Pełny tekst orzeczenia

297/4/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 17 kwietnia 2009 r.


Sygn. akt Ts 228/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Danuty S. w sprawie zgodności:

art. 306 § 1 w zw. z art. 329 § 1 i 2 oraz art. 330 § 1 i art. 465 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 18 lipca 2008 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 306 § 1 w zw. z art. 329 § 1 i 2 oraz art. 330 § 1 i art. 465 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Postanowieniem z 26 października 2006 r. asesor Prokuratury Rejonowej Szczecin-Śródmieście w Szczecinie (sygn. akt 1 Ds 4768/06) odmówił wszczęcia śledztwa. Zarządzeniem z 12 grudnia 2006 r. asesor Prokuratury Rejonowej Szczecin-Śródmieście w Szczecinie (sygn. akt 1 Ds 4768/06) odmówił przyjęcia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa. Zarządzeniem z 9 stycznia 2007 r. asesor Prokuratury Rejonowej Szczecin -Śródmieście w Szczecinie (sygn. akt 1 Ds 4768/06) przyjął zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa i przekazał je prokuratorowi nadrzędnemu. Pismem z 18 stycznia 2007 r. Prokurator Prokuratury Okręgowej w Szczecinie (sygn. akt I Dsn 66/07/Sz-Śr) nie przychylił się do wniesionego zażalenia i przekazał je do sądu. Postanowieniem z 20 lutego 2007 r. Sąd Rejonowy w Szczecinie – V Wydział Karny (sygn. akt V Kp 41/07) utrzymał w mocy postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa.

Skarżąca zarzuciła w skardze konstytucyjnej, że zaskarżone przepisy pozwalają jedynie na jednoinstancyjne postępowanie sądowe w zakresie kontroli postanowień prokuratorskich, przez co naruszają prawo obywatela do dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Zamykają skarżącej drogę do zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej instancji, niezgodne są zatem w tym zakresie z art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Oznacza to, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia. Ponadto, przypomnieć należy, że warunkiem dopuszczalności złożenia skargi konstytucyjnej nie jest każde naruszenie Konstytucji, ale tylko naruszenie wyrażonych w niej norm regulujących wolności lub prawa człowieka i obywatela. Zatem skarga konstytucyjna musi zawierać zarówno wskazanie konkretnej osoby, której wolności lub prawa naruszono, jak i wskazanie, które z określonych (poręczonych, zapewnionych, gwarantowanych, chronionych) w Konstytucji wolności lub praw zostały naruszone oraz określenie sposobu naruszenia.

Zgodnie z zaskarżonym art. 306 § 1 k.p.k. pokrzywdzonemu oraz instytucji wymienionej w art. 305 § 4 k.p.k. przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa, a stronom – na postanowienie o jego umorzeniu. Wskazany art. 329 § 1 i 2 k.p.k. określa właściwość i skład sądu dokonującego czynności w toku postępowania przygotowawczego, w tym rozpoznającego zażalenia na czynności postępowania przygotowawczego. Artykuł 330 § 1 k.p.k. określa wymogi, jakie zawierać musi orzeczenie sądu uchylające postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia. Zaskarżony art. 465 § 2 k.p.k. przewiduje zaś, że „na postanowienie prokuratora przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy, chyba że ustawa stanowi inaczej”. Zaskarżone przepisy określają zatem tryb postępowania w razie zaskarżenia do sądu czynności i decyzji podejmowanych przez organ prowadzący postępowanie przygotowawcze. Zdaniem skarżącej, tak sformułowane przepisy zamykają jej drogę do kontroli prawidłowości rozstrzygnięcia podjętego przez sąd, wyłączając jego zaskarżalność, a zatem pozbawiając skarżącą prawa do dwuinstancyjnego postępowania sądowego.

