Pełny tekst orzeczenia

261/4/B/2010


POSTANOWIENIE
z dnia 28 maja 2009 r.
Sygn. akt Ts 215/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Janusz Niemcewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Stanisława P. w sprawie zgodności:
1) art. 3986 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 3986 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 11 lipca 2008 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności: art. 3986 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności; art. 3986 § 3 k.p.c. z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Wyrokiem z 5 czerwca 2007 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach – V Wydział Cywilny (sygn. akt V ACa 216/07) odrzucił apelację skarżącego od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach z 27 października 2006 r. (sygn. akt I C 458/05), orzekając odmiennie jedynie w zakresie kosztów sądowych. Postanowieniem z 20 lutego 2008 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt V CSK 512/07) odrzucił skargę kasacyjną jako niespełniającą wymogów formalnych.
Skarżący wskazał, że art. 3986 § 2 k.p.c., w zakresie, w jakim pozwala na odrzucenie skargi kasacyjnej niespełniającej wymagań określonych w art. 3984 § 1 k.p.c., nieopłaconej lub z innych przyczyn niedopuszczalnej, pozbawia skarżącego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji), pozbawia także gwarancji, że środki odwoławcze będą rozpatrywane z konieczną wnikliwością, w sposób sprawdzalny dla stron postępowania (art. 2 Konstytucji). Zdaniem skarżącego, art. 3986 § 3 k.p.c. w zakresie, w jakim uprawnia Sąd Najwyższy do odrzucenia skargi kasacyjnej, uniemożliwiając tym samym wniesienie środka odwoławczego od postanowienia Sądu Najwyższego o odrzuceniu skargi kasacyjnej, jest niezgodny z konstytucyjnym prawem do sądu (art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji), prawem do dwuinstancyjnego postępowania (art. 176 ust. 1 Konstytucji) oraz zasadą zaufania do organów państwowych (art. 2 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Oznacza to, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia. Warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, iż w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie przez skarżącego naruszenia jego praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną dla uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny zobowiązany był zbadać, czy istotnie w niniejszej sprawie doszło do naruszenia wskazanych przez skarżącego praw konstytucyjnych, w szczególności zaś – czy doszło do zamknięcia drogi do dochodzenia praw i wolności skarżącego.
Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 3986 § 2 k.p.c. jest stwierdzenie, że przepis ten nie był podstawą wydania ostatecznego orzeczenia w niniejszej sprawie. Zgodnie z zaskarżonym art. 3986 § 2 k.p.c. sąd drugiej instancji odrzuca na posiedzeniu niejawnym skargę kasacyjną wniesioną po upływie terminu, skargę niespełniającą wymagań określonych w art. 3984 § 1, nieopłaconą oraz skargę, której braków nie usunięto w terminie lub z innych przyczyn niedopuszczalną. Przepis ten określa zatem kompetencje sądu drugiej instancji w razie stwierdzenia przez ten sąd nieusuwalnych braków formalnych skargi kasacyjnej. Orzeczeniem, które wskazuje skarżący jako ostateczne orzeczenie o jego prawach i wolnościach jest postanowienie Sądu Najwyższego z 20 lutego 2008 r., w którym sąd ten odrzucił skargę kasacyjną jako niespełniającą wymogów formalnych. W sprawie skarżącego nie zapadło zatem żadne orzeczenie sądu drugiej instancji, tj. w tej sprawie Sądu Apelacyjnego w Katowicach, o odrzuceniu skargi kasacyjnej. Z tego też powodu podstawą orzeczenia wskazanego, jako ostateczne orzeczenie o prawach i wolnościach skarżącego, nie mógł być zaskarżony przepis art. 3986 § 2 k.p.c. Zgodnie z przepisem art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) w związku z art. 79 ust. 1 Konstytucji przesądza to jednoznacznie o niedopuszczalności nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w tym zakresie.
Skarżący kwestionuje także zgodność art. 3986 § 3 k.p.c. z wskazanymi wzorcami konstytucyjnymi. Zdaniem skarżącego wskazany przepis pozbawia go prawa do odwołania się od postanowienia Sądu Najwyższego, jako postanowienia niezaskarżalnego, przez co sprzeczny jest z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji. Brak możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie Sądu Najwyższego stanowi, w opinii skarżącego, naruszenie zasady dwuinstancyjności postępowania. Oceniając tak sformułowane zarzuty uznać należy, że nie są one związane z treścią art. 3986 § 3 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem Sąd Najwyższy odrzuca skargę kasacyjną, która podlegała odrzuceniu przez sąd drugiej instancji, albo zwraca ją temu sądowi w celu usunięcia dostrzeżonych braków. Treść zaskarżonego przepisu określa jedynie kompetencję Sądu Najwyższego do dokonania kontroli formalnej wniesionej skargi kasacyjnej. Nie zamyka drogi do zaskarżenia postanowienia Sądu Najwyższego, ani nie przesądza w żadnym stopniu o dopuszczalności złożenia środka odwoławczego. Brak możliwości zaskarżenia wskazanego orzeczenia wynika z przepisów określających przedmiotowy zakres zażalenia. W przypadku zażaleń na postanowienia Sądu Najwyższego są to w szczególności przepisy art. 3941 k.p.c., które nie zostały jednak wskazane przez skarżącego jako przedmiot kontroli. Prowadzi to do uznania, że zarzuty skarżącego nie są związane z przepisem wskazanym jako przedmiot kontroli w niniejszej skardze konstytucyjnej. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji, przesądza to o niedopuszczalności rozpoznania skargi konstytucyjnej w tym zakresie.
Niezależnie od powyższego wskazać należy, że brak w niniejszej sprawie rozstrzygnięcia, które wiązałoby się z podnoszonymi zarzutami, a zatem orzeczenia, które naruszałoby prawo skarżącego do odwołania się od postanowienia Sądu Najwyższego o odrzuceniu skargi kasacyjnej, prowadząc do pozbawienia go prawa do dwuinstancyjnego postępowania sądowego w tym zakresie. Przypomnieć należy, że skarga konstytucyjna nie jest abstrakcyjnym, lecz indywidualnym instrumentem ochrony praw i wolności konstytucyjnych. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, iż w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. W niniejszej sprawie brak jest takiego orzeczenia. Okoliczność ta przesądza również o konieczności odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej.

W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.