Pełny tekst orzeczenia

277/4/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 28 maja 2009 r.
Sygn. akt Ts 61/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Janusz Niemcewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Roberta G. o zbadanie zgodności:
art. 1302 § 4, art. 1302 § 1 i 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 w związku z art. 8 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 21 lutego 2008 r. skarżący domaga się stwierdzenia, że art. 1302 § 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 w związku z art. 8 Konstytucji, ponieważ traktuje przedsiębiorców inaczej niż osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, a na jego podstawie sądy powszechne odrzucają apelacje. Nadto skarżący podniósł z ostrożności, że art. 1302 § 1 i 3 k.p.c., który traktuje adwokatów, radców prawnych oraz rzeczników patentowych nierówno w stosunku do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, jest niezgodny ze wskazanymi powyżej wzorcami konstytucyjnymi, ponieważ na jego podstawie sądy powszechne odrzucają apelacje oraz inne środki zaskarżenia podlegające rozpoznaniu przez sądy II instancji. Skarżący podkreśla, że apelacja jest podstawowym środkiem odwoławczym, służącym merytorycznemu zaskarżaniu orzeczeń i decyzji wydanych w I instancji. Wyraz temu, że każda strona ma prawo do zaskarżania orzeczeń wydanych w I instancji daje art. 78 Konstytucji, natomiast art. 176 ust. 1 Konstytucji stanowi, że postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne, a przepisy Konstytucji, w myśl art. 8, stosuje się bezpośrednio. Przepisem niższej rangi, w ocenie skarżącego, nie można uniemożliwiać wniesienia podstawowego środka zaskarżenia, jakim jest apelacja, nawet jeżeli jest on nieopłacony lub nieprawidłowo opłacony. Do czasu wprowadzenia do k.p.c. art. 1302 wszystkie strony były wzywane do uzupełnienia braków formalnych, jeżeli z ich powodu pismo nie mogło otrzymać prawidłowego biegu. Zaskarżona regulacja stawia natomiast przedsiębiorców, adwokatów, radców prawnych i rzeczników patentowych w gorszej sytuacji, ponieważ jeżeli popełnią oni błąd i nie wniosą prawidłowej opłaty, zostaną skutecznie pozbawieni prawa wniesienia apelacji. Argumenty te przesądzają, zdaniem skarżącego, także o niezgodności zakwestionowanej normy z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Skarżący wniósł skargę konstytucyjną w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 4 kwietnia 2007 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Pragi Północ odrzucił apelację skarżącego od wyroku tegoż Sądu z 5 lutego 2007 r. (sygn. akt VII GC 1071/06) ze względu na wniesienie opłaty w niższej wysokości niż należna. Sąd wskazał przy tym, że nieprawidłowe opłacenie apelacji prowadzi do jej odrzucenia, jeżeli strona reprezentowana jest przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego (art. 1302 § 3 k.p.c.) lub jest przedsiębiorcą występującym w sprawie gospodarczej (art. 1302 § 4 k.p.c). Zażalenie na to postanowienie zostało odrzucone postanowieniem Sądu Rejonowego dla Warszawy-Pragi Północ z 15 maja 2007 r. (sygn. akt jw.). Sąd Rejonowy dla Warszawy-Pragi Północ uchylił następnie powyższe postanowienie postanowieniem z 20 czerwca 2007 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga postanowieniem z 18 października 2007 r. (sygn. akt X GZ 270/07) oddalił zażalenie skarżącego na postanowienie Sądu Rejonowego dla Warszawy-Pragi Północ z 4 kwietnia 2007 r.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 3 listopada 2008 r. skarżący został wezwany do oświadczenia, czy reprezentujący go w powyższym postępowaniu pełnomocnik był adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym. W odpowiedzi skarżący wskazał, że jego pełnomocnik nie pracuje w zawodzie radcy prawnego ani adwokata.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Negatywną przesłankę rozpoznania sprawy przez Trybunał Konstytucyjny stanowi zbędność orzekania (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) obejmująca w szczególności sytuację, w której Trybunał orzekł uprzednio jednoznacznie i wyczerpująco w przedmiocie zgodności zaskarżonego aktu normatywnego z Konstytucją (por. postanowienia TK z: 21 stycznia 1998 r., K. 33/97, OTK ZU nr 1/1998, poz. 8; 21 grudnia 1999 r., K. 29/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 172; 12 grudnia 2005 r., SK 4/03, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 143 i wyrok TK z 5 września 2006 r., K 51/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 100). Wyrokiem z 26 czerwca 2008 r. (SK 20/07, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 86) Trybunał orzekł, że art. 1302 § 4 zdanie pierwsze w związku z art. 1302 § 3 k.p.c. w zakresie, w jakim w postępowaniu w sprawach gospodarczych przewidują, że sąd odrzuca nieopłacone środki odwoławcze lub środki zaskarżenia, wniesione przez przedsiębiorcę niereprezentowanego przez adwokata lub radcę prawnego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, są niezgodne z art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W świetle uzasadnienia skargi konstytucyjnej oraz wyjaśnienia nadesłanego przez skarżącego nie ulega wątpliwości, że przedstawione przez niego zagadnienie zostało już w powyższym orzeczeniu rozstrzygnięte. Nie zachodzi zatem potrzeba ponownej oceny tej regulacji w świetle tych samych wzorców konstytucyjnych. Nie zmienia tej oceny podniesienie przez skarżącego niezgodności zaskarżonej regulacji z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji. Jego argumentacja nie dotyczy bowiem innych niż będące przedmiotem cytowanego wyroku Trybunału okoliczności i skutków wskazanych norm (por. także postanowienie TK z 4 września 2008 r., P 25/08, OTK ZU nr 7/A/2008, poz. 129).
Nadanie skardze konstytucyjnej dalszego biegu w stosunku do art. 1302 § 3 k.p.c. nie jest także dopuszczalne ze względu na wydanie przez Trybunał wyroku z 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154), w którym stwierdzono, że art. 1302 § 3 k.p.c. w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłaconą apelację wniesioną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji. Z wyjaśnienia nadesłanego przez skarżącego w wykonaniu zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego wynika także, że zaskarżony art. 1302 § 3 k.p.c. nie mógł stanowić podstawy wskazanych przez niego orzeczeń, skoro dotyczy on stron zastępowanych przez adwokatów, radców prawnych lub rzeczników patentowych, a pełnomocnik skarżącego tej kwalifikacji nie posiadał. Tymczasem art. 79 ust. 1 Konstytucji przewiduje, że skarga konstytucyjna może obejmować żądanie zbadania zgodności z Konstytucją tylko norm, na podstawie których wydane zostało w sprawie skarżącego ostateczne orzeczenie. Obowiązek wskazania tych norm nakłada na skarżącego art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. Ze względu na przywołane powyżej okoliczności, wskazanie art. 1302 § 3 k.p.c. należało uznać za oczywiście bezzasadne. To samo dotyczy art. 1302 § 1 k.p.c., który znajduje zastosowanie do innych pism niż wymienione w art. 1302 § 3 k.p.c., obejmujące m.in. także apelację. Skoro zaś postępowanie, w związku z którym wniesiona została skarga konstytucyjna dotyczyło skuteczności złożenia apelacji, norma ta nie mogła znaleźć w nim zastosowania.

Z powyższych względów, działając na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 i art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu.