Pełny tekst orzeczenia

490/6/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 28 maja 2009 r.
Sygn. akt Ts 36/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Janusz Niemcewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Elżbiety P. o zbadanie zgodności:
art. 136 § 1 i 2, art. 139 § 3, art. 168 § 1, art. 169 § 1 oraz art. 385 w zw. z art. 397 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 7 lutego 2009 r. skarżąca zarzuciła, że art. 136 § 1 i 2, art. 139 § 3, art. 168 § 1, art. 169 § 1 oraz art. 385 w zw. z art. 397 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) są niezgodne z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji w zakresie, w jakim pozbawiają ją prawa do wniesienia sprzeciwu od upominawczego nakazu zapłaty, a tym samym prawa do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. W myśl art. 136 k.p.c. strony i ich przedstawiciele mają obowiązek zawiadamiać sąd o każdej zmianie swojego zamieszkania (§ 1), a w razie zaniedbania tego obowiązku pismo sądowe pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że nowy adres jest sądowi znany. O obowiązku tym oraz skutkach jego niedochowania sąd powinien pouczyć stronę przy pierwszym doręczeniu (§ 2). Zaskarżony art. 139 § 3 k.p.c. przewiduje natomiast, że pisma dla osób prawnych, organizacji i osób fizycznych podlegających wpisowi do rejestru albo ewidencji na podstawie odrębnych przepisów – w razie niemożności doręczenia w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających z uwagi na nieujawnienie w rejestrze albo w ewidencji zmiany adresu, a w przypadku osób fizycznych miejsca zamieszkania i adresu – pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że nowe miejsce zamieszkania i adres są sądowi znane. Art. 168 § 1 i art. 169 § 1 k.p.c. regulują przywrócenie terminu. Zgodnie z nimi, jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi przywrócenie terminu; postanowienie to może być wydane na posiedzeniu niejawnym (art. 168 § 1 k.p.c.). Pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się do sądu, w którym czynność miała być dokonana, w ciągu tygodnia od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu (art. 169 § 1 k.p.c.). Na podstawie zaskarżonego art. 385 k.p.c. sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna; z art. 397 § 2 k.p.c. wynika natomiast, że do postępowania toczącego się na skutek zażalenia stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu apelacyjnym. Rozpoznanie zażalenia na postanowienie w przedmiocie odmowy zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcia takiego zwolnienia, odrzucenia wniosku o zwolnienie oraz nałożenia na stronę obowiązku uiszczenia kosztów i skazania na grzywnę następuje w składzie jednego sędziego.
Skarżąca podniosła w skardze, że o wydaniu w stosunku do niej upominawczego nakazu zapłaty dowiedziała się z kilkumiesięcznym opóźnieniem i niezwłocznie złożyła wówczas wniosek o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu. Wniosek ten został oddalony postanowieniem Sądu Rejonowego w Będzinie z 25 czerwca 2008 r. (sygn. akt VI GNc 44/08). Postanowieniem z 9 października 2008 r. (sygn. akt XIX Gz 457/08) Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił zażalenie skarżącej. Sądy orzekające przyjęły, że skarżąca nie dołożyła należytej staranności w dbaniu o własne interesy, dlatego też nie można przyjąć, by uchybienie terminowi nastąpiło bez jej winy. W ocenie skarżącej sąd bezkrytycznie przyjął za prawdziwy jej adres podany w pozwie, chociaż z żadnego przepisu nie wynika, że podany przez powoda adres jest właściwy dla pozwanej. Podnosi, że świadoma trudności, jakich może nastręczyć doręczanie jej korespondencji na adres w Będzinie, wskazała inny adres do doręczeń w załączniku pozwu. Wskazuje przy tym, że obowiązkiem powoda jest prawidłowe oznaczenie adresu do doręczeń strony pozwanej, a doręczanie pism sądowych na tak wskazany adres, nie zawsze prawdziwy, łamie prawa drugiej strony do sądu. Podnosi, że sądy nie przywróciły jej możliwości wniesienia sprzeciwu od upominawczego nakazu zapłaty, pozbawiając ją konstytucyjnego prawa do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
