Pełny tekst orzeczenia

436/6/B/2010




POSTANOWIENIE

z dnia 27 maja 2010 r.


Sygn. akt Ts 73/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Zbigniew Cieślak,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Andrzeja S. w sprawie zgodności:

§ 105 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 sierpnia 2007 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz. U. Nr 169, poz. 1189, ze zm.) z art. 2, art. 31, art. 42 ust. 2 oraz art. 176 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 20 stycznia 2009 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności § 105 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 sierpnia 2007 r. - Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz. U. Nr 169, poz. 1189, ze zm.; dalej: rozporządzenie) z art. 2, art. 31, art. 42 ust. 2 oraz art. 176 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Zarządzeniem Prokuratora Okręgowego w Poznaniu (sygn. I Ko 376/08) przekazano prowadzenie postępowania przygotowawczego w sprawie skarżącego z Prokuratury Rejonowej w Gnieźnie do Prokuratury Rejonowej we Wrześni.

Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że zaskarżony § 105 rozporządzenia może ograniczać prawo obywatela i wytwarzać dodatkowe szykany poprzez przekazanie sprawy do odległej prokuratury, a w razie utrudnień komunikacyjnych nakazać zatrzymanie.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 kwietnia 2010 r. skarżący został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: doręczenie poświadczenia posiadania uprawnień do samodzielnego wniesienia skargi konstytucyjnej; doręczenie orzeczeń zapadłych w sprawie skarżącego; wskazanie orzeczenia, które skarżący uważa za ostateczne w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.); podanie daty doręczenia orzeczenia, o którym mowa w pkt 3; wskazanie, w jakim zakresie zaskarżone przepisy stanowiły podstawę wydania orzeczenia, które skarżący uważa za ostateczne w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym; dokładne określenie sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego, wyrażonych w art. 2, art. 31, art. 42 ust. 2 oraz art. 176 Konstytucji, przez zaskarżony przepis § 105 rozporządzenia.

W piśmie z 20 kwietnia 2010 r. skarżący wskazał, że jest radcą prawnym, przedstawiając na dowód wezwanie z Okręgowej Izby Radców Prawnych w Poznaniu do złożenia oświadczenia lustracyjnego. Skarżący wskazał, że nie otrzymał żadnych orzeczeń, gdyż takie nie zapadły w jego sprawie. Przekazanie prowadzenia postępowania do Prokuratury Rejonowej we Wrześni było ostateczne, ta jednostka organizacyjna prokuratury wniosła też później akt oskarżenia przeciwko skarżącemu do sądu. Zdaniem skarżącego zaskarżony przepis daje prokuraturze szansę na dowolne „manewry” i manipulowanie procedurą. Wskazał też, że zaskarżony przepis jest niezgodny z art. 2 Konstytucji przez brak uzasadnienia i brak kontroli sądowej, z art. 31 Konstytucji przez brak możliwości wyłączenia prokuratora oraz kontroli sądowej. Zdaniem skarżącego § 105 rozporządzenia jest niezgodny z art. 42 ust. 2 Konstytucji poprzez wprowadzenie możliwości „kapturowego orzeczenia bez uzasadnienia” i brak kontroli sądowej, a także z art. 176 Konstytucji przez brak kontroli sądowej.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne dla stwierdzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Z art. 47 ust.1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia. Z kolei z art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 tejże ustawy wynika obowiązek uzasadnienia zarzutu niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów.

Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej skarżącego jest brak uzupełnienia braków skargi, brak wykazania sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności, jak również oczywista bezzasadność zarzutów i nieadekwatność podniesionych wzorców kontroli.

Pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego skarżący nie doręczył żadnych orzeczeń ani innych ostatecznych rozstrzygnięć zapadłych w jego sprawie. W piśmie z 20 kwietnia 2010 r. podkreślił, że niemożność doręczenia orzeczeń wynika z faktu, że ich nie otrzymał. Tymczasem zauważyć należy, że nawet jeśli brak jest obowiązku doręczenia zarządzenia o przekazaniu sprawy do innej jednostki organizacyjnej prokuratury, to skarżący jako podejrzany ma prawo wnosić o zapewnienie dostępu do akt sprawy i sporządzania z nich w trybie art. 156 § 5 k.p.k. odpisów. Skarżący tymczasem nie wykazał, czy podjął w tym zakresie jakiekolwiek działania zmierzające do uzyskania odpisu rozstrzygnięcia, które uznał za ostateczne. Obowiązek załączenia takiego orzeczenia związany jest z wniesieniem skargi konstytucyjnej. Ponadto zauważyć należy, że zarządzenie obejmowało żądanie doręczenia wszelkich orzeczeń zapadłych w sprawie skarżącego. Skoro zgodnie z twierdzeniem skarżącego nastąpiło w jego sprawie przeniesienie postępowania przygotowawczego do Prokuratury Rejonowej we Wrześni, to niewątpliwie nastąpić musiało uprzednie przejście postępowania przygotowawczego z fazy in rem do fazy in personam, co wiąże się z przedstawieniem skarżącemu zarzutów, otrzymaniem odpisu postanowienia o przedstawieniu zarzutów albo protokołu z przesłuchania w tym charakterze oraz możliwością dostępu do akt sprawy. Skarżący nie doręczył jednak żadnych orzeczeń wydanych w jego sprawie ani nie wykazał niemożności wykonania tego obowiązku. Stwierdzić należy zatem, że nie uzupełnił braków skargi, co zgodnie z doręczonym mu pouczeniem stanowi podstawę odmowy nadania jej biegu. Skarżący nie uzupełnił także braków w zakresie wskazania daty doręczenia rozstrzygnięcia ani jego wydania, co wobec braku odpisu zarządzenia uniemożliwia Trybunałowi dokonanie kontroli skargi w zakresie dopełnienia obowiązku wniesienia skargi konstytucyjnej w ustawowo określonym terminie. Nadto należy zauważyć, że wbrew wezwaniu zawartemu w zarządzeniu sędziego Trybunału Konstytucyjnego skarżący nie uzupełnił braków skargi poprzez dokładne określenie sposobu naruszenia swych konstytucyjnych praw i wolności. Warunku tego nie spełnia z całą pewnością skrótowe, wręcz hasłowe przytoczenie ogólnikowo wskazanych zarzutów bez ich uzasadnienia. Taki brak dokładnego określenia, w jaki sposób - zdaniem skarżącego - doszło do naruszenia jego praw i wolności konstytucyjnych uniemożliwia rozpoznanie postawionych zarzutów. Przypomnieć należy bowiem, że skarga konstytucyjna jest konkretnym i indywidualnym, a nie abstrakcyjnym i ogólnym środkiem ochrony praw i wolności jednostki.

Zarówno treść skargi konstytucyjnej, jak i pisma uzupełniającego jej braki wskazują, że zaskarżony § 105 rozporządzenia jest niezgodny ze wskazanymi przepisami Konstytucji przez to, że „pozwala na manewry i manipulacje procedurą”, naraża skarżącego na konieczność dojazdów, a także pozbawia go sądowej kontroli rozstrzygnięcia oraz możliwości wyłączenia prokuratora. Należy jednak zauważyć, że poza ogólnym i hasłowym wskazaniem zarzutów związanych z manipulacją skarżący nie wykazał, na czym polega dowolność działania prokuratury. Wobec niedoręczenia przez skarżącego rozstrzygnięć zapadłych w jego sprawie, w tym m.in. postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego, czy przedstawieniu zarzutów Trybunał Konstytucyjny nie ma żadnej możliwości oceny niepopartego dowodami twierdzenia skarżącego. W zakresie zarzutów związanych z brakiem sądowej kontroli rozstrzygnięcia zauważyć należy, że jak wynika z treści skargi konstytucyjnej, w sprawie skarżącego nie zapadło żadne rozstrzygnięcie, którego przedmiotem byłoby zamknięcie możliwości kontroli sądowej zapadłego rozstrzygnięcia. Skarżący nie wnosił żadnych środków odwoławczych od rozstrzygnięcia, które wskazał jako ostateczne w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Brak ostatecznego rozstrzygnięcia w zakresie tak formułowanych zarzutów samodzielnie przesądza o niedopuszczalności nadania biegu skardze konstytucyjnej w tym zakresie. Podobne uwagi odnieść należy do zarzutu braku możliwości wyłączenia prokuratora. Ponadto wskazać należy, że przepisy § 105 rozporządzenia pozostają bez związku z tak formułowanym zarzutem, nie odnoszą się bowiem w żadnym zakresie do kwestii wyłączenia prokuratora. Zasady i zakres stosowania tej instytucji określają przepisy art. 47 i art. 48 k.p.k., które nie były jednak przedmiotem zaskarżenia w niniejszej sprawie. Podkreślić należy, że pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego do dokładnego określenia sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności przez zaskarżone przepisy skarżący, poza tak ogólnikowymi zarzutami, nie wskazał, na czym polegało naruszenie jego praw. Należy zatem uznać, że w tym zakresie skarżący nie wykazał naruszenia konstytucyjnych praw i wolności w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, co stanowi samodzielną podstawę do odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej. Dotyczy to szczególnie wskazanego jako wzorzec kontroli art. 42 ust. 2 Konstytucji. Skarżący nie wykazał, w jakim zakresie zarządzenie o przekazaniu postępowania przygotowawczego z Prokuratury Rejonowej w Gnieźnie do Prokuratury Rejonowej we Wrześni narusza jego prawo do obrony przed stawianymi mu zarzutami. Oczywiście bezzasadne jest przyjmowanie, że z konstytucyjnego prawa do obrony wynika zakaz zmiany miejsca prowadzenia postępowania przygotowawczego z powodu utrudnienia podejrzanemu dojazdu czy „kłopotów” w dostępie do akt sprawy.

Niezależnie od powyższego niedopuszczalność nadania biegu skardze wynika z zakresu wskazanych wzorców kontroli określonych w art. 2, art. 31 i art. 176 Konstytucji. Wskazany przez skarżącego art. 176 Konstytucji odnosi się do postępowania sądowego, a nie postępowania przygotowawczego. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 8 grudnia 1998 r. (K 41/97, OTK ZU nr 7/1998, poz. 117), art. 176 ust. 1 Konstytucji określa zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego, ale – ponieważ przepis ten został umieszczony w rozdziale o sądach, dotyczy tylko spraw przekazanych ustawami do właściwości sądów, tzn. rozpoznawanych przez sądy od początku do końca. W zakresie kontroli sądowej rozstrzygnięć innych niż sądy organów władzy publicznej adekwatnym wzorcem kontroli jest art. 78 Konstytucji. Przepisy art. 2 wyrażającego zasadę demokratycznego państwa prawnego oraz art. 31 Konstytucji deklarującego ochronę wolności oraz dopuszczalne granice jej ograniczenia nie mogą zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego stanowić samodzielnych wzorców kontroli w trybie skargi konstytucyjnej, stanowią bowiem ogólne gwarancje o charakterze ustrojowym, wzmacniające działanie bezpośrednich regulacji w zakresie poszczególnych praw i wolności. Szczególnie powołanie w skardze konstytucyjnej zasady proporcjonalności ograniczeń w korzystaniu z konstytucyjnych praw i wolności, sformułowanej obecnie w art. 31 ust. 3 Konstytucji, czyni koniecznym jednoczesne wskazanie przez skarżącego konkretnego prawa lub wolności konstytucyjnej mającego normatywną postać konstytucyjnego prawa podmiotowego, co pozwalałoby Trybunałowi Konstytucyjnemu na dokonanie oceny zasadności wskazanych ograniczeń w płaszczyźnie art. 31 ust. 3 Konstytucji.



W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.