Pełny tekst orzeczenia

184/5/B/2008

POSTANOWIENIE
z dnia 1 września 2008 r.
Sygn. akt Tw 28/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Mazurkiewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Naczelnej Rady Zrzeszeń Transportu Prywatnego w sprawie zgodności:
art. 29 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z dnia 28 marca 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 67, poz. 411) z art. 32 i art. 67 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE

W dniu 4 lipca 2007 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Naczelnej Rady Zrzeszeń Transportu Prywatnego (dalej: Naczelna Rada ZTP) o stwierdzenie niezgodności art. 29 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z dnia 28 marca 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 67, poz. 411; dalej: ustawa nowelizująca) z art. 32 i art. 67 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), warunkiem wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym na podstawie wniosku jest stwierdzenie, że złożony wniosek pochodzi od uprawnionego podmiotu. W myśl art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji z wnioskiem w sprawie abstrakcyjnej kontroli zgodności norm mogą wystąpić ogólnokrajowe organy związków zawodowych, ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych, jeżeli akt normatywny poddany kontroli dotyczy spraw objętych ich zakresem działania (art. 191 ust. 2 Konstytucji).

2. Naczelna Rada ZTP twierdzi, że „jako ogólnopolska organizacja społeczno-zawodowa posiada legitymację w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym”. Należało zatem w pierwszej kolejności zbadać, czy wnioskodawca jest rzeczywiście jednym z podmiotów, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji.

2.1. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał w swoich orzeczeniach (por. postanowienie TK z 30 maja 2000 r., U. 5/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 114), że organizacja zawodowa, o której mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, powinna spełniać trzy podstawowe kryteria. Po pierwsze, zrzeszać osoby fizyczne (kryterium podmiotowe), po drugie, członkowie organizacji winni stale i w celach zarobkowych wykonywać jedno lub kilka wyodrębnionych zajęć, które mogą być uznane za zawód (kryterium przedmiotowe), po trzecie, podstawowym celem i zadaniem takiej organizacji winno być reprezentowanie interesów całego środowiska, całej grupy zawodowej (kryterium funkcjonalne).

2.2. Stosownie do § 3 ust. 3 Statutu Naczelnej Rady ZTP, jej członkami mogą być: „zrzeszenia transportu, inne podmioty gospodarcze prowadzące działalność w zakresie transportu i branż z nim związanych i inne organizacje społeczno-zawodowe [...]”.
Skoro powołany wyżej przepis nie gwarantuje członkostwa expressis verbis osobom fizycznym, to tym samym oczywiste jest, że wnioskodawca nie spełnia kryterium podmiotowego, które cechuje organizację zawodową.
W konsekwencji prowadzenie działalności gospodarczej przez zrzeszenia transportu (inne podmioty) wyklucza uznanie, że członkowie Naczelnej Rady ZTP wykonują zajęcie, które może być uznane za zawód. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że wykonywanie zawodu może przybierać różne formy. Na ogół zawód jest wykonywany w ramach stosunku pracy albo – w przypadku tzw. wolnych zawodów – w ramach innych stosunków prawnych (np. umowy o dzieło, zlecenia itp.). Zdarza się również, że osoby prawne prowadzą działalność gospodarczą, w realizowaniu której uczestniczą osoby fizyczne, wykonujące określony zawód. Trzeba jednak wyraźnie podkreślić, że zawód wykonują wyłącznie osoby fizyczne, nie zaś podmioty gospodarcze, które osoby takie zatrudniają. Na poziomie wykładni językowej pojęcie zawodu jest bowiem związane z posiadaniem określonych umiejętności lub kwalifikacji, a takich – z całą pewnością – zrzeszeniu jako członkowi wnioskodawcy przypisać nie można (por. powołane wcześniej postanowienie TK).

2.3. Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że Naczelna Rada ZTP nie jest organizacją zawodową w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, a tym samym nie jest podmiotem uprawnionym do wszczęcia postępowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli zgodności norm.

3. Trybunał Konstytucyjny przypomina również, że niezbędną przesłanką posiadania zdolności wnioskowej przez podmiot, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, jest jego ogólnokrajowy charakter. W obowiązującym stanie prawnym, kontroli legitymacji Naczelnej Rady ZTP, która uznaje się za „ogólnopolską organizację społeczno-zawodową”, nie można ograniczyć jedynie do odczytania jej nazwy, czy też wywiedzenia ogólnokrajowego charakteru ze względu na statutowo określony terytorialny zakres działania, obejmujący obszar Rzeczypospolitej Polskiej (§ 3 ust. 1).

