Pełny tekst orzeczenia

400/5/B/2009




POSTANOWIENIE


z dnia 17 września 2009 r.


Sygn. akt Ts 103/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Ewa Łętowska – przewodnicząca


Marian Grzybowski – sprawozdawca


Maria Gintowt-Jankowicz,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 stycznia 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Grzegorza K.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 7 kwietnia 2008 r. skarżący zarzucił przepisom art. 18 ust. 8, art. 21 oraz art. 26 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, ze zm.) sprzeczność z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 2 i 3, art. 65 ust. 5 oraz art. 77 ust. 1 Konstytucji. Skarżący zakwestionował także zgodność z Konstytucją art. 388 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.).

Decyzją z 22 października 2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Gdańsku (nr sprawy: ZR/421/79/2007/ka) odmówił skarżącemu umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Prezes ZUS po ponownym rozpatrzeniu sprawy, decyzją z 11 stycznia 2008 r. (znak sprawy: 10 0000/421/18/2007/ZR), utrzymał w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie ZUS.

Zdaniem skarżącego zaskarżone przepisy ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych są niezgodne z art. 2 Konstytucji, gdyż naruszają zasadę demokratycznego państwa prawa, z której wynika nakaz tworzenia sprawiedliwego prawa przez obciążanie obywatela świadczeniami z tytułu ubezpieczeń społecznych według faktycznych dochodów, a nie dochodów ustalanych z góry. Niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów w aspekcie art. 32 ust. 1 Konstytucji upatruje skarżący w nałożeniu jednakowych obciążeń z tytułu świadczeń społecznych w stosunku do osób, które prowadzą działalność gospodarczą, a posiadają wyższe wykształcenie, jak np. adwokaci, oraz w stosunku do osób posiadających podstawowe wykształcenie i świadczących usługi na eksploatowanym sprzęcie. Naruszenie art. 64 ust. 2 i 3 wynika, zdaniem skarżącego, z braku ochrony prawa majątkowego bez ważnej decyzji. Pomimo tego, że sprawa jest w toku, przymusowo obciąża się hipotekę mieszkania. Skarżący wskazuje także na naruszenie art. 65 ust. 3 Konstytucji, zgodnie z którym władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego produktywnego zatrudnienia, a tymczasem skarżący pozostaje bez pracy jako bezrobotny od dnia 20 marca 2008 r. Skarżący wskazuje także na naruszenie art. 77 ust. 1 Konstytucji, podnosząc w uzasadnieniu, że postępowanie odpowiedzialnych urzędników państwowych doprowadziło jego rodzinę do skrajnej nędzy.

Odnosząc się do art. 18 ust. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) skarżący wskazał, iż nigdy nie osiągnął wyznaczonej z góry podstawy 60 % ani też nie zadeklarował. W jego ocenie ZUS powinien naliczać składki ubezpieczeniowe od faktycznych dochodów. Zdaniem skarżącego tak sformułowany przepis narusza zasadę równości wobec prawa, art. 65 ust. 4 i 5 oraz art. 77 ust. 1 Konstytucji. Skarżący wskazuje także, że od dnia 1 stycznia 2003 r. weszła w życie ustawa, która podwyższyła do 10 lat termin przedawnienia wymaganych składek w miejsce poprzednio obowiązującego 5letniego terminu. Regulację tę stosuje się także do zobowiązań powstałych przed 2003 r., co – zdaniem skarżącego – stanowi naruszenie zasady praw nabytych. In fine pisma skarżący wyjaśnia, że 15 marca 2008 r. złożył skargę do WSA w Gdańsku wraz z prośbą o przywrócenie terminu jej wniesienia. Opóźnienie – w jego ocenie – wynikało „z (…) braku chęci działania przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich”.
Postanowieniem z 29 stycznia 2009 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej, wskazując w uzasadnieniu, iż zaskarżone przepisy nie stanowiły podstawy rozstrzygnięcia wskazanego w skardze jako ostateczne oraz że nie wyczerpano od niego drogi prawnej. Ponadto, Trybunał jako podstawę odmowy podał nieuzupełnienie braków w ustawowym terminie. Skarżący nie wykazał bowiem, w jaki sposób jego sprawie doszło do naruszenia konstytucyjnej wolności lub prawa konstytucyjnego o charakterze podmiotowym.

W zażaleniu złożonym na powyższe postanowienie skarżący podtrzymał wnioski wyrażone w skardze konstytucyjnej, a dotyczące fikcyjnej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne. Wskazał także na decyzję ZUS z 17 września 2003 r., którą ograniczono ważność wcześniej wydanej decyzji na okres od 1 stycznia do 31 sierpnia 2003 r. W uzasadnieniu zażalenia podniesiono także, iż zgodnie z przepisami skarżący miał prawo potrącenia składki na ubezpieczenie społeczne. Uzyskiwane przychody nie wystarczały jednak na opłacenie składki na ubezpieczenie. Skarżący raz jeszcze podkreślił, że dochodzone przez ZUS roszczenie z tytułu zaległych składek wraz z odsetkami za okres 1999-2002 uległo 5-letniemu przedawnieniu. Wprowadzona w dniu 1 stycznia 2003 r. nowelizacja ustawy przedłużyła okres przedawnienia z 5 do 10 lat. Zdaniem skarżącego zabrakło w tej ustawie przepisów przejściowych („nie można pozbawiać obywatela praw nabytych”). Skarżący wskazał także, że ZUS bez prawomocnego tytułu wykonawczego dokonuje przymusowego obciążenia hipoteki na mieszkanie i dąży do eksmisji. Tymczasem, posiadane prawo do mieszkania „to gwarancja prawa podmiotowego i podlega ochronie prawnej”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś wniesione zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Skarga konstytucyjna jest środkiem prawnym służącym ochronie konstytucyjnych praw podmiotowych lub konstytucyjnych wolności, do których naruszenia doszło na skutek wydania rozstrzygnięcia opartego na przepisie, którego konstytucyjność się kwestionuje. Rozpoznanie tego środka warunkowane jest spełnieniem szeregu wymogów wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz z ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.).
W postanowieniu z 29 stycznia 2009 r. Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż skarga będąca przedmiotem wstępnego rozpoznania nie spełnia następujących wymogów: zaskarżone przepisy nie stanowiły podstawy rozstrzygnięcia, z którego wydaniem wiąże skarżący naruszenie wskazanych w skardze konstytucyjnych praw; nie została wyczerpana droga prawna od wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia (nie wniesiono skargi do WSA od decyzji organów II instancji) oraz nie wskazano, w jaki sposób kwestionowane w skardze przepisy prowadzą do naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnych praw i wolności.
W zażaleniu wniesionym na powyższe postanowienie TK skarżący nie ustosunkował się do żadnej z podstaw odmowy nadania skardze dalszego biegu. Uzasadnienie zażalenia sprowadza się faktycznie do wyrażenia krytycznego przekonania o zastosowanych w sprawie przepisach i zapadłych rozstrzygnięciach oraz niewłaściwego postępowania organów ZUS, bez jakiegokolwiek odwołania do przesłanek skargi konstytucyjnej, których niespełnienie stanowiło podstawę odmowy nadania skardze dalszego biegu.

Trybunał Konstytucyjny orzekający w niniejszym składzie podziela w całości stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu z 29 stycznia 2009 r., zarówno co do podstaw odmowy nadania skardze dalszego biegu, jak i ich uzasadnienia i nie uwzględnia zażalenia złożonego na powyższe postanowienie.