Pełny tekst orzeczenia

172/3/B/2010

POSTANOWIENIE

z dnia 21 września 2009 r.


Sygn. akt Ts 226/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Ewa Łętowska,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jerzego W. w sprawie zgodności:

art. 408 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2 oraz art. 77 ust. 1 i 2 w zw. z art. 31 oraz art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,





p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 16 lipca 2008 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 408 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2 oraz art. 77 ust. 1 i 2 w zw. z art. 31 oraz art. 45 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Lubelskim – I Wydział Cywilny (sygn. akt I Nc 88/02) wydał w dniu 15 kwietnia 2002 r. nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, zasądzając od skarżącego, jako wspólnika spółki AGRO-Wierzbica, na rzecz ZUS kwotę 78 488,80 zł z odsetkami. Orzeczenie nie zostało zaskarżone i uprawomocniło się w dniu 12 czerwca 2002 r. Postanowieniem z 13 marca 2008 r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Lubelskim – I Wydział Cywilny (sygn. akt I Nc 18/08) odrzucił skargę o wznowienie postępowania zakończonego nakazem zapłaty ze względu na przekroczenie terminów do wznowienia postępowania określonych w art. 408 k.p.c. Wniosek o wznowienie postępowania skarżący oparł na ustaleniach zawartych w wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Lubelskim z 31 sierpnia 2006 r. (sygn. akt V 288/05), z których wynikało, że wniosek o wpis skarżącego na listę wspólników spółki AGRO-Wierzbica oparty był na podrobionym protokole zebrania wspólników, oraz postanowieniu Sądu Rejestrowego w Lublinie z 26 kwietnia 2007 r. o oddaleniu wniosku o wpis na listę wspólników. Postanowieniem z 28 kwietnia 2008 r. Sąd Okręgowy w Zamościu – I Wydział Cywilny (sygn. akt I Cz 129/08) oddalił zażalenie na postanowienie z 13 marca 2008 r.

Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że zaskarżony przepis w zakresie, w jakim ogranicza możliwość wznowienia postępowania na podstawie art. 403 k.p.c. do 5 lat od uprawomocnienia się orzeczenia, jest niezgodny z art. 2 oraz art. 77 ust. 1 i 2 w zw. z art. 31 oraz art. 45 Konstytucji. Jak wskazał skarżący w piśmie z 3 listopada 2008 r., zaskarżony przepis narusza jego prawo do sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji), ogranicza bowiem możliwość wznowienia postępowania do 5 lat, gdy tymczasem w sprawie skarżącego dowody potwierdzające brak odpowiedzialności finansowej ujawniły się po upływie tego okresu. Zdaniem skarżącego art. 408 k.p.c. narusza też prawo do wynagrodzenia szkody (art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji) przez to, że zamyka drogę do wznowienia procesu, a zatem także drogę do dochodzenia wynagrodzenia. Ograniczenie terminu wznowienia postępowania do 5 lat od uprawomocnienia się wyroku, a nie od powstania podstawy wznowienia ogranicza, zdaniem skarżącego, prawo do sprawiedliwego rozpoznania sprawy w toku postępowania sądowego, ponieważ wcześniej sprawa rozpoznawana była w postępowaniu nieprocesowym.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Dokonanie przez Trybunał Konstytucyjny kontroli zgodności aktów normatywnych z Konstytucją w trybie skargi konstytucyjnej uzależnione jest od stwierdzenia, że konstytucyjnie gwarantowane prawa lub wolności skarżącego zostały naruszone, a usunięcie tego naruszenia nie jest możliwe przy użyciu zwykłych środków ochrony prawnej. Zasadę tę statuuje art. 79 ust. 1 Konstytucji, stwierdzając, iż skargę konstytucyjną może wnieść każdy, czyje konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone – jeżeli na podstawie ustawy lub innego aktu normatywnego, którego kontroli domaga się skarżący, sąd lub organ administracji ostatecznie orzekł o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zarazem przepis ten określa wymogi formalne, które musi spełniać skarga konstytucyjna – doprecyzowane, zgodnie z zawartym w Konstytucji upoważnieniem, w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK ). Art. 46 ust. 1 ustawy o TK stwierdza, że skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Zgodnie z cytowanym przepisem termin do wniesienia skargi konstytucyjnej związany jest z uzyskaniem w ramach drogi prawnej orzeczenia niepodlegającego zaskarżeniu przy użyciu zwykłych środków zaskarżenia. W postępowaniach sądowych obejmuje to prawomocny wyrok lub prawomocne postanowienie. Konstytucja i ustawa o TK nie wymagają natomiast użycia środków o charakterze nadzwyczajnym, których wniesienie uzależnione jest od spełnienia szczególnych wymagań.

