Ts 162/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
321/5/B/2010
POSTANOWIENIE
z dnia 12 sierpnia 2010 r.
Sygn. akt Ts 162/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Adam Jamróz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Sabiny K. w sprawie zgodności:
art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, art. 27, art. 53 ust. 3-5 w zw. z art. 19, art. 194a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) z art. 5, art. 7, art. 30 w zw. z art. 38, art. 32 ust. 1 i 2, art. 67, art. 68 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 21 maja 2008 r. pełnomocnik skarżącej wniósł o kontrolę zgodności art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, art. 27, art. 53 ust. 3-5 oraz art. 194a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) z art. 5, art. 7, art. 30 w zw. z art. 38, art. 32 ust. 1 i 2, art. 67, art. 68 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Powyższa skarga została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Decyzją z 28 marca 2006 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – II Oddział w Łodzi z siedzibą w Zduńskiej Woli (znak 9481834-1/01/E1) ustalił skarżącej uprawnienie do emerytury w związku z ukończeniem 60 roku życia. Decyzją z 28 marca 2006 r., wobec wniosku skarżącej dotyczącego „wypłaty zaległych kwot z tytułu nieprzeliczonej kwoty bazowej za okres 1999–2005”, Zakład Ubezpieczeń Społecznych – II Oddział w Łodzi z siedzibą w Zduńskiej Woli (znak 948183/01/E) odmówił skarżącej przeliczenia świadczenia emerytalnego. Odwołanie złożone od powyższych decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 lipca 2006 r. (sygn. akt IV U 546/06). Po rozpoznaniu apelacji wniesionej od powyższego orzeczenia Sąd Apelacyjny w Łodzi – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 30 listopada 2007 r. (sygn. akt III AUa 1419/06) zmienił częściowo zaskarżone orzeczenie, ustalając, że kwota bazowa, od której obliczone zostało 24% świadczenia, powinna być ustalona na dzień złożenia wniosku z 2001 r. o wcześniejszą emeryturę. W pozostałej części apelacja została oddalona.
Z wydaniem wskazanych powyżej rozstrzygnięć skarżąca wiąże naruszenie szeregu zasad oraz praw konstytucyjnych, w tym m.in.: zasady państwa prawnego i nakazu urzeczywistniania zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji), prawa do zapewnienia wolności i praw człowieka i obywatela, bezpieczeństwa obywatela oraz nakazu stosowania zasady zrównoważonego rozwoju (art. 5 Konstytucji), prawa do kontaktu z organem władzy publicznej, który działa na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji), prawa do godnego życia oraz jego poszanowania i ochrony przez organy władzy publicznej (art. 30 w zw. z art. 38 Konstytucji), zasady równości wobec prawa i prawa do równego traktowania przez organy władzy publicznej (art. 32 ust. 1 Konstytucji), zakazu dyskryminacji bez względu na przyczynę (art. 32 ust. 2 Konstytucji), prawa do godziwego zabezpieczenia społecznego (art. 67 ust. 1 w zw. z art. 30 Konstytucji) oraz prawa do godziwej ochrony zdrowia (art. 68 ust. 1 w zw. z art. 30 Konstytucji).
Uzasadniając zarzut niekonstytucyjności wysunięty w stosunku do wskazanych w skardze przepisów, skarżąca podnosi, że ograniczają one jej prawo do uzyskania zwiększonego świadczenia. Zdaniem skarżącej art. 53 ust. 3–5 znajduje do niej zastosowanie, ponieważ zgodnie z art. 19 ustawy kwota bazowa wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia zmniejszonego o kwotę składek na ubezpieczenie społeczne. Oznacza to, w jej ocenie, że zainteresowany, który pobiera świadczenie, jednocześnie opłaca składki na ubezpieczenie społeczne. W ocenie skarżącej zaskarżone przepisy służą ochronie jedynie interesu Zakładu i zostały po to wprowadzone do ustawy, aby świadczeniobiorcy nie mogli skorzystać z możliwości przewidzianej w art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy i doprowadzić do zwiększenia wysokości świadczenia poprzez zmianę kwoty bazowej na korzystniejszą.
Skarżąca, porównując brzmienie art. 19 oraz art. 194a ust. 1 zaskarżonej ustawy, dochodzi do wniosku, iż kwota bazowa od momentu przyznania emerytury na podstawie art. 194a ust. 5 ustawy powinna być równa 100% przeciętnego wynagrodzenia, a nie pomniejszana o potrącane od ubezpieczonych składki na ubezpieczenie społeczne, jak stanowi art. 19 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W innym przypadku zaskarżony przepis – jej zdaniem – „nie pasuje do systemu prawa”.
W dalszej kolejności skarżąca wskazuje na wadliwe zastosowanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych art. 21 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy, zarzucając temu przepisowi jednocześnie nieprecyzyjność, jako że nadaje obywatelowi prawo, którego od zakładu nie można wyegzekwować. W ocenie skarżącej, w jej sprawie nie doszło do zwaloryzowania podstawy wymiaru dotychczasowego świadczenia. Ponadto skarżąca podnosi, że emerytura powinna zostać jej przyznana na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 2, nie zaś na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy.
Zdaniem skarżącej, czym innym jest emerytura przyznana po osiągnięciu wieku emerytalnego, a czym innym emerytura wcześniejsza przyznana w trybie art. 28 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W uzasadnieniu tej tezy, wskazuje ona na różne przesłanki prawne i odmienne podstawy przyznawania tych świadczeń. W konsekwencji istniejące rozróżnienie powinno skutkować tym, że do wyliczenia emerytury na podstawie art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS powinna być stosowana kwota bazowa obowiązująca w dacie złożenia wniosku o przyznanie emerytury na podstawie tego przepisu.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 17 lipca 2008 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia w terminie 7 dni braku wniesionej skargi konstytucyjnej przez określenie sposobu, w jaki poszczególne przepisy naruszają wskazane w skardze konstytucyjnej prawa i wolności.
W piśmie nadesłanym do Trybunału Konstytucyjnego w celu uzupełnienia braków skargi wskazano ponownie – w uzasadnieniu zarzutu naruszenia art. 2 Konstytucji – na błąd ustawodawcy, jakim jest, zdaniem skarżącej, obowiązujący art. 53 ust. 3–5. Błąd ten wynika z faktu, że – ze względu na brzmienie art. 19 ustawy, zgodnie z którym kwota bazowa nie wynosi pełnych 100% przeciętnego wynagrodzenia, tylko jest pomniejszona o kwoty składek na ubezpieczenie społeczne – świadczeniobiorca zawsze odprowadza składkę na ubezpieczenie społeczne. Zdaniem skarżącej art. 194a stanowi lex specialis w stosunku do art. 19 ustawy. W jej ocenie ustalenie kwoty bazowej na podstawie art. 19 ustawy powoduje, że spełnione zostają przesłanki z art. 194a ust. 1, co uzasadnia zastosowanie art. 194a ust. 5 ustawy. Skarżąca ponownie podniosła, że Zakład przy waloryzacji podstawy wymiaru nie używa jej do wyliczenia wysokości świadczenia oraz że emerytura przyznana na podstawie art. 27 ustawy jest innym świadczeniem niż tzw. wcześniejsza emerytura. Nierozpoznanie tego faktu przez ZUS prowadzi do tego, że skarżąca za każdym razem ma wypłacane niższe świadczenie niż należne.
W uzasadnieniu naruszenia zasady równości skarżąca podniosła ponadto, że nie ma żadnego uzasadnienia sytuacja, w której jedynie części zainteresowanych przelicza się świadczenie w oparciu o art. 194a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W jej ocenie powinno to dotyczyć wszystkich urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. Skarżąca ponownie wskazała także na naruszenie prawa do godziwego zabezpieczenia społecznego oraz do godziwej ochrony zdrowia, które upatruje w ograniczeniu wysokości świadczeń na skutek zastosowania zaskarżonych przepisów.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna uregulowana została zarówno w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W świetle powołanego przepisu Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być tylko taki przepis aktu normatywnego, którego zastosowanie w konkretnej sprawie doprowadziło do naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności. Naruszenie tych praw winno być przy tym wynikiem niekonstytucyjnego brzmienia kwestionowanych przepisów, nie zaś ich nieprawidłowego zastosowania przez orzekające w sprawie organy. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podkreśla się przy tym – wskazując na art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – że to na skarżącym ciąży obowiązek nie tylko wskazania, jakie konstytucyjne prawa i wolności zostały naruszone, ale także określenia, w jaki sposób prawa te lub wolności doznały uszczerbku na skutek wydania na podstawie kwestionowanych przepisów ostatecznego rozstrzygnięcia. Podkreślić przy tym należy, że relewantne w tym zakresie są tylko prawa konstytucyjne o charakterze podmiotowym. Naruszenie przepisów Konstytucji stanowiących źródło praw przedmiotowych czy też zasad konstytucyjnych nie uzasadnia wystąpienia ze skargą konstytucyjną.
Skarżąca uprawnienie do wniesienia skargi konstytucyjnej wywodzi z faktu naruszenia prawa do godziwego zabezpieczenia społecznego oraz prawa do godziwej ochrony zdrowia. Ich naruszenie upatruje ona w fakcie uzyskania niższego świadczenia emerytalnego od tego, obliczonego w oparciu o kwotę bazową z dnia złożenia wniosku o przyznanie emerytury, o której mowa w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Oceniając zasadność podniesionego zarzutu, należy odwołać się do treści art. 67 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. Oznacza to, że na naruszenie konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego można się powoływać w sytuacji, w której danemu podmiotowi w ogóle nie przysługuje żadne świadczenie emerytalno-rentowe lub przysługuje ono w takiej wysokości, która faktycznie nie zapewnia ubezpieczonemu utrzymania na minimalnym poziomie. Jak wynika z ugruntowanego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, treścią prawa do zabezpieczenia społecznego jest zagwarantowanie obywatelowi odpowiedniego poziomu życia w warunkach obniżonej zdolności zarobkowania, spowodowanej niezdolnością do pracy (zob. wyroki TK z: 12 lutego 2008 r., SK 82/06, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 3; 7 lutego 2006 r., SK 45/04, OTK ZU nr 2/A/2006, poz. 15; 11 grudnia 2006 r., SK 15/06, OTK ZU nr 11/A/2006, poz. 170; por. L. Garlicki, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Komentarz, Wydawnictwo Sejmowe 1999-2007, teza 7 do art. 67). Zakres ochrony konstytucyjnej dotyczy zatem „minimalnego” standardu wymagań, w pozostałym zakresie mamy zaś do czynienia ze sferą objętą swobodą przysługującą organom władzy ustawodawczej, której kontrola nie mieści się w kompetencjach Trybunału Konstytucyjnego. Nie budzi wątpliwości, że dokonywane poza zakresem „minimum” uregulowania form i zasad realizacji prawa do zabezpieczenia społecznego powinny być najbardziej optymalne z punktu widzenia potrzeb obywateli i wymogów rozwoju gospodarczego kraju. Jednakże ocena celowości i trafności przyjętych rozwiązań wykracza poza zakres kompetencji sądownictwa konstytucyjnego (tak przykładowo: wyroki TK z: 12 września 2000 r., K 1/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 185; 4 grudnia 2000 r., K 9/00, OTK ZU nr 8/2000, poz. 294).
Zarówno we wniesionej skardze konstytucyjnej, jak i w piśmie nadesłanym w celu uzupełnienia jej braków skarżąca nie uprawdopodobniła, aby zastosowanie zaskarżonych przepisów doprowadziło do naruszenia tak rozumianego prawa do zabezpieczenia społecznego. Fakt uzyskania niższego świadczenia emerytalnego wskutek zastosowania zaskarżonych przepisów takiego naruszenia jeszcze nie uzasadnia. Prawo do zabezpieczenia społecznego nie może być bowiem rozumiane jako prawo do uzyskania świadczenia emerytalnego obliczonego w najkorzystniejszy dla ubezpieczonego sposób. Wspomniana okoliczność nie uzasadnia także naruszenia prawa do godnego życia oraz jego poszanowania i ochrony przez organy władzy publicznej, jak też prawa do ochrony zdrowia. Podkreślić także należy, że skarżąca nie wykazała, w jaki sposób zmniejszona wysokość emerytury doprowadziła do naruszenia wskazanych powyżej praw konstytucyjnych.
Na marginesie wskazać należy, że z samego faktu, iż kwota bazowa wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o kwoty składek na ubezpieczenie społeczne nie można wnioskować, że każdy emeryt opłaca składki na ubezpieczenie społeczne. Artykuł 19 ustawy o emeryturach i rentach z FUS określa bowiem jedynie sposób ustalania wysokości jednego z czynników wpływających na wysokość świadczenia emerytalnego. Ponadto wskazać należy, że skarżąca ani we wniesionej skardze, ani w piśmie uzupełniającym jej braki nie wykazała, dlaczego w jej ocenie kwota bazowa powinna wynosić 100% przeciętnego wynagrodzenia, zaś jej pomniejszenie stanowi naruszenie wskazanych w skardze konstytucyjnych praw.
Skarżąca zarzuca zaskarżonym przepisom także naruszenie zasady równości. W jej ocenie, nie ma bowiem żadnego uzasadnienia sytuacja, w której jedynie części zainteresowanych przelicza się świadczenie w oparciu o art. 194a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przepis art. 194a ustawy o emeryturach i rentach z FUS wprowadził mechanizm stopniowego – tj. rozłożonego na lata 2005-2010 – podwyższania wysokości świadczeń emerytalno-rentowych przyznanych w latach 1993-1998 przy zastosowaniu niższej niż 100% kwoty bazowej (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 19 września 2007 r., sygn. akt III AUa 863/2007, Lex Polonica nr 1812792). Skarżąca nie wykazała, że sytuacja obu kategorii podmiotów nakazuje uznać je za podmioty podobne w rozumieniu art. 32 Konstytucji, co dopiero uzasadniałoby aktualizację nakazu ich równego traktowania.
Zwrócić należy także uwagę, że skarżąca zarówno we wniesionej skardze konstytucyjnej, jak i w piśmie nadesłanym w celu jej uzupełnienia, niekonstytucyjność zaskarżonych przepisów upatruje w ich błędnym zastosowaniu przez orzekające w sprawie organy. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, skarga konstytucyjna w tym zakresie jest skargą na stosowanie prawa.
Zgodnie z powszechnie ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego jego zadaniem jest orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją aktów normatywnych, mające na celu wyeliminowanie z systemu prawnego przepisów prawa, które są niezgodne z Konstytucją. Nie należy natomiast do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego ocena prawidłowości ustaleń dokonanych w toku rozpoznania konkretnej sprawy ani kontrola sposobu stosowania lub niestosowania przepisów przez organy orzekające w sprawie. Nie ma też podstaw, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego, aby wnioskować o niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów z samego faktu ich niewłaściwego zastosowania. Z tego względu zarzuty odwołujące się do sprzecznego z prawem i ze stanem faktycznym postępowania organów orzekających w sprawie nie mogą stanowić przedmiotu rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny.
Mając powyższe na względzie, należało na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu.
POSTANOWIENIE
z dnia 12 sierpnia 2010 r.
Sygn. akt Ts 162/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Adam Jamróz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Sabiny K. w sprawie zgodności:
art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, art. 27, art. 53 ust. 3-5 w zw. z art. 19, art. 194a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) z art. 5, art. 7, art. 30 w zw. z art. 38, art. 32 ust. 1 i 2, art. 67, art. 68 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 21 maja 2008 r. pełnomocnik skarżącej wniósł o kontrolę zgodności art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, art. 27, art. 53 ust. 3-5 oraz art. 194a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) z art. 5, art. 7, art. 30 w zw. z art. 38, art. 32 ust. 1 i 2, art. 67, art. 68 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Powyższa skarga została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Decyzją z 28 marca 2006 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – II Oddział w Łodzi z siedzibą w Zduńskiej Woli (znak 9481834-1/01/E1) ustalił skarżącej uprawnienie do emerytury w związku z ukończeniem 60 roku życia. Decyzją z 28 marca 2006 r., wobec wniosku skarżącej dotyczącego „wypłaty zaległych kwot z tytułu nieprzeliczonej kwoty bazowej za okres 1999–2005”, Zakład Ubezpieczeń Społecznych – II Oddział w Łodzi z siedzibą w Zduńskiej Woli (znak 948183/01/E) odmówił skarżącej przeliczenia świadczenia emerytalnego. Odwołanie złożone od powyższych decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 lipca 2006 r. (sygn. akt IV U 546/06). Po rozpoznaniu apelacji wniesionej od powyższego orzeczenia Sąd Apelacyjny w Łodzi – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 30 listopada 2007 r. (sygn. akt III AUa 1419/06) zmienił częściowo zaskarżone orzeczenie, ustalając, że kwota bazowa, od której obliczone zostało 24% świadczenia, powinna być ustalona na dzień złożenia wniosku z 2001 r. o wcześniejszą emeryturę. W pozostałej części apelacja została oddalona.
Z wydaniem wskazanych powyżej rozstrzygnięć skarżąca wiąże naruszenie szeregu zasad oraz praw konstytucyjnych, w tym m.in.: zasady państwa prawnego i nakazu urzeczywistniania zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji), prawa do zapewnienia wolności i praw człowieka i obywatela, bezpieczeństwa obywatela oraz nakazu stosowania zasady zrównoważonego rozwoju (art. 5 Konstytucji), prawa do kontaktu z organem władzy publicznej, który działa na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji), prawa do godnego życia oraz jego poszanowania i ochrony przez organy władzy publicznej (art. 30 w zw. z art. 38 Konstytucji), zasady równości wobec prawa i prawa do równego traktowania przez organy władzy publicznej (art. 32 ust. 1 Konstytucji), zakazu dyskryminacji bez względu na przyczynę (art. 32 ust. 2 Konstytucji), prawa do godziwego zabezpieczenia społecznego (art. 67 ust. 1 w zw. z art. 30 Konstytucji) oraz prawa do godziwej ochrony zdrowia (art. 68 ust. 1 w zw. z art. 30 Konstytucji).
Uzasadniając zarzut niekonstytucyjności wysunięty w stosunku do wskazanych w skardze przepisów, skarżąca podnosi, że ograniczają one jej prawo do uzyskania zwiększonego świadczenia. Zdaniem skarżącej art. 53 ust. 3–5 znajduje do niej zastosowanie, ponieważ zgodnie z art. 19 ustawy kwota bazowa wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia zmniejszonego o kwotę składek na ubezpieczenie społeczne. Oznacza to, w jej ocenie, że zainteresowany, który pobiera świadczenie, jednocześnie opłaca składki na ubezpieczenie społeczne. W ocenie skarżącej zaskarżone przepisy służą ochronie jedynie interesu Zakładu i zostały po to wprowadzone do ustawy, aby świadczeniobiorcy nie mogli skorzystać z możliwości przewidzianej w art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy i doprowadzić do zwiększenia wysokości świadczenia poprzez zmianę kwoty bazowej na korzystniejszą.
Skarżąca, porównując brzmienie art. 19 oraz art. 194a ust. 1 zaskarżonej ustawy, dochodzi do wniosku, iż kwota bazowa od momentu przyznania emerytury na podstawie art. 194a ust. 5 ustawy powinna być równa 100% przeciętnego wynagrodzenia, a nie pomniejszana o potrącane od ubezpieczonych składki na ubezpieczenie społeczne, jak stanowi art. 19 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W innym przypadku zaskarżony przepis – jej zdaniem – „nie pasuje do systemu prawa”.
W dalszej kolejności skarżąca wskazuje na wadliwe zastosowanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych art. 21 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy, zarzucając temu przepisowi jednocześnie nieprecyzyjność, jako że nadaje obywatelowi prawo, którego od zakładu nie można wyegzekwować. W ocenie skarżącej, w jej sprawie nie doszło do zwaloryzowania podstawy wymiaru dotychczasowego świadczenia. Ponadto skarżąca podnosi, że emerytura powinna zostać jej przyznana na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 2, nie zaś na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy.
Zdaniem skarżącej, czym innym jest emerytura przyznana po osiągnięciu wieku emerytalnego, a czym innym emerytura wcześniejsza przyznana w trybie art. 28 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W uzasadnieniu tej tezy, wskazuje ona na różne przesłanki prawne i odmienne podstawy przyznawania tych świadczeń. W konsekwencji istniejące rozróżnienie powinno skutkować tym, że do wyliczenia emerytury na podstawie art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS powinna być stosowana kwota bazowa obowiązująca w dacie złożenia wniosku o przyznanie emerytury na podstawie tego przepisu.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 17 lipca 2008 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia w terminie 7 dni braku wniesionej skargi konstytucyjnej przez określenie sposobu, w jaki poszczególne przepisy naruszają wskazane w skardze konstytucyjnej prawa i wolności.
W piśmie nadesłanym do Trybunału Konstytucyjnego w celu uzupełnienia braków skargi wskazano ponownie – w uzasadnieniu zarzutu naruszenia art. 2 Konstytucji – na błąd ustawodawcy, jakim jest, zdaniem skarżącej, obowiązujący art. 53 ust. 3–5. Błąd ten wynika z faktu, że – ze względu na brzmienie art. 19 ustawy, zgodnie z którym kwota bazowa nie wynosi pełnych 100% przeciętnego wynagrodzenia, tylko jest pomniejszona o kwoty składek na ubezpieczenie społeczne – świadczeniobiorca zawsze odprowadza składkę na ubezpieczenie społeczne. Zdaniem skarżącej art. 194a stanowi lex specialis w stosunku do art. 19 ustawy. W jej ocenie ustalenie kwoty bazowej na podstawie art. 19 ustawy powoduje, że spełnione zostają przesłanki z art. 194a ust. 1, co uzasadnia zastosowanie art. 194a ust. 5 ustawy. Skarżąca ponownie podniosła, że Zakład przy waloryzacji podstawy wymiaru nie używa jej do wyliczenia wysokości świadczenia oraz że emerytura przyznana na podstawie art. 27 ustawy jest innym świadczeniem niż tzw. wcześniejsza emerytura. Nierozpoznanie tego faktu przez ZUS prowadzi do tego, że skarżąca za każdym razem ma wypłacane niższe świadczenie niż należne.
W uzasadnieniu naruszenia zasady równości skarżąca podniosła ponadto, że nie ma żadnego uzasadnienia sytuacja, w której jedynie części zainteresowanych przelicza się świadczenie w oparciu o art. 194a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W jej ocenie powinno to dotyczyć wszystkich urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. Skarżąca ponownie wskazała także na naruszenie prawa do godziwego zabezpieczenia społecznego oraz do godziwej ochrony zdrowia, które upatruje w ograniczeniu wysokości świadczeń na skutek zastosowania zaskarżonych przepisów.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna uregulowana została zarówno w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W świetle powołanego przepisu Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być tylko taki przepis aktu normatywnego, którego zastosowanie w konkretnej sprawie doprowadziło do naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności. Naruszenie tych praw winno być przy tym wynikiem niekonstytucyjnego brzmienia kwestionowanych przepisów, nie zaś ich nieprawidłowego zastosowania przez orzekające w sprawie organy. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podkreśla się przy tym – wskazując na art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – że to na skarżącym ciąży obowiązek nie tylko wskazania, jakie konstytucyjne prawa i wolności zostały naruszone, ale także określenia, w jaki sposób prawa te lub wolności doznały uszczerbku na skutek wydania na podstawie kwestionowanych przepisów ostatecznego rozstrzygnięcia. Podkreślić przy tym należy, że relewantne w tym zakresie są tylko prawa konstytucyjne o charakterze podmiotowym. Naruszenie przepisów Konstytucji stanowiących źródło praw przedmiotowych czy też zasad konstytucyjnych nie uzasadnia wystąpienia ze skargą konstytucyjną.
Skarżąca uprawnienie do wniesienia skargi konstytucyjnej wywodzi z faktu naruszenia prawa do godziwego zabezpieczenia społecznego oraz prawa do godziwej ochrony zdrowia. Ich naruszenie upatruje ona w fakcie uzyskania niższego świadczenia emerytalnego od tego, obliczonego w oparciu o kwotę bazową z dnia złożenia wniosku o przyznanie emerytury, o której mowa w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Oceniając zasadność podniesionego zarzutu, należy odwołać się do treści art. 67 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. Oznacza to, że na naruszenie konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego można się powoływać w sytuacji, w której danemu podmiotowi w ogóle nie przysługuje żadne świadczenie emerytalno-rentowe lub przysługuje ono w takiej wysokości, która faktycznie nie zapewnia ubezpieczonemu utrzymania na minimalnym poziomie. Jak wynika z ugruntowanego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, treścią prawa do zabezpieczenia społecznego jest zagwarantowanie obywatelowi odpowiedniego poziomu życia w warunkach obniżonej zdolności zarobkowania, spowodowanej niezdolnością do pracy (zob. wyroki TK z: 12 lutego 2008 r., SK 82/06, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 3; 7 lutego 2006 r., SK 45/04, OTK ZU nr 2/A/2006, poz. 15; 11 grudnia 2006 r., SK 15/06, OTK ZU nr 11/A/2006, poz. 170; por. L. Garlicki, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Komentarz, Wydawnictwo Sejmowe 1999-2007, teza 7 do art. 67). Zakres ochrony konstytucyjnej dotyczy zatem „minimalnego” standardu wymagań, w pozostałym zakresie mamy zaś do czynienia ze sferą objętą swobodą przysługującą organom władzy ustawodawczej, której kontrola nie mieści się w kompetencjach Trybunału Konstytucyjnego. Nie budzi wątpliwości, że dokonywane poza zakresem „minimum” uregulowania form i zasad realizacji prawa do zabezpieczenia społecznego powinny być najbardziej optymalne z punktu widzenia potrzeb obywateli i wymogów rozwoju gospodarczego kraju. Jednakże ocena celowości i trafności przyjętych rozwiązań wykracza poza zakres kompetencji sądownictwa konstytucyjnego (tak przykładowo: wyroki TK z: 12 września 2000 r., K 1/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 185; 4 grudnia 2000 r., K 9/00, OTK ZU nr 8/2000, poz. 294).
Zarówno we wniesionej skardze konstytucyjnej, jak i w piśmie nadesłanym w celu uzupełnienia jej braków skarżąca nie uprawdopodobniła, aby zastosowanie zaskarżonych przepisów doprowadziło do naruszenia tak rozumianego prawa do zabezpieczenia społecznego. Fakt uzyskania niższego świadczenia emerytalnego wskutek zastosowania zaskarżonych przepisów takiego naruszenia jeszcze nie uzasadnia. Prawo do zabezpieczenia społecznego nie może być bowiem rozumiane jako prawo do uzyskania świadczenia emerytalnego obliczonego w najkorzystniejszy dla ubezpieczonego sposób. Wspomniana okoliczność nie uzasadnia także naruszenia prawa do godnego życia oraz jego poszanowania i ochrony przez organy władzy publicznej, jak też prawa do ochrony zdrowia. Podkreślić także należy, że skarżąca nie wykazała, w jaki sposób zmniejszona wysokość emerytury doprowadziła do naruszenia wskazanych powyżej praw konstytucyjnych.
Na marginesie wskazać należy, że z samego faktu, iż kwota bazowa wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o kwoty składek na ubezpieczenie społeczne nie można wnioskować, że każdy emeryt opłaca składki na ubezpieczenie społeczne. Artykuł 19 ustawy o emeryturach i rentach z FUS określa bowiem jedynie sposób ustalania wysokości jednego z czynników wpływających na wysokość świadczenia emerytalnego. Ponadto wskazać należy, że skarżąca ani we wniesionej skardze, ani w piśmie uzupełniającym jej braki nie wykazała, dlaczego w jej ocenie kwota bazowa powinna wynosić 100% przeciętnego wynagrodzenia, zaś jej pomniejszenie stanowi naruszenie wskazanych w skardze konstytucyjnych praw.
Skarżąca zarzuca zaskarżonym przepisom także naruszenie zasady równości. W jej ocenie, nie ma bowiem żadnego uzasadnienia sytuacja, w której jedynie części zainteresowanych przelicza się świadczenie w oparciu o art. 194a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przepis art. 194a ustawy o emeryturach i rentach z FUS wprowadził mechanizm stopniowego – tj. rozłożonego na lata 2005-2010 – podwyższania wysokości świadczeń emerytalno-rentowych przyznanych w latach 1993-1998 przy zastosowaniu niższej niż 100% kwoty bazowej (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 19 września 2007 r., sygn. akt III AUa 863/2007, Lex Polonica nr 1812792). Skarżąca nie wykazała, że sytuacja obu kategorii podmiotów nakazuje uznać je za podmioty podobne w rozumieniu art. 32 Konstytucji, co dopiero uzasadniałoby aktualizację nakazu ich równego traktowania.
Zwrócić należy także uwagę, że skarżąca zarówno we wniesionej skardze konstytucyjnej, jak i w piśmie nadesłanym w celu jej uzupełnienia, niekonstytucyjność zaskarżonych przepisów upatruje w ich błędnym zastosowaniu przez orzekające w sprawie organy. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, skarga konstytucyjna w tym zakresie jest skargą na stosowanie prawa.
Zgodnie z powszechnie ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego jego zadaniem jest orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją aktów normatywnych, mające na celu wyeliminowanie z systemu prawnego przepisów prawa, które są niezgodne z Konstytucją. Nie należy natomiast do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego ocena prawidłowości ustaleń dokonanych w toku rozpoznania konkretnej sprawy ani kontrola sposobu stosowania lub niestosowania przepisów przez organy orzekające w sprawie. Nie ma też podstaw, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego, aby wnioskować o niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów z samego faktu ich niewłaściwego zastosowania. Z tego względu zarzuty odwołujące się do sprzecznego z prawem i ze stanem faktycznym postępowania organów orzekających w sprawie nie mogą stanowić przedmiotu rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny.
Mając powyższe na względzie, należało na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu.