prowadzący postępowanie karne poinformował skarżącego, że ze względu na to, iż nie upłynął dwuletni okres od momentu zaprzestania wykonywania przez niego zawodu prokuratora w Prokuraturze Rejonowej Warszawa-Śródmieście skarżący w świetle obowiązujących przepisów nie posiada uprawnień do wykonywania zawodu adwokata w okręgu warszawskiej izby adwokackiej. Informacja skierowana przez organ procesowy do osoby wykonującej zadania obrońcy bez wymaganych uprawnień o bezskuteczności przedsiębranych przez tę osobę czynności nie może być jednak w sposób oczywisty traktowana jako orzeczenie w zakresie jej praw i wolności. Oświadczenie organu procesowego nie kreuje bowiem żadnej nowej sytuacji prawnej, nie ma charakteru konstytutywnego. Nie tworzy ono ani nie modyfikuje istniejących praw, obowiązków ani wolności skarżącego. Stanowi wskazanie konsekwencji istniejącego stanu prawnego dla skarżącego, a nie jego modyfikację. W związku z tym oczywistym jest, że w przedmiotowej sprawie nie doszło do ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach i wolnościach skarżącego. Tymczasem istnienie takiego rozstrzygnięcia stanowi w świetle art. 79 Konstytucji bezwzględną przesłankę dopuszczalności rozpoznania skargi konstytucyjnej.

Niezależnie od wskazanych powyżej podstaw odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej wskazać należy na marginesie na oczywistą bezzasadność formułowanych przez skarżącego zarzutów, dotyczących niezgodności zaskarżonego przepisu art. 67 ustawy o adwokaturze z zasadą równości wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji, oraz wolnością wykonywania zawodu, o której mowa w art. 65 ust. 1 Konstytucji. Wbrew twierdzeniom skarżącego ograniczenie możliwości wykonywania zawodu adwokata w okręgu izby adwokackiej, w której wykonywał uprzednio zawód prokuratora na okres 2 lat od zaprzestania wykonywania tego zawodu mieści się w sposób oczywisty w zakresie wskazanym w przepisie art. 31 ust. 3 Konstytucji. Podstawę taką stanowi bowiem ochrona praworządności, jako element ochrony porządku publicznego. Celem zaskarżonego przepisu jest ochrona społeczeństwa przed możliwością wywierania osobistego wpływu na tok postępowania karnego ze względu na kontakty osobiste związane z wykonywanym uprzednio zawodem prokuratora, a więc uniknięcie ryzyka niepraworządnych zachowań.

Podobnie charakter oczywiście bezzasadny ma zarzut dotyczący naruszenia zasady równości. Równość w rozumieniu konstytucyjnym nie ma charakteru abstrakcyjnego i absolutnego, zgodnie z powszechnie przyjętym założeniem nie oznacza identyczności (tożsamości) praw wszystkich jednostek. Równość (prawo do równego traktowania) funkcjonuje zawsze w pewnym kontekście sytuacyjnym, odniesiona musi być do zakazów lub nakazów albo nadania uprawnień określonym jednostkom (grupom jednostek) w porównaniu ze statusem innych jednostek (postanowienie TK z 24 października 2001 r., SK 10/01). Zgodnie z utrwaloną już linią doktryny konstytucyjnej oraz orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego istota zasady równości sprowadza się do nakazu adresowanego do władzy publicznej takiego samego pod względem prawnym traktowania podmiotów należących do tej samej kategorii, klasy podmiotów wyróżnionych ze względu na daną cechę lub kryterium uznawane za prawnie doniosłe (relewantne) z punktu widzenia ukształtowania treści stosunku prawnego, a więc związanych z nim praw i obowiązków, łączącego tę wyróżnioną kategorię podmiotów z władzą publiczną (orzeczenia TK z: 9 marca 1988 r., U. 7/87, OTK w 1986-1995, Tom I, poz. 1; 24 października 1989 r., K. 6/89, OTK w 1986-1995, Tom II, poz. 7; 6 marca 1990 r., K. 5/89, OTK w 1986-1995, Tom II, poz. 1). Wbrew twierdzeniom skarżącego radcy prawni nie mogą być uznani za porównywalną do adwokatów grupę zawodową w zakresie, w jakim zastosowanie ma zaskarżony przepis. Wyłącznie adwokaci pełnić bowiem mogą rolę obrońcy w procesie karnym, co stanowi istotną cechę relewantną odróżniającą sytuację adwokatów od radców prawnych. Także aplikanci, jak i asesorzy sądowi czy prokuratorscy nie mogą być uznani za grupy porównywalne do prokuratorów, ze względu na ograniczony przedmiotowo i czasowo zakres ich kompetencji oraz uprawnień. Ponadto zasada równości służyć może ocenie sytuacji podmiotów porównywalnych, istniejącej w chwili dokonania rozstrzygnięcia, z którym skarżący łączy naruszenie swych praw i wolności konstytucyjnych. Dla oceny wskazanej sytuacji nie może mieć znaczenia treść przepisów wprowadzonych w życie 26 sierpnia 2005 r. nowelizujących ustawę o adwokaturze, na którą powołuje się skarżący. W niniejszej sprawie zauważyć należy, że zmiana przepisów nastąpiła już po otrzymaniu przez skarżącego pisma, które uznał za ostateczne rozstrzygnięcie.



W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.