Zauważyć należy jednak, że orzeczeniem, które wskazuje skarżąca, jako ostateczne orzeczenie o jej prawach i wolnościach, jest postanowienie Sądu Rejonowego w Szczecinie – V Wydział Karny z 20 lutego 2007 r. Postanowieniem tym sąd oddalił zażalenie na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia śledztwa. Było to pierwsze orzeczenie sądu w tej sprawie. Skarżąca nie wnosiła od tego orzeczenia środków odwoławczych. Brak tym samym rozstrzygnięcia, które wiązałoby się z podnoszonymi zarzutami, a zatem orzeczenia, które naruszałoby prawo skarżącej do dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Przypomnieć należy, że skarga konstytucyjna nie jest abstrakcyjnym, lecz indywidualnym instrumentem ochrony praw i wolności konstytucyjnych. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, iż w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. W niniejszej sprawie brak jest takiego orzeczenia. Okoliczność ta stanowi samodzielną podstawę odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej.

Niezależnie od powyższego niedopuszczalność nadania biegu skardze konstytucyjnej wynika z zakresu wskazanych wzorców kontroli. Rozstrzygnięcie o odmowie wszczęcia śledztwa dotyczy fazy postępowania przygotowawczego, które prowadzi prokurator. Pokrzywdzonemu przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, a także na postanowienie o jego umorzeniu (art. 306 § 1 k.p.k.). Zażalenie wnosi się do prokuratora nadrzędnego. Skarżąca skorzystała z tego prawa, złożyła bowiem zażalenie na postanowienie asesora Prokuratury Rejonowej Szczecin -Śródmieście w Szczecinie. Jeżeli prokurator nadrzędny nie przychyla się do zażalenia – kieruje je do sądu. Z tego względu zażalenie zostało rozpoznane także przez Sąd Rejonowy w Szczecinie – V Wydział Karny. W tym miejscu wskazać należy, że ocena sądowego rozstrzygnięcia zażalenia na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia śledztwa lub jego umorzenia było już przedmiotem orzeczenia Trybunału w wyroku SK 10/00 (wyrok TK z 2 kwietnia 2001 r., SK 10/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 52). W wyroku tym Trybunał wskazał, że „postanowienie sądu o nieuwzględnieniu zażalenia i pozostawieniu w mocy zakwestionowanego postanowienia prokuratora w żadnym przypadku nie może być określone >>orzeczeniem wydanym w pierwszej instancji<< w rozumieniu art. 78 Konstytucji. W omawianym postępowaniu organem I instancji był prokurator prokuratury rejonowej, a organem II instancji – prokurator prokuratury okręgowej. Sąd, któremu prokurator nadrzędny przekazuje w trybie art. 306 § 2 k.p.k. zażalenie, uzyskuje uprawnienia sądu odwoławczego. Sąd rozpoznający zażalenie jest w pełni organem odwoławczym i w związku z tym może utrzymać w mocy, zmienić lub uchylić w całości lub w części zaskarżone postanowienie i przekazać prokuratorowi do ponownego rozpatrzenia” (por. R.A. Stefański, Tryb zaskarżania postanowień o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania przygotowawczego, Prokuratura i Prawo, Nr 1/2000 r., s. 140)”. W świetle tych ustaleń oczywiście bezzasadny jest zarzut naruszenia zaskarżonych przepisów przez art. 78 Konstytucji.

Natomiast w odniesieniu do zarzutu naruszenia przez zaskarżone przepisy konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego (art. 176 ust. 1 Konstytucji) Trybunał podtrzymuje swoje wcześniejsze stanowisko, o konieczności odróżnienia samego prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji od zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego. Ta ostatnia ma węższy zakres i dotyczy spraw znajdujących się całkowicie w kompetencji sądów, czyli spraw rozpoznawanych przez sądy „od początku do końca” (por. wyrok TK z 11 lipca 2005 r., SK 45/03, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 79). W niniejszej sprawie mamy do czynienia z sądową kontrolą rozstrzygnięć zapadających na etapie postępowania przygotowawczego, wydawanych przez prokuratora. Należy tym samym uznać, że problematyka objęta rozpatrywaną sprawą nie jest adekwatna do przedmiotu regulacji określonego w art. 176 ust. 1 Konstytucji.



W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.