Pełny tekst orzeczenia

218/5/B/2007



POSTANOWIENIE

z dnia 8 stycznia 2007 r.


Sygn. akt Ts 211/06



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Adam Jamróz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Elżbiety Chrostowskiej w sprawie zgodności:

art. 3986 § 2 i 3 w związku z art. 3984 § 1 pkt 3 oraz art. 3984 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 oraz art. 31 ust. 3 w zw. z art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 11 sierpnia 2006 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności przepisu art. 3986 § 2 i 3 w związku z art. 3984 § 1 pkt 3 oraz art. 3984 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 oraz art. 31 ust. 3 w zw. z art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji. Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Pełnomocnik skarżącej wniósł skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z 9 sierpnia 2005 r. Postanowieniem z 27 kwietnia 2006 r. Sąd Najwyższy odrzucił skargę kasacyjną z powodu braku formalnego, tj. braku wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jego uzasadnienia.

Skarżąca zarzuciła w skardze konstytucyjnej, że zaskarżony przepis art. 3986 § 2 i 3 w związku z art. 3984 § 1 pkt 3 k.p.c., w zakresie, w jakim wprowadza niedopuszczalne zdaniem skarżącej ograniczenia w korzystaniu z konstytucyjnych wolności i praw polegające na wprowadzeniu sankcji z tytułu niedopełnienia wymogów formalnych dla wniesienia skargi kasacyjnej, prowadzi do pozbawienia prawa do sądu. Także zaskarżony przepis art. 3984 § 1 pkt 3 k.p.c. prowadzi zdaniem skarżącej do pozbawienia jej prawa do sądu przez wprowadzenie nadmiernych, nieuzasadnionych w stosunku do celu regulacji, wymogów formalnych skargi kasacyjnej.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, iż w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie przez skarżącego naruszenia jego praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną dla uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny zobowiązany był zbadać, czy istotnie w niniejszej sprawie doszło do naruszenia wskazanych przez skarżącą praw konstytucyjnych, w szczególności zaś czy doszło do naruszenia prawa do sądu.

Analiza zarzutów podniesionych przez skarżącą oraz załączonych do akt sprawy orzeczeń zapadłych w toku postępowania prowadzi do wniosku, że podniesione zarzuty mają charakter oczywiście bezzasadny.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego prawo do sądu jest jednym z podstawowych praw jednostki i jedną z fundamentalnych gwarancji praworządności. Jak wielokrotnie podkreślał to Trybunał Konstytucyjny w swych orzeczeniach, na konstytucyjne prawo do sądu składa się w szczególności: 1) prawo dostępu do sądu, tj. prawo do uruchomienia procedury przed sądem – organem o określonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym); 2) prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności; 3) prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd (wyroki TK z: 9 czerwca 1998 r., sygn. K. 28/97, OTK ZU nr 4/1998, poz. 50; 16 marca 1999 r., sygn. SK 19/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 36; 10 maja 2000, sygn. K. 21/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 109).

Istotą kwestionowanych przez skarżącą przepisów jest wprowadzenie określonych wymogów formalnych dla skargi kasacyjnej wnoszonej po prawomocnym zakończeniu postępowania do Sądu Najwyższego. Zgodnie z przepisem art. 3984 § 1 pkt 3 k.p.c. skarga kasacyjna powinna zawierać m.in. wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jego uzasadnienie. Przepisy art. 3986 § 2 i 3 k.p.c. określają zaś procesowe konsekwencje niespełnienia wskazanych wymogów, przewidując, że sąd dokonujący kontroli wymogów formalnych skargi kasacyjnej odrzuca skargę, jeśli nie spełnia one wymagań określonych w art. 3984 § 1 k.p.c.

Przepisy art. 3984 k.p.c. określają więc w sposób ścisły wymagania formalne, jakie musi spełniać skarga kasacyjna. Ich naruszenie wiąże się z odrzuceniem skargi bez możliwości uzupełnienia braków. Ten daleko idący formalizm jest wynikiem obowiązywania przepisu art. 871 k.p.c., który wprowadza wymóg zastępstwa procesowego podczas postępowania przed Sądem Najwyższym, wykonywanego przez adwokata lub radcę prawnego. Ustawodawca, nie przyznając możliwości usunięcia braków formalnych, przyjmuje domniemanie, że adwokat lub radca prawny posiada w sposób oczywisty większą znajomość przepisów prawa, aniżeli zwykły obywatel, a co za tym idzie, jest on zobowiązany do dokładnego i rzetelnego ich stosowania. Nie można więc zgodzić się z tezą, że takie sformułowanie przepisów w stopniu znacznym ogranicza skarżącej jej prawo do rozpoznania sprawy w sądzie, gdyż decydując się na wniesienie skargi kasacyjnej, ustanowiła ona pełnomocnika, którego zadaniem było sformułowanie skargi zgodnie z wymaganiami obecnie obowiązujących przepisów.