Zasadniczym powodem stwierdzenia niedopuszczalności nadania biegu skardze konstytucyjnej jest uznanie, że skarżący nie wykorzystał przysługujących mu środków odwoławczych w celu ochrony swych praw, a zatem nie wyczerpał drogi prawnej w zakresie wydanego nakazu zapłaty. Skarżący domaga się dokonania kontroli przepisów dotyczących wznowienia postępowania, a zatem postępowania nadzwyczajnego. Tymczasem, jak wynika z treści skargi i załączonych orzeczeń, nie wykorzystał przysługującej mu drogi prawnej w toku postępowania. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Zamościu – I Wydział Cywilny w postanowieniu z 28 kwietnia 2008 r., nakaz zapłaty uprawomocnił się wobec braku wniesienia środków zaskarżenia przez strony postępowania. Zatem uprawomocnienie się nakazu zapłaty, którego wzruszenia żądał skarżący, korzystając z nadzwyczajnych środków zaskarżenia, nastąpiło wobec niewyczerpania drogi prawnej w toku postępowania w przedmiocie owego nakazu. Prowadzi to do wniosku, że skarga konstytucyjna nie spełnia warunków określonych w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Na uwzględnienie nie zasługują argumenty skarżącego, wskazujące, że nie doręczono mu nakazu zapłaty. Okoliczności te wystąpiły bowiem, jak wynika z treści skargi i orzeczeń zapadłych w sprawie, z powodu opuszczenia przez skarżącego dotychczasowego miejsca zamieszkania. Tymczasem, zgodnie z obowiązującymi przepisami postępowania cywilnego uczestnik postępowania ma obowiązek wskazać adres do doręczeń, a także nowy adres w razie zmiany adresu do doręczeń, zaś w razie braku takiego wskazania pismo przesłane na dotychczasowy adres uznaje się za doręczone, co nastąpiło w sprawie skarżącego.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że wskazany przez skarżącego art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji nie jest adekwatnym wzorcem kontroli w zakresie kontroli art. 408 k.p.c. i formułowanych w związku z tym przepisem zarzutów. Przypomnieć należy, że przedmiotem postępowania w sprawie skarżącego był wniosek o wznowienie postępowania w przedmiocie nakazu zapłaty. Oczywiste jest zatem, że postępowanie to nie mogło dotyczyć wskazywanego przez skarżącego wynagrodzenia szkody ani dochodzenia wynagrodzenia przez skarżącego. Zauważyć należy także oczywistą bezzasadność zarzutów skarżącego w zakresie art. 45 Konstytucji. Jego zdaniem, ograniczenie terminu wznowienia postępowania pozbawia skarżącego prawa do sprawiedliwego rozpoznania sprawy w toku postępowania sądowego, ponieważ wcześniej sprawa rozpoznawana była w postępowaniu nieprocesowym. Tymczasem podkreślić należy, że fakt, iż postępowanie w niniejszej sprawie zakończone zostało wydaniem nakazu zapłaty i nie nastąpiła sądowa kontrola postępowania wynikał nie z treści zaskarżonego przepisu, lecz z tego, że żadna ze stron, w tym skarżący, nie wniosła środków zaskarżenia. Zatem to nie w treści zaskarżonego przepisu, lecz w działaniu stron postępowania poszukiwać należy przyczyny zakończenia postępowania na etapie nieprocesowym. Pozostałe ze wskazanych przez skarżącego wzorców kontroli (art. 2, art. 31 Konstytucji) nie mogą być, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, uznane za samodzielne wzorce kontroli w trybie skargi konstytucyjnej. Okoliczności powyższe stanowią samodzielną przesłankę uniemożliwiającą nadanie biegu skardze konstytucyjnej. Odmowa nadania biegu skardze konstytucyjnej przesądza jednocześnie o braku podstaw do wydania postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania nakazu zapłaty orzeczonego przez Sąd Rejonowy w Tomaszowie Lubelskim – I Wydział Cywilny (sygn. akt I Nc 88/02) w dniu 15 kwietnia 2002 r.



W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.