Pełny tekst orzeczenia

274/6/B/2006

POSTANOWIENIE
z dnia 3 listopada 2006 r.
Sygn. akt Tw 18/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Wyrzykowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Naczelnej Rady Adwokackiej o stwierdzenie zgodności:
1) ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1505 ze zm.) w części, w której nakłada na adwokatów wykonujących zawód obowiązki podmiotu obowiązanego w rozumieniu ustawy z art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 3, art. 37 ust. 1, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 51 ust. 2 i art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.) z art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 3, art. 37 ust. 1, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 51 ust. 2, art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.),

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu.

UZASADNIENIE:

Wnioskiem z 6 czerwca 2006 r. Naczelna Rada Adwokacka zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie, że ustawa z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1505 ze zm.; dalej: ustawa o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu) w części, w której nakłada na adwokatów wykonujących zawód obowiązki podmiotu obowiązanego w rozumieniu ustawy, jest niezgodna z art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 3, art. 37 ust. 1, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 51 ust. 2 i art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także o stwierdzenie, że art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.; dalej: prawo o adwokaturze) jest niezgodny z art. 2, art. 5, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 3, art. 37 ust. 1, art. 42 ust. 2 i 3, art. 47, art. 51 ust. 2, art. 65 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.).
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 14 sierpnia 2006 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od daty doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku poprzez doręczenie 5 egzemplarzy regulaminu trybu wyboru i działania organów adwokatury.
W piśmie z 24 sierpnia 2006 r. Naczelna Rada Adwokacka odniosła się do stwierdzonego przez Trybunał Konstytucyjny braku formalnego wniosku.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Na podstawie art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek przedstawiony przez organ lub organizację, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji (podmioty legitymowane szczególnie), podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy złożony wniosek odpowiada wymogom formalnym, czy nie jest oczywiście bezzasadny, a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu.
Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 ustawy zasadniczej ogólnokrajowe władze organizacji zawodowej mogą wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie hierarchicznej zgodności norm (art. 188 pkt 1-3 Konstytucji). Jednakże legitymacja tych podmiotów została ograniczona w jej przedmiotowym zakresie, bowiem ogólnokrajowe władze organizacji zawodowej mogą kwestionować jedynie taki akt normatywny lub jego część, które dotyczą spraw objętych ich zakresem działania (art. 191 ust. 2 w zw. z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji). Z tego względu wnioskodawca jest zobowiązany, w myśl art. 32 ust. 2 ustawy o TK, wskazać przepis ustawy lub statutu, pozwalający stwierdzić, że zaskarżony akt normatywny dotyczy jego zakresu działania.
Dla określenia granic, w jakich podmiot legitymowany szczególnie może wnioskować do Trybunału Konstytucyjnego, kluczowe znaczenie ma wykładnia pojęć „sprawa” oraz „zakres działania”. Należy przy tym zaznaczyć, że ich interpretacja musi opierać się na przepisach Konstytucji, jako podstawie przyznania uprawnienia do występowania o kontrolę norm. Natomiast przepis ustawy lub statutu ma jedynie walor potwierdzający, iż w rozpatrywanej sprawie kwestionowany akt normatywny lub jego część, rzeczywiście należą do spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy, ustalonego zgodnie z postanowieniami Konstytucji.

2. Trybunał Konstytucyjny podkreśla na wstępie, że podmiot inicjujący postępowanie przed Trybunałem ma obowiązek sporządzić wniosek, realizujący wymogi wskazane w art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK. Obok określenia kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części (oznaczenie jednostek redakcyjnych) wniosek powinien formułować zarzut niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą oraz uzasadniać postawiony zarzut, powołując dowody na jego poparcie. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, spełnienie powyższych przesłanek przez wniosek, w szczególności gdy pochodzi on od organu organizacji zawodowej prawników (np. adwokatów), nie powinien nastręczać trudności.
Tymczasem Naczelna Rada Adwokacka wnosząc o kontrolę ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu, uchyliła się od skonkretyzowania, którym przepisom zaskarżonego aktu stawia zarzut niezgodności. Określenie przedmiotu kontroli przy użyciu formuły „wnosimy o stwierdzenie, że ustawa (o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu) w części, w której nakłada na adwokatów wykonujących zawód obowiązki podmiotu obowiązanego w rozumieniu ustawy jest niezgodna z: (...)”, oznacza de facto, że wnioskodawca oczekuje od Trybunału ustalenia, jakie przepisy ustawy tworzą „część” poddaną kontroli.
Należy zatem przypomnieć, że w myśl art. 66 ustawy o TK, Trybunał orzekając jest związany granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi. W konsekwencji, granice kognicji Trybunału są pochodną granic zaskarżenia, zaś badanie aktu normatywnego z punktu widzenia jego treści nie może mieć charakteru ekstensywnego, a jedynie intensywny.
Mając powyższe na względzie, po stwierdzeniu, że wniosek nie precyzuje przedmiotu zaskarżenia, Trybunał Konstytucyjny odwołał się również do brzmienia uchwały nr 28/2005 Naczelnej Rady Adwokackiej z 8 października 2005 r., będącej podstawą prawną złożonego wniosku. Trybunał ustalił, że wyrażona przez ogólnokrajową władzę organizacji zawodowej wola wystąpienia z wnioskiem do Trybunału, obejmuje kontrolę zaskarżonej „ustawy (...) w części, w której nakłada na adwokatów wykonujących zawód obowiązki podmiotu obowiązanego w rozumieniu ustawy (...)”.
W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że brak skonkretyzowania przedmiotu kontroli nie może być usunięty w trybie art. 36 ust. 2 ustawy o TK, co uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu wnioskowi Naczelnej Rady Adwokackiej w zakresie wyżej wskazanym.