Podkreślić należy, że skarga kasacyjna ma charakter szczególnego środka odwoławczego. Wprowadzenie jej do systemu prawnego nie jest równoznaczne z tym, że staje się ona kolejnym etapem instancyjności postępowania sądowego. Środek ten bowiem jest zastrzeżony dla sytuacji, w których istnieje prawdopodobieństwo naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie bądź naruszenie przepisów postępowania, jeśli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Jest więc to w istocie środek pomocniczy, stosowany dla zapewnienia prawidłowości oraz nadzwyczajnej kontroli postępowania. Przez wzgląd na jego szczególny charakter nie można wprost odnosić do niego gwarancji określonych w art. 45 ust. 1 Konstytucji, choć oczywiście zastosowanie znajdują konstytucyjne gwarancje dotyczące rzetelności i sprawiedliwości postępowania. Tym samym oczywiście niezasadny jest zarzut skarżącej „obwarowywania możliwości korzystania z uprawnień procesowych koniecznością spełnienia przez uczestnika wymagań formalnych, które są obojętne dla merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy”. Wskazany wyżej szczególny charakter skargi kasacyjnej i jej rola w systemie wymiaru sprawiedliwości, w połączeniu z istniejącym przymusem adwokacko-radcowskim uzasadnia bowiem wprowadzenie przez ustawodawcę wymogów, jakie spełniać musi ten szczególny środek odwoławczy. Niezależnie wskazać należy, że wbrew twierdzeniom skarżącej nie jest to wymóg o czysto formalnym charakterze. Jego istotą bowiem jest wskazanie istnienia okoliczności pozwalających na przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania. Wymóg ten nabiera szczególnego znaczenia w sytuacji, w której obowiązujące przepisy określają wyczerpująco w przepisach art. 3989 § 1 k.p.c., dopuszczalność przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Wskazywany przez skarżącą fakt, że Sąd Najwyższy może przyjąć skargę kasacyjną do rozpoznania „nie oglądając się na okoliczności podane przez skarżącego w uzasadnieniu wniosku o przyjęcie skargi” nie zmienia tych ustaleń. Obowiązkiem bowiem wnoszącego skargę kasacyjną jest wykazanie istnienia podstaw do jej rozpoznania, opierając się na określonych wymogach wskazanych w obowiązujących przepisach. Ostateczne rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego w przedmiocie przyjęcia skargi do rozpoznania albo odmowy przyjęcia opiera się zaś na analizie zarówno obowiązującego stanu prawnego, jak i stanu faktycznego przedstawionego w konkretnej sprawie oraz konieczności badania istnienia wątpliwości i rozbieżności w orzecznictwie. Wprowadzenie jednolitych wymogów formalnych dla skargi kasacyjnej wnoszonej w sprawach cywilnych do Sądu Najwyższego, niezależnych od wskazanych podstaw kasacyjnych, służy zapewnieniu jednolitości w stosowaniu tej szczególnej formy prawnej i może mieć zasadnicze znaczenie dla jej skuteczności i pewności. Nawet więc, istniejąca w przekonaniu skarżącej, konieczność powtarzania w określonym układzie faktycznym i prawnym, części wywodów zawartych w innej części skargi kasacyjnej, nie zwalnia jej od wypełnienia wymogów określonych dla tego szczególnego środka odwoławczego. Zgodnie bowiem z przyjętym kształtem skargi kasacyjnej mogą one spełniać, w ocenie Sądu Najwyższego, do którego kierowana jest skarga kasacyjna, zupełnie inne cele.

Za oczywiście bezzasadne należy w świetle powyższych uwag uznać twierdzenie skarżącej, jakoby zaskarżone przepisy wprowadzały nadmierne ograniczenia w korzystaniu z wolności i praw konstytucyjnych (art. 31 ust. 3 w zw. z art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji). Skarga kasacyjna jest, jak zostało to już podkreślone, szczególnym środkiem odwoławczym, do którego nie znajdują wprost odwołania przepisy art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji. Stanowić mogą one nadal podstawę kwestionowania skarżonych przepisów, lecz jedynie z punktu widzenia naruszenia zasad rzetelności i sprawiedliwości postępowania. Tymczasem wprowadzenie określonych wymogów skargi kasacyjnej, kwestionowanych przez skarżącą w niniejszej sprawie oraz określenie skutków prawnych ich naruszenia nie mieści się w tak określonych granicach. Wprowadzenie wskazanych, znanych stronom wymogów formalnych skargi kasacyjnej nie może być także uznane za nadmierne ograniczenie możliwości korzystania z praw i wolności konstytucyjnych, ze względu na istniejący obowiązek zastępstwa procesowego przez wykwalifikowany i przygotowany do pełnienia pomocy prawnej w takich sytuacjach podmiot – adwokata lub radcę prawnego. Istnienie tego obowiązku oraz szczególny tryb postępowania przesądza o dopuszczalności określenia przez ustawodawcę konsekwencji naruszenia warunków formalnych skargi kasacyjnej w istniejącej formie.



W tym stanie rzeczy należy odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.