Pełny tekst orzeczenia

399/5/B/2009


POSTANOWIENIE

z dnia 29 stycznia 2009 r.
Sygn. akt Ts 103/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Grzegorza K. w sprawie zgodności:
1) art. 18 ust. 8, art. 21 oraz art. 26 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 2 i 3, art. 65 ust. 5 oraz art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 388 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z Konstytucją,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 7 kwietnia 2008 r. skarżący zarzucił przepisom art. 18 ust. 8, art. 21 oraz art. 26 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, ze zm.) sprzeczność z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 2 i 3, art. 65 ust. 5 oraz art. 77 ust. 1 Konstytucji. Skarżący zakwestionował także zgodność z Konstytucją art. 388 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.).
Decyzją z 22 października 2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Gdańsku (nr sprawy: ZR/421/79/2007/ka) odmówił skarżącemu umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Prezes ZUS po ponownym rozpatrzeniu sprawy, decyzją z 11 stycznia 2008 r. (znak sprawy: 10 0000/421/18/2007/ZR), utrzymał w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie ZUS.
Zdaniem skarżącego zaskarżone przepisy ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych są niezgodne z art. 2 Konstytucji, gdyż naruszają zasadę demokratycznego państwa prawa, z której wynika nakaz tworzenia sprawiedliwego prawa przez obciążanie obywatela świadczeniami z tytułu ubezpieczeń społecznych według faktycznych dochodów, a nie dochodów ustalanych z góry. Niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów w aspekcie art. 32 ust. 1 Konstytucji upatruje skarżący w nałożeniu jednakowych obciążeń z tytułu świadczeń społecznych w stosunku do osób, które prowadzą działalność gospodarczą, a posiadają wyższe wykształcenie, jak np. adwokaci, oraz w stosunku do osób posiadających podstawowe wykształcenie i świadczących usługi na eksploatowanym sprzęcie. Naruszenie art. 64 ust. 2 i 3 wynika, zdaniem skarżącego, z braku ochrony prawa majątkowego bez ważnej decyzji. Pomimo tego, że sprawa jest w toku, przymusowo obciąża się hipotekę mieszkania. Skarżący wskazuje także na naruszenie art. 65 ust. 3 Konstytucji, zgodnie z którym władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego produktywnego zatrudnienia, a tymczasem skarżący pozostaje bez pracy jako bezrobotny od dnia 20 marca 2008 r. Skarżący wskazuje także na naruszenie art. 77 ust. 1 Konstytucji, podnosząc w uzasadnieniu, że postępowanie odpowiedzialnych urzędników państwowych doprowadziło jego rodzinę do skrajnej nędzy.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 maja 2008 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez określenie sposobu, w jaki zaskarżone przepisy naruszają wskazane w skardze konstytucyjnej prawa konstytucyjne oraz wyjaśnienie, czy od decyzji prezesa ZUS z 22 stycznia 2008 r. wystąpiono ze skargą do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

