Pełny tekst orzeczenia

251/4/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 16 lipca 2009 r.
Sygn. akt Ts 226/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Mirosław Wyrzykowski – przewodniczący


Marek Kotlinowski – sprawozdawca


Marian Grzybowski,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 marca 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Ireny H.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 8 października 2007 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności: po pierwsze, art. 158 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; po drugie, art. 367 § 1 w zw. z art. 361 k.p.c. z art. 2, art. 7, art. 21 ust. 1, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1-3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; po trzecie, art. 368 § 1 pkt 1 w zw. z art. 361 k.p.c. z art. 2, art. 7, art. 21 ust. 1, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1-3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Skarżąca zarzuciła w skardze konstytucyjnej, że zaskarżony przepis art. 158 k.p.c., w zakresie, w jakim nie określa, że rozprawa lub posiedzenie sądu powinny być stenografowane, daje możliwość manipulowania zapisem przebiegu rozprawy lub posiedzenia, a zatem jest niezgodny z wskazanymi wzorcami konstytucyjnymi. Ponadto, przepisy art. 367 § 1 k.p.c. i art. 368 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c., w zakresie, w jakim nie przewidują możliwości wniesienia apelacji od uzasadnienia orzeczenia, wyłączają możliwość stosowania w sytuacji skarżącej przepisów chroniących jej prawo do skutecznego dziedziczenia. Przepisy te – zdaniem skarżącej – w sytuacji, w której sama sentencja orzeczenia jest dla niej korzystna, lecz niekorzystne jest uzasadnienie orzeczenia, pozbawiają ją możliwości uzyskania orzeczenia, od którego można złożyć odwołanie do sądu. Zdaniem skarżącej przepisy te niezgodne są zatem z art. 2, art. 7, art. 21 ust. 1, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1-3 Konstytucji.
Postanowieniem z 26 marca 2009 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Podstawą odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej było stwierdzenie, że zaskarżony przepis art. 158 k.p.c. nie był podstawą wydania ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącej, w pozostałym zaś zakresie brak wykazania naruszenia konstytucyjnych praw i wolności oraz nieadekwatność wskazanych wzorców kontroli. Trybunał wskazał, że ostatecznym orzeczeniem w niniejszej skardze było postanowienie z 28 maja 2007 r. Sądu Okręgowego w Sieradzu – I Wydział Cywilny, w którym Sąd oddalił zażalenie skarżącej na postanowienie Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z 29 stycznia 2007 r. Powodem oddalenia zażalenia było nieuzupełnienie braków apelacji w terminie oraz niedopuszczalność samej apelacji. Oczywiste jest zatem, że podstawą zapadłych orzeczeń w sprawie skarżącej nie mógł być art. 158 k.p.c., określający jedynie wymogi, jakie spełniać musi protokół.
W pozostałym zakresie Trybunał podkreślił, że istota zarzutów skarżącej wiąże się przede wszystkim z brakiem możliwości zaskarżenia w drodze apelacji samego uzasadnienia wydanego przez sąd postanowienia. Stwierdził zatem, że zarzuty te związane są w rzeczywistości z zakresem wnoszenia środków odwoławczych, tj. prawem do dwuinstancyjnego postępowania, o którym mowa w art. 78 Konstytucji, a nie art. 45 ust. 1 Konstytucji. Trybunał odmówił uznania za właściwe w zakresie kwestionowania możliwości wniesienia apelacji wzorce określone w art. 21 ust. 2 i art. 64 ust. 1-3 Konstytucji. Podkreślił, że przepisy procesowe, określające odpowiednie stosowanie przepisów o apelacji do zażalenia (art. 361 k.p.c.), a także przepisy określające dopuszczalność apelacji (art. 367 § 1 k.p.c.) i wymogi, jakie spełniać musi pismo procesowe (art. 368 § 1 k.p.c.), pozostają bez adekwatnego związku z konstytucyjnymi regulacjami dopuszczalności wywłaszczenia oraz ochrony prawa własności. Zaskarżone przepisy służą co prawda zapewnieniu stronie odpowiednich warunków procesowych w toku postępowania, lecz są to regulacje formalne, których treść nie może być wprost odnoszona do wywłaszczenia czy prawa własności, jako instytucji prawa materialnego. Odnosząc się do pozostałych wzorców kontroli, Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę, iż art. 2, art. 7 oraz art. 32 Konstytucji, nie mogą stanowić – według utrwalonego orzecznictwa – samodzielnych wzorców kontroli w postępowaniu skargowym. Niezależnie od powyższego Trybunał wskazał, że zarzuty skarżącej związane są w istotnym zakresie nie z treścią zaskarżonych przepisów, lecz ze stosowaniem prawa przez sądy orzekające w sprawie. Przypomnieć należy, że uzasadnienie stanowi jedynie wskazanie motywów i podstaw dokonanego rozstrzygnięcia, nie ma zatem charakteru konstytutywnego, który przypisany jest sentencji orzeczenia. Niekorzystne dla skarżącej stwierdzenia, zawarte w niniejszej sprawie w uzasadnieniu, wykraczają poza przedmiot powództwa, którym było stwierdzenie zasiedzenia. Ustalenia sądu wychodzą w istocie poza zakres orzekania w tej konkretnej sprawie. Ich dokonanie nie jest także związane z treścią zaskarżonych przepisów. Skarżąca nie wykazała więc w tym zakresie naruszenia jej praw i wolności konstytucyjnych. Trybunał podkreślił nadto, że ustalenia sądu wykraczające poza zakres rozpoznania i nieuwzględnione w sentencji orzeczenia nie kreują stanu powagi rzeczy osądzonej i nie stanowią przesłanki negatywnej dochodzenia praw i wolności w tym zakresie. Skarżąca ma zatem możliwość żądania ustalenia w trybie art. 189 k.p.c. istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa na zasadach ogólnych.
Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniosła skarżąca. Wskazała w nim, że podstawą skargi konstytucyjnej mogą być także przepisy, które stanowią pośrednią podstawę wydania ostatecznego orzeczenia w sprawie. Zdaniem skarżącej wadliwe ukształtowanie regulacji prawa procesowego, tj. art. 158 k.p.c., doprowadziło do powstania wadliwego uzasadnienia orzeczenia zapadłego w jej sprawie w I instancji. Wskazała, że prawo do uruchomienia określonej procedury przed sądem mieści się w zakresie art. 45 ust. 1 Konstytucji, co dotyczy także postępowania apelacyjnego. Skarżąca podniosła, że wzorce konstytucyjne uznane przez Trybunał za niesamodzielne pozostają w związku z wzorcami samodzielnymi (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 176 Konstytucji) i w tym zakresie powinny zostać uwzględnione. Za przedwczesne uznała skarżąca dokonywanie przez Trybunał na etapie wstępnego rozpoznania oceny, co do trafności jej stanowiska. Skarżąca wskazała nadto, że pomimo istnienia drogi prawnej ochrony jej praw, istnieje nadal konieczność wyeliminowania wadliwego uzasadnienia orzeczenia sądu I instancji.


Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń dokonanych w przedmiotowym postanowieniu i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie.
Zasadnie w zaskarżonym postanowieniu Trybunał wskazał, że treść art. 158 k.p.c., określającego obligatoryjne elementy protokołu (w tym m.in. oznaczenie sądu, miejsca i daty posiedzenia, oznaczenie sprawy, przebieg posiedzenia, czynności stron wpływające na rozstrzygnięcie sądu) oraz wymóg jego podpisania, przesądza jednoznacznie, że przepis ten nie mógł być podstawą zapadłych orzeczeń w sprawie skarżącej, a w szczególności, że pozostaje bez związku z zarzutami zawartymi w skardze konstytucyjnej, dotyczącymi treści uzasadnienia wyroku sądu I instancji. Rację ma skarżąca wskazując, że prawo do uruchomienia określonej procedury przed sądem mieści się w zakresie art. 45 ust. 1 Konstytucji. Podkreślił to także Trybunał w zaskarżonym postanowieniu. Jednak w zakresie, w jakim uruchomienie postępowania rozumiane jest jako wszczęcie postępowania odwoławczego, wykracza poza tak rozumiane prawo i odnosi się przede wszystkim do art. 78 Konstytucji. Przepis ten nie został jednak wskazany w niniejszej skardze jako wzorzec kontroli. Zauważyć należy także, że Trybunał Konstytucyjny związany jest zakresem kontroli wskazanym w skardze konstytucyjnej. Dokonywanie kontroli zgodności zaskarżonych przepisów z wzorcami konstytucyjnymi o charakterze niesamodzielnym (art. 2, art. 7, art. 32 Konstytucji) możliwe jest tylko w zakresie, w jakim skarżący wiąże je z treścią wzorców samodzielnych. W niniejszej skardze zabrakło takiego powiązania, co zamknęło Trybunałowi możliwość dokonania kontroli. Wskazać należy także, że samodzielną podstawę odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej stanowi niekwestionowana przez skarżącą w zażaleniu okoliczność, że skarżąca nie wykazała, by kwestionowane przez nią stwierdzenia, zawarte w uzasadnieniu wyroku sądu I instancji, miały charakter rozstrzygnięcia o prawach i wolnościach, a zatem nie wykazała w tym zakresie naruszenia jej praw i wolności konstytucyjnych. Nadto, przyznanie przez skarżącą istnienia możliwości sądowej ochrony praw i wolności konstytucyjnych, przy braku woli ze strony skarżącej uruchamiana kolejnych postępowań sądowych, nie eliminuje kolejnej przesłanki negatywnej nadania biegu skardze – tj. istnienia drogi prawnej ochrony praw i wolności konstytucyjnych.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.