3.1. Stwierdzenie, iż władze danej organizacji zawodowej są uprawnione do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego, musi być poprzedzone oceną merytoryczną, czy organizacja ta ma rzeczywiście charakter ogólnokrajowy. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, badania takiego należy dokonywać, korzystając – przede wszystkim – z danych ujawnionych w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej, w szczególności z wpisów zawartych w rubryce 3 działu 1, informujących o jednostkach terenowych lub oddziałach organizacji. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że organizacje, które faktycznie posiadają takie struktury, mają możliwość ich ujawnienia zgodnie z § 116 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowego prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach (Dz. U. Nr 117, poz. 1237, ze zm.).

3.2. Trybunał Konstytucyjny ustalił na podstawie odpisu aktualnego (numer Krajowego Rejestru Sądowego: 0000161527) z rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej (dołączonego do akt niniejszej sprawy), że Naczelna Rada ZTP nie posiada jednostek terenowych lub oddziałów, co potwierdza brak wpisów w rubryce 3 działu 1 rejestru.

3.3. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że Naczelnej Radzie ZTP nie można przypisać przymiotu organizacji ogólnokrajowej w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Tym samym należy uznać, że wniosek złożony do Trybunału Konstytucyjnego pochodzi od podmiotu, któremu nie przysługuje legitymacja do występowania o dokonanie abstrakcyjnej kontroli zgodności norm. Okoliczność powyższa uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu.

4. Trybunał Konstytucyjny poddał również ocenie uchwałę, która stanowiła podstawę sporządzenia wniosku, rozpatrywanego w niniejszym postępowaniu.

4.1. Zarząd Naczelnej Rady ZTP podjął 4 maja 2008 r. uchwałę (nr 6/V/2008) w sprawie skierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego. Uchwały tej nie można jednak uznać za podstawę prawną wniosku, który wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego 4 lipca 2008 r.

4.2. Zgodnie z treścią tejże uchwały „Zarząd NR ZTP w Warszawie jako ogólnopolska reprezentacja podmiotów gospodarczych wykonujących usługi transportowe uznaje, że przepisy ustawy z 28 marca 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 67, poz. 411) są krzywdzące dla przedsiębiorców i uniemożliwiają im dostęp do wcześniejszej emerytury w przypadku nawet jeżeli osiągną oni wymagany wiek i udowodnią wymagane ustawą okresy składkowe i nieskładkowe a nie posiadają ostatniego przed wystąpieniem o emeryturę tytułu ubezpieczenia pracowniczego. W związku z powyższym Zarząd upoważnia Prezydium Zarządu Naczelnej Rady ZTP do wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o ocenę, czy w/wym. przepisy nie dyskryminują przedsiębiorców”.

4.3. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że w uchwale tej nie skonkretyzowano przedmiotu kontroli, tzn. nie określono, którym przepisom ustawy zmieniającej wnioskodawca stawia zarzut niezgodności. Oznacza to, że uchwała Naczelnej Rady ZTP nie spełnia wymogu określonego w art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.
W uchwale nie wskazano również podstawy kontroli, tzn. nie sprecyzowano, które przepisy i jakiego aktu normatywnego zostały naruszone. Oznacza to, że uchwała Naczelnej Rady ZTP nie spełnia wymogu określonego w art. 32 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK.

4.4. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że dopiero we wniosku, sporządzonym w wykonaniu uchwały Naczelnej Rady ZTP, określono przedmiot zaskarżenia (art. 29 i art. 32 ustawy nowelizującej), a także powołano wzorce kontroli (art. 32 i art. 67 Konstytucji).
Trybunał Konstytucyjny przypomina, że podmiot upoważniony do sporządzenia czy podpisania wniosku (także pełnomocnik wnioskodawcy), jest zobowiązany do działania w granicach i w zakresie udzielonego upoważnienia (pełnomocnictwa). Nie posiada zatem kompetencji do samodzielnego kształtowania ani przedmiotu, ani wzorców kontroli, gdyż wiąże go treść uchwały podmiotu legitymowanego do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego.
Skoro Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że uchwała Naczelnej Rady ZTP nie może stanowić podstawy wystąpienia z wnioskiem, to należało w konsekwencji uznać, że wniosek ten, samoistnie określając zakres zaskarżenia (przedmiot i wzorce kontroli), pochodzi od podmiotu, który w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, nie ma legitymacji do inicjowania postępowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli zgodności norm.

Mając na względzie powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.