3. Drugi zarzut Naczelnej Rady Adwokackiej dotyczy niezgodności, z powołanymi we wniosku wzorcami kontroli, art. 6 ust. 4 prawa o adwokaturze, zgodnie z którym „Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy (...) (o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu) – w zakresie określonym tymi przepisami”.
Skoro wnioskodawca abstrahuje od wskazania, które jednostki redakcyjne ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu wyznaczają zakres udostępniania informacji bez obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej przez adwokatów, to zaskarżony art. 6 ust. 4 prawa o adwokaturze, samoistnie i bez wykazania związku z przepisami ustawy, do której odsyła, nie może być poddany hierarchicznej kontroli zgodności norm.
Również w tym przypadku Trybunał Konstytucyjny odwołuje się do granic kognicji w orzekaniu, określonej przez art. 66 ustawy o TK. Po zbadaniu treści uchwały nr 28/2005 Naczelnej Rady Adwokackiej z 8 października 2005 r., będącej podstawą prawną złożonego wniosku, Trybunał Konstytucyjny ustalił, że wyrażała ona wolę kontroli wyłącznie art. 6 ust. 4 prawa o adwokaturze.
W konsekwencji, na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że brak wykazania merytorycznego związku między art. 6 ust. 4 prawa o adwokaturze a przepisami ustawy, do której odsyła, nie może być usunięty w trybie art. 36 ust. 2 ustawy o TK, co uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu wnioskowi Naczelnej Rady Adwokackiej w zakresie wyżej ustalonym.

4. Trybunał Konstytucyjny sygnalizuje na marginesie, że zaskarżona ustawa była dwukrotnie poddana wstępnemu rozpoznaniu: z wniosku Krajowej Rady Notarialnej (sygn. Tw 23/05, OTK ZU nr 1/B/2006, poz. 2 i 3) oraz Krajowej Rady Radców Prawnych (sygn. Tw 31/05, OTK ZU nr 5/B/2005, poz. 184).
Ze względu na tożsamość wzorców kontroli wskazanych we wniosku Naczelnej Rady Adwokackiej (mimo nieokreślenia przedmiotu kontroli) i we wnioskach przywołanych organizacji zawodowych, Trybunał przypomina, że odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi Krajowej Rady Notarialnej w zakresie stwierdzenia zgodności: art. 8, art. 11, art. 12 i art. 16 ustawy z art. 2, art. 17, art. 22 w związku z art. 31 ust. 3, art. 42, art. 51 i art. 146 ust. 4 pkt 7 Konstytucji oraz wnioskowi Krajowej Rady Radców Prawnych w zakresie stwierdzenia zgodności art. 8 ust. 3 i 4, art. 9 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 13a, art. 16 i art. 22 w związku z art. 2 pkt 1 ustawy z art. 45, art. 47 i art. 51 ust. 2 Konstytucji, a także art. 32 ust. 1 i art. 33 w związku z art. 2 pkt 1 ustawy z art. 46, art. 47 i art. 51 ust. 2 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny postanowił natomiast przekazać do merytorycznego rozpoznania wniosek Krajowej Rady Radców Prawnych w zakresie dotyczącym stwierdzenia zgodności art. 8 ust. 3 i 4, art. 9 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 13a, art. 16 i art. 22 w zw. z art. 2 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu z art. 31 ust. 1 i art. 49 w zw. z art. 2, art. 17 ust. 1, art. 31 ust. 3 Konstytucji; art. 32 ust. 1 i art. 33 w zw. z art. 2 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu z art. 31 ust. 1 i art. 49 w zw. z art. 2, art. 17 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji; art. 11 ust. 5 i art. 34 w zw. z art. 2 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu z art. 49 i art. 31 ust. 1 w zw. z art. 2, art. 17 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji; art. 7 ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu z art. 2 Konstytucji; art. 8 ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu z art. 2 i art. 42 Konstytucji.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.