Wraz ze skargą konstytucyjną skarżąca wniosła wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania upominawczego nakazu zapłaty przez Komornika Rewiru III Sądu Rejonowego w Będzinie (sygn. akt III Km 504/08) wobec okoliczności, że zasądzona nim suma egzekwowana jest ze świadczenia emerytalnego skarżącej w ZUS O/Sosnowiec. Wskazuje ponadto, że zaciągnęła kredyty na remont budynku. Zajęcie przez komornika jej emerytury wiąże się z dużym uszczerbkiem dla jej egzystencji; z jednej strony obciążona jest nakazem, z drugiej strony, ponosi koszt wadliwie wykonanego przez powoda ocieplenia jej budynku.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym ma na celu eliminację z systemu prawnego norm sprzecznych z normami systemowo wyższymi; a w trybie skargi konstytucyjnej – z Konstytucją. Dlatego też art. 32 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wymaga, aby wniosek lub pytanie prawne skierowane do Trybunału zawierały sformułowanie zarzutu niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą kwestionowanego aktu normatywnego. Tę samą funkcję pełni nałożony na podmiot wnoszący skargę konstytucyjną obowiązek wskazania, jakie jego konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone orzeczeniem wydanym na podstawie zaskarżonego aktu normatywnego, wynikający z art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK. Tak określonych wymogów niniejsza skarga konstytucyjna nie spełnia. Skarżąca przedstawia w niej bowiem szereg zarzutów wskazujących, jej zdaniem, na wadliwość wydanych w jej sprawie orzeczeń, nie pozostających jednak w związku z treścią przepisów wskazanych jako przedmiot zaskarżenia. Uzasadnienie nie dostarcza zarazem żadnych wskazówek, na czym miałaby polegać ich niezgodność z Konstytucją. Nie można uznać za wystarczające jedynie stwierdzenia, że wskutek bezkrytycznego dokonywania przez sąd doręczeń na adres podany w pozwie oraz odmowy przywrócenia terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty doszło do naruszenia prawa do sądu. Z żadnego ze wskazanych przez skarżącą przepisów nie wynika ani kwestionowane przez nią domniemanie prawidłowości adresu pozwanego podanego przez powoda, ani też – tym bardziej – niemożliwość odwrócenia skutków czynności dokonanych w zaufaniu do prawidłowości doręczenia. Trybunał jest zaś, na mocy art. 66 ustawy o TK, związany zakresem skargi i nie może z urzędu uzupełniać przedmiotu zaskarżenia oraz wzorców kontroli ani też poszukiwać samodzielnie argumentów wskazujących na niezgodność z Konstytucją wskazanych w skardze przepisów. Brak wskazania i uzasadnienia naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności uprawdopodabniających niezgodność zaskarżonych norm z Konstytucją przesądza w konsekwencji o niedopuszczalności nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Wobec odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu nie zasługuje na uwzględnienie wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego. Trybunał pragnie dodatkowo zwrócić uwagę, że może ono zostać wydane tylko wówczas, gdy wykonanie orzeczenia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub inny ważny interes skarżącego. Środek ten na etapie poprzedzającym merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy powinien być wykorzystywany jedynie wyjątkowo. Określone ustawowo przesłanki jego zastosowania muszą być interpretowane ściśle. Wynika to z samej roli Trybunału, jako „sądu nad prawem”, oraz z konstrukcji skargi konstytucyjnej, która nie jest skierowana bezpośrednio przeciwko orzeczeniu zapadłemu w sprawie skarżącego, ale przeciwko przepisowi stanowiącemu podstawę wydania tego orzeczenia (por. postanowienie TK z 26 września 2001 r., SK 28/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 7). W orzecznictwie Trybunału jednolicie prezentowany jest również pogląd, że postanowienie tymczasowe może dotyczyć tylko orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego na podstawie zaskarżonych przepisów, nie zaś innych orzeczeń wydanych w tym samym postępowaniu (por. postanowienia TK z: 14 grudnia 2004 r., SK 26/02, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 121; 11 czerwca 2008 r., SK 28/08, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 92 i 16 września 2008 r., SK 28/08, OTK ZU nr 7/A/2008, poz. 131).

Z powyższych względów, działając na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 i pkt 2 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu.