Pełny tekst orzeczenia

227/6/B/2008





POSTANOWIENIE


z dnia 23 stycznia 2008 r.


Sygn. akt Ts 105/07





Trybunał Konstytucyjny w składzie:





Bohdan Zdziennicki,





po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Janusza Rekowskiego:


§ 2 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 kwietnia 2006 r. w sprawie trybu postępowania w wypadku, gdy liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekroczy w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów (Dz. U. Nr 65, poz. 459) z art. 41 ust. 4 i art. 40 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,








p o s t a n a w i a:





odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.





UZASADNIENIE





W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 21 maja 2007 r. skarżący zarzucił § 2 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 19 kwietnia 2006 r. w sprawie trybu postępowania w wypadku, gdy liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekroczy w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów (Dz. U. Nr 65, poz. 459) sprzeczność z art. 41 ust. 4 i art. 40 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.


Zgodnie z art. 110 § 1 i 2 k.k.w. skazanego umieszcza się w celi nie mniejszej niż 3 m2 na jedną osobę. Tak określona powierzchnia ma charakter standardu minimum. Art. 248 § 1 k.k.w. przewiduje wyjątkowe odstępstwo od tej normy, jako szczególnie uzasadnione wypadki osadzenia na czas określony. Szczegółowe uregulowanie trybu postępowania w takich sprawach zostało przekazane Ministrowi Sprawiedliwości (art. 248 § 3 k.k.w.). W ocenie skarżącego, wydane na podstawie delegacji ustawowej rozporządzenie z 26 sierpnia 2003 r. oraz z 19 kwietnia 2006 r. nie spełniało celu, jaki ustawodawca przyjął dla jego wydania. Nie określono przede wszystkim czasu, na jaki możliwe jest umieszczenie skazanego w celi o mniejszej niż 3 m2 powierzchni na osobę. Oznacza to zezwolenie na bezterminowe umieszczenie skazanego w celi o mniejszej powierzchni niż 3 m2. Taki stan rzeczy jest sprzeczny – w ocenie skarżącego – z konstytucyjną zasadą humanitarnego traktowania osób pozbawionych wolności i wyrażonym w art. 40 Konstytucji zakazem nieludzkiego, poniżającego traktowania i karania. Kwestionowany przepis rozporządzenia jest też sprzeczny z Europejską Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.


In fine skargi skarżący wskazuje, iż w takich „wyjątkowych” warunkach od samego początku odbywa swoją karę pozbawienia wolności, orzeczoną na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Gdańsku z 13 grudnia 2002 r. (sygn. akt IV K 1460/02) oraz wyroku Sądu Rejonowego w Szczecinie z 15 maja 2007 r. (sygn. akt IV K 103/97).


Zarządzeniem z 26 czerwca 2007 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych wniesionej skargi konstytucyjnej poprzez m.in.: określenie rozstrzygnięcia, z którego wydaniem wiąże skarżący naruszenie wskazanych w skardze konstytucyjnych praw i wolności; nadesłanie tego rozstrzygnięcia oraz rozstrzygnięć wydanych w ramach wyczerpania przysługującej od niego drogi prawnej.


W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej pełnomocnik skarżącego, odnosząc się do punktu pierwszego zarządzenia sędziego TK z 26 czerwca 2007 r., określił rozstrzygnięcie, jakiego domaga się skarżący, tj. stwierdzenie przez TK, że brak w zaskarżonej regulacji określenia granic czasowych przebywania w celi o powierzchni poniżej 3 m2 narusza wskazane w skardze prawa konstytucyjne. Ponadto, pełnomocnik dołączył kopię postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku – Wydział III Cywilny Odwoławczy z 23 stycznia 2007 r. (sygn. akt III S 4/07) o odrzuceniu skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki oraz kopię postanowienia Sądu Rejonowego w Kwidzynie – Wydział I Cywilny z 28 lutego 2007 r. o odrzuceniu apelacji skarżącego oraz oddaleniu wniosku o przywrócenie terminu do uzupełnienia braków apelacji (sygn. akt I C 7/06) w sprawie z powództwa skarżącego przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w Kwidzynie.





Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:





Fakt, że przebywanie w zatłoczonym zakładzie karnym może się wiązać z naruszeniem wskazanych wzorców konstytucyjnych – jest niesporny. Wskazał na to już Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 12 marca 2007 r. w sprawie o sygn. Ts 268/05 (OTK ZU nr 4/B/2007, poz. 172). Jednakże ochrona naruszonych praw konstytucyjnych w trybie skargi konstytucyjnej warunkowana jest spełnieniem przesłanek tego środka prawnego, wynikających przede wszystkim z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.). Jedną z podstawowych przesłanek jest wymóg uzyskania w konkretnej sprawie, dotyczącej skarżącego, ostatecznego rozstrzygnięcia, którego prawną podstawę stanowiła norma niekonstytucyjna. Badanie w trybie skargi konstytucyjnej zgodności z Konstytucją określonego przepisu dopuszczalne jest zatem tylko w takiej sytuacji, w której – z jednej strony, przepis ten będzie stanowił podstawę rozstrzygnięcia, z którego wydaniem wiąże skarżący naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych, a z drugiej, jego treść normatywna stanowić będzie źródło tego naruszenia, determinując w tym zakresie wydane na jego podstawie rozstrzygnięcie.


W pierwszej kolejności wskazać należy, iż skarżący nie uzupełnił braków wniesionej skargi konstytucyjnej. Wprawdzie do pisma procesowego nadesłanego w odpowiedzi na zarządzenie sędziego TK skarżący dołączył dwa orzeczenia, jednakże nie wskazał, które z nich traktuje jako rozstrzygnięcie, z którego wydaniem doszło do naruszenia przysługujących mu praw konstytucyjnych. Sam fakt nieuzupełnienia braków w terminie stanowi wystarczającą podstawę odmowy nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej.


Niezależnie od powyższego, wskazać należy na brak przesłanek pozwalających uznać którekolwiek ze wskazanych w piśmie procesowym rozstrzygnięć za ostateczne rozstrzygnięcie – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Nie powinno budzić wątpliwości, iż wydając postanowienie o odrzuceniu skargi strony na naruszenie prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, organ sądowy nie uczynił tego w oparciu o przepisy kwestionowanego rozporządzenia. Podstawą odrzucenia skargi były przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843), na co wskazano jednoznacznie w uzasadnieniu orzeczenia. Na treść tego orzeczenia nie miała wpływu i nie mogła mieć – ze względu na jego zakres przedmiotowy – treść kwestionowanego w skardze przepisu, dopuszczającego możliwość osadzenia skazanych w celach, w których powierzchnia na jedną osobę wynosi mniej niż 3 m2. Wyklucza to tym samym możliwość przyjęcia, iż wzmiankowane orzeczenie stanowi ostateczne rozstrzygnięcie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, a w konsekwencji, że została spełniona jedna z przesłanek skargi konstytucyjnej.


Skarżący odwołał się w piśmie procesowym również do postanowienia Sądu Rejonowego w Kwidzynie – Wydział I Cywilny z 28 lutego 2007 r. odrzucającego apelację (sygn. akt I C 7/06) w sprawie z powództwa skarżącego przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w Kwidzynie o zasądzenie odszkodowania za osadzenie w celi mieszkalnej w warunkach sprzecznych z normą przypadającą na jedna osobę – 3 m2. Brzmienie sentencji wskazanego postanowienia wyklucza przyjęcie, iż było ono wydane na podstawie kwestionowanego przepisu. Fakt ten nie wyklucza jednak, iż do naruszenia praw mogło dojść na skutek wydania rozstrzygnięcia, od którego wniesiona została apelacja odrzucona wskazanym postanowieniem. Ponieważ skarżący nie przesłał – pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego – kopii postanowienia sądu I instancji, trudno jest ustalić, czy można z jego wydaniem wiązać naruszenie wskazanych w skardze praw oraz czy wynikało ono z brzmienia zaskarżonego przepisu. Przedmiot powództwa pozwala przyjąć, iż wydając rozstrzygnięcie w sprawie, sąd musiał oprzeć się na kwestionowanej w skardze regulacji, jednakże sam ten fakt nie oznacza, iż zostały spełnione przesłanki skargi konstytucyjnej; nie wiadomo bowiem, czy to treść tego przepisu, czy też inne czynniki wpłynęły na rozstrzygnięcie sądu w taki sposób, iż doszło do naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnych praw lub wolności. Podkreślić jednak należy, iż nawet gdyby okazało się, iż rozstrzygnięcie sądu I instancji, od którego wniesiono apelację, może być uznane za rozstrzygnięcie, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, nie oznacza to jeszcze, iż zostały spełnione przesłanki skargi konstytucyjnej. Jak wskazuje treść postanowienia Sądu Rejonowego w Kwidzynie – Wydział I Cywilny z 28 lutego 2007 r. (sygn. akt I C 7/06), wniesiona przez skarżącego apelacja nie została merytorycznie rozpatrzona (została odrzucona), co uniemożliwia tym samym przyjęcie, iż od rozstrzygnięcia, z którego wydaniem wiąże się naruszenie konstytucyjnych praw lub wolności, wyczerpano drogę prawną. Zgodnie zaś z art. 46 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym wyczerpanie drogi prawnej stanowi przesłankę skargi konstytucyjnej, której niespełnienie uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej. W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) należało odmówić nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej.


Na marginesie raz jeszcze przypomnieć należy, iż Trybunał Konstytucyjny w sprawie z 21 września 2006 r. o sygn. K 39/05, podjął działania w celu kontroli konstytucyjności rozporządzenia wydanego na podstawie art. 248 k.k.w. Jednakże na skutek wycofania wniosku przez wnioskodawcę (był nim Rzecznik Praw Obywatelskich) Trybunał musiał umorzyć sprawę (wycofanie wniosku jest dla Trybunału wiążące). Na tle niniejszej sprawy także nie może dojść do kontroli konstytucyjności przepisów tego rozporządzenia, ze względu na niespełnienie przesłanek skargi konstytucyjnej. Jednocześnie Trybunał chciałby poinformować, że przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego na etapie merytorycznego rozpoznania sprawy o sygn. SK 25/07 jest art. 248 § 1 k.k.w., który przekazuje dyrektorowi zakładu karnego lub aresztu śledczego kompetencje do umieszczenia osadzonych – w szczególnie uzasadnionych wypadkach – na czas określony, w warunkach, w których powierzchnia w celi na jedną osobę wynosi mniej niż 3 m2.





Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak na wstępie.