W piśmie procesowym nadesłanym do Trybunału 26 maja 2008 r. skarżący odniósł się wyłącznie do art. 18 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 tejże ustawy, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Skarżący nigdy nie osiągnął wyznaczonej z góry podstawy 60%, ani też jej nie zadeklarował. W jego ocenie ZUS powinien naliczać składki ubezpieczeniowe od faktycznych dochodów. Zdaniem skarżącego tak sformułowany przepis narusza zasadę równości wobec prawa, art. 65 ust. 4 i 5 oraz art. 77 ust. 1 Konstytucji. Skarżący wskazuje także, że od dnia 1 stycznia 2003 r. weszła w życie ustawa, która podwyższyła do 10 lat termin przedawnienia wymaganych składek w miejsce poprzednio obowiązującego 5-letniego terminu. Regulację tę stosuje się także do zobowiązań powstałych przed 2003 r., co – zdaniem skarżącego – stanowi naruszenie zasady praw nabytych. In fine pisma skarżący wyjaśnia, że 15 marca 2008 r. złożył skargę do WSA w Gdańsku wraz z prośbą o przywrócenie terminu jej wniesienia. Opóźnienie – w jego ocenie – wynikało „z (…) braku chęci działania przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 79 ust. 1 Konstytucji w trybie skargi konstytucyjnej badane mogą być wyłącznie takie przepisy, które stanowiły podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw i wolności konstytucyjnych. Doprecyzowując przesłanki skargi konstytucyjnej, ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) wprowadza w art. 46 ust. 1 wymóg wniesienia skargi po wyczerpaniu drogi prawnej oraz – w art. 47 ust. 1 pkt 2 – obowiązek określenia sposobu, w jaki zaskarżony przepis narusza wskazane w skardze konstytucyjne prawa i wolności. Niespełnienie którejkolwiek z powyższych przesłanek skargi lub nieuzupełnienie braków skargi w ustawowym terminie uzasadnia odmowę nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Orzeczeniem, z którego wydaniem wiąże skarżący naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych, jest decyzja odmawiająca skarżącemu umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, wydana na podstawie art. 28 ust. 3a i 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zaskarżone przepisy regulują zaś podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (art. 18 ust. 8), zasady ustalania hipoteki przymusowej (art. 26) oraz stanowią delegację dla ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego do wprowadzenia szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek (art. 26 ust. 1). Przepis art. 388 k.c., na który skarżący wskazuje jedynie w pierwszej części skargi konstytucyjnej, daje stronie umowy cywilnoprawnej możliwość m.in. żądania zmniejszenia swojego świadczenia lub zwiększenia świadczenia kontrahenta w sytuacji, w której przy ustalaniu wysokości świadczenia tej strony doszło do wyzyskania jej przymusowego położenia, niedołęstwa lub niedoświadczenia życiowego.
W ocenie Trybunału zaskarżone przepisy nie stanowiły podstawy wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia. Nie budzi wątpliwości, że treść tych przepisów nie miała żadnego wpływu na treść rozstrzygnięcia, którego przedmiotem było ustalenie, czy zachodzą przesłanki do umorzenia należności z tytułu składek. Wprawdzie przepisy regulujące zasady ustalania podstawy składek wpłynęły na wysokość zaległych składek, jednakże ta wysokość jest irrelewantna z punktu widzenia wymogów, których spełnienie uzasadnia ubieganie się o umorzenie należności składkowej. Powyższa konstatacja oznacza, że nie została spełniona jedna z przesłanek skargi konstytucyjnej, co uniemożliwia merytoryczne rozpoznanie wniesionego środka prawnego.
Niezależnie od powyższej okoliczności należy wskazać na niespełnienie jeszcze innych przesłanek skargi, które stanowią samodzielną podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Sprawa, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną jest rozpatrywana w trybie postępowania administracyjnego. Spełnienie warunku wyczerpania drogi prawnej dla spraw rozpoznawanych w tym trybie wymaga uzyskania merytorycznego rozstrzygnięcia wydanego przez Naczelny Sąd Administracyjny na skutek wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku WSA. Tymczasem z pisma nadesłanego w celu uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej wynika, że w sprawie skarżącego nie zapadło jeszcze ani rozstrzygnięcie sądu I instancji, ani sądu II instancji (NSA). Ta konstatacja uzasadnia stwierdzenie, że nie zostały jeszcze spełnione wymogi skargi określone w art. 46 ust. 1 ustawy o TK i wniesienie skargi należy uznać w tym zakresie za przedwczesne.
Podstawą odmowy nadania skardze dalszego biegu jest także nieuzupełnienie wykazanych w zarządzeniu sędziego TK braków skargi konstytucyjnej w ustawowym, 7-dniowym terminie. Podkreślić należy, że skarżący nie wykazał, w jaki sposób kwestionowane w skardze przepisy prowadzą do naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnych praw i wolności.

Mając powyższe na względzie, należało, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu.