Pełny tekst orzeczenia

403/5/B/2009


POSTANOWIENIE

z dnia 29 lipca 2009 r.
Sygn. akt Ts 132/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Granat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Emilii S. w sprawie zgodności:
art. 5 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, ze zm.) z art. 2 oraz art. 71 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 22 kwietnia 2008 r. pełnomocnik skarżącej zarzucił art. 5 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, ze zm.; dalej: ustawa o świadczeniach rodzinnych) sprzeczność z art. 2 oraz art. 71 ust. 1 Konstytucji.
Działając w oparciu o kwestionowany przepis, Prezydent Miasta Łodzi decyzją z 20 lipca 2007 r. (nr Fr-US 8120/015745/07/003396/000001/07) odmówił skarżącej przyznania zasiłku ze względu na przekroczenie przez nią kryterium dochodowego o 54,91 zł na osobę. Odwołanie wniesione od powyższej decyzji zostało oddalone decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z 19 września 2007 r. (nr SKO 3097/2007). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi wyrokiem z 12 grudnia 2007 r. (sygn. akt II SA/Łd 975/07) oddalił wniesioną przez skarżącą skargę. Pełnomocnik z urzędu (wyznaczony w sprawie o sygn. akt I SA/Łd 975/07) w piśmie z 8 lutego 2008 r. stwierdził, że nie widzi podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej od tegoż wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi.
Z wydaniem wskazanych powyżej rozstrzygnięć skarżąca wiąże naruszenie zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji) oraz prawa rodzin wielodzietnych i niepełnych do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych (art. 71 ust. 1 Konstytucji). Naruszenie zasady sprawiedliwości społecznej upatruje skarżąca w fakcie braku uregulowania, które pozwoliłoby przyznawać zasiłek w częściowej wysokości, tzn. odpowiednio pomniejszony o kwotę przekroczonego progu dochodowego. Aktualna sytuacja prowadzi do rozstrzygnięć, w których poszkodowana jest osoba bardziej aktywna w samodzielnym zarobkowaniu i uzyskująca dochody przekraczające nieznacznie próg dochodowy. Uzasadniając naruszenie wywodzonego z art. 71 Konstytucji prawa rodzin wielodzietnych do szczególnej pomocy ze strony władzy publicznej, skarżąca podnosi w pierwszej kolejności, że przekroczyła próg dochodowy jedynie o 6,91 zł. Powodem przekroczenia była wykonywana przez skarżącą praca w godzinach nadliczbowych oraz w dni wolne od pracy, kosztem wypoczynku, zdrowia i kontaktu z dziećmi. Zdaniem skarżącej istniejące regulacje prawne prowadzą do tego, że zostaje ona ukarana za pracowitość i próbę walki z niedostatkiem, podczas gdy w sytuacji, w której nie podejmowałaby próby uzyskania dodatkowego dochodu, otrzymałaby zasiłek. W ocenie skarżącej nie do zaakceptowania jest rozwiązanie prowadzące do sytuacji, w której minimalne przekroczenie progu dochodowego skutkuje pozbawieniem prawa do zasiłku w całości. Jak wykazuje skarżąca: „oczywistym błędem ustawodawcy jest więc brak mechanizmu, który pozwoliłby na odliczanie od kwoty hipotetycznie należnego zasiłku rodzinnego – kwoty, o jaką zostało przekroczone minimum dochodowe. Przy racjonalnym skonstruowaniu przepisów o zasiłku skarżąca otrzymałaby choćby minimalny zasiłek pomniejszony o równowartość przekroczenia progu”.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 19 maja 2008 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia w terminie 7 dni braków skargi konstytucyjnej poprzez nadesłanie wydanych w sprawie decyzji. Powyższe rozstrzygnięcia zostały przez skarżącą nadesłane w terminie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Przedmiotem skargi konstytucyjnej skarżąca czyni przepisy art. 5 ust. 1-3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, według których: „Zasiłek rodzinny przysługuje osobom, o których mowa w art. 4 ust. 2, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 504,00 zł (ust. 1). W przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 583,00 zł (ust. 2). W przypadku gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie lub dochód osoby uczącej się przekracza kwotę uprawniającą daną rodzinę lub osobę uczącą się do zasiłku rodzinnego o kwotę niższą lub równą kwocie odpowiadającej najniższemu zasiłkowi rodzinnemu przysługującemu w okresie, na który jest ustalany, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przysługiwał w poprzednim okresie zasiłkowym. W przypadku przekroczenia dochodu w kolejnym roku kalendarzowym zasiłek rodzinny nie przysługuje (ust. 3)”.
Naruszenie wskazanych w skardze praw upatruje skarżąca w braku mechanizmu, który pozwoliłby na odliczanie od kwoty hipotetycznie należnego zasiłku rodzinnego kwoty, o jaką zostało przekroczone minimum dochodowe. W ocenie Trybunału skarżąca kwestionuje jednoznacznie brak w zakwestionowanej ustawie odpowiednich unormowań. Pozwala tym samym uznać wniesiony środek prawny za skargę na lukę w prawie, czyli niewprowadzenie przez ustawodawcę określonego unormowania, które – w ocenie skarżącej – byłoby konieczne dla zapewnienia realizacji przysługujących jej praw.
Trybunał Konstytucyjny podkreślał wielokrotnie, że skarga konstytucyjna jako środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności służy wyeliminowaniu z systemu prawnego unormowań, które pozostają w sprzeczności z przepisami Konstytucji wyrażającymi te wolności lub prawa skarżącego. Trybunał Konstytucyjny, jako tzw. negatywny prawodawca, posiada kompetencje wyłącznie do badania konstytucyjności regulacji już ustanowionych. Rozpoznanie zatem przez Trybunał Konstytucyjny zarzutu niekonstytucyjności, którego przedmiotem jest „luka w prawie”, nie mieści się w zakresie przyznanych mu przez ustrojodawcę uprawnień.
Nie budzi także wątpliwości, że nie można w tym przypadku uznać, iż mamy do czynienia z pominięciem ustawodawczym. Brak jest bowiem jakichkolwiek argumentów uzasadniających tezę, zgodnie z którą kwestionowane regulacje stanowią źródło normy, której sfera zastosowania jest niepełna ze względu na pozostawienie poza jej zakresem sytuacji, w której skarżąca przekracza wszystkie progi dochodowe – także ten określony w art. 5 ust. 3 – o kwotę niższą od kwoty hipotetycznie należnego zasiłku rodzinnego. Uniemożliwia to przyjęcie, że integralną, funkcjonalną częścią normy (norm) wynikającej z zaskarżonych przepisów powinien być pewien element regulacji, którego brak, a mianowicie mechanizm przyznawania zasiłku w sytuacji, w której próg dochodowy został przekroczony nieznacznie, zmniejszonego o kwotę stanowiącą przekroczenie progu dochodowego uprawniającego na ogólnych zasadach do tego świadczenia. Brak takiego uregulowania może zatem zostać potraktowany jedynie jako luka w prawie, która – zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego – nie podlega kontroli w trybie skargi konstytucyjnej.
Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny wskazuje, iż ustawodawca wprowadził do zaskarżonej ustawy mechanizm regulujący sytuację, w której osoba ubiegająca się o zasiłek nieznacznie przekroczyła próg dochodowy uprawniający do jego uzyskania. Należy bowiem podkreślić, iż taki mechanizm przewiduje art. 5 ust. 3 kwestionowanej ustawy, który idzie jeszcze dalej niż postuluje to skarżąca. W sytuacji bowiem, gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie lub dochód osoby uczącej się przekracza kwotę uprawniającą daną rodzinę lub osobę uczącą się do zasiłku rodzinnego o kwotę niższą lub równą kwocie odpowiadającej najniższemu zasiłkowi rodzinnemu przysługującemu w okresie, na który jest ustalany, zasiłek rodzinny przysługuje w całości, pod warunkiem jednak, że przysługiwał w poprzednim okresie zasiłkowym. Zwrócić należy uwagę na fakt, którego zdaje się nie zauważać skarżąca, iż przepis ten reguluje sytuację, w której według zasad ogólnych zasiłek nie powinien już przysługiwać ze względu na przekroczenie progu dochodowego. Podkreślić także należy, iż skarżąca nie kwestionuje faktu wprowadzenia powyższego mechanizmu. Domaga się ona jednak wprowadzenia dodatkowego uregulowania, normującego sytuację, w której nie zostały spełnione warunki do uzyskania zasiłku rodzinnego wynikające z art. 5 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych ze względu na fakt, iż ustalona kwota różnicy pomiędzy uzyskiwanym dochodem a progiem dochodowym określonym w art. 5 ust. 2 kwestionowanej ustawy nieznacznie przekracza kwotę zasiłku rodzinnego. Zdaniem skarżącej w takiej sytuacji powinien istnieć jeszcze jeden dodatkowy mechanizm, pozwalający przyznać zasiłek tym razem nie w całości, ale pomniejszony o kwotę przekraczającą najniższy zasiłek, a jego brak prowadzi – w jej ocenie – do naruszenia prawa wynikającego z art. 71 ust. 1 Konstytucji.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego brak jest podstaw do wywodzenia ze wskazanego powyżej przepisu Konstytucji prawa do tak wielowarstwowego mechanizmu normującego sytuację, w której osoba ubiegająca się o zasiłek nie spełnia przewidzianych przepisami prawa warunków. Oznacza to tym samym, że postawiony przez skarżącą zarzut uznać należy za oczywiście bezzasadny.

Mając powyższe na względzie, należało odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu.