Pełny tekst orzeczenia

134/2/B/2010

POSTANOWIENIE

z dnia 24 marca 2010 r.

Sygn. akt Ts 223/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marian Grzybowski,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Janiny S. w sprawie zgodności:

art. 3986 § 2 i 3 w zw. z art. 3984 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 14 września 2009 r. (data nadania – 21 września 2009 r.) Janina S. (dalej: skarżąca) zarzuciła, że art. 3986 § 2 i 3 (określany w skardze jako 398 § 2 i 3 oraz 3986 § 2 i 3) w zw. z art. 3984 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) naruszają art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. Równocześnie skarżąca zaskarżyła wydane w jej sprawie prawomocne postanowienie Sądu Okręgowego z 26 marca 2009 r. (sygn. akt VIII Ua 32/08) odrzucające skargę kasacyjną oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 2 lipca 2009 r. (sygn. akt III UZ 5/09) oddalające zażalenie na to postanowienie.

W ocenie skarżącej zaskarżona regulacja, nakładająca na sądy obowiązek odrzucania ze względu na dostrzeżone, a nieusuwalne braki formalne skarg kasacyjnych, stanowi ograniczenie prawa do sądu. Sankcja w postaci odrzucenia skargi jest nieproporcjonalna i narusza prawa skarżącej wskazane w petitum skargi.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 26 marca 2009 r. (sygn. akt VIII Ua 32/08) Sąd Okręgowy w Lublinie – Wydział VIII Ubezpieczeń Społecznych przywrócił skarżącej termin do wniesienia skargi kasacyjnej. Jednocześnie odrzucił skargę kasacyjną z powodu braku wymaganego na podstawie art. 3984 § 1 pkt 4 k.p.c. wniosku o uchylenie lub uchylenie i zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany. Zażalenie w tej sprawie zostało oddalone postanowieniem Sądu Najwyższego z 2 lipca 2009 r. (sygn. akt III UZ 5/09). Powyższe rozstrzygnięcie zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącej 6 sierpnia 2009 r. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 16 listopada 2009 r. (doręczonym 23 listopada 2009 r.) pełnomocnik skarżącej został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi poprzez: dokładne określenie przedmiotu skargi; wskazanie ostatecznego – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – orzeczenia, z którym skarżąca wiąże naruszenie wolności lub praw oraz daty jego doręczenia wraz z uzasadnieniem; wskazanie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw. Pismem z 26 listopada 2009 r. pełnomocnik odniósł się do zarządzenia. W szczególności sprecyzował, że przedmiot skargi stanowią jedynie przepisy ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, w tym art. 3986 § 2 i 3.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skardze konstytucyjnej nie może zostać nadany dalszy bieg, gdyż nie spełnia ona podstawowej przesłanki dopuszczalności przekazania jej do merytorycznego rozpoznania.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem inicjowania postępowania służącego eliminacji z systemu prawa przepisów ustaw lub innych aktów normatywnych, stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, naruszającego wolności lub prawa albo obowiązki skarżącego określone w Konstytucji. Precyzując zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony, ustawodawca nałożył na skarżącego szereg obowiązków, których spełnienie warunkuje merytoryczne rozpoznanie wniesionej skargi. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), obowiązkiem skarżącego jest sprecyzowanie, jakie przysługujące mu konstytucyjne prawa lub wolności i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez zakwestionowane unormowania. Wykonanie tego obowiązku winno polegać z jednej strony na określeniu konstytucyjnego wzorca, z drugiej zaś, na merytorycznym uzasadnieniu zarzutu jego naruszenia. Jest to konsekwencją zasady wyrażonej w art. 66 ustawy o TK. Zgodnie z jej treścią, Trybunał orzekając jest związany granicami skargi konstytucyjnej.

Jak wynika z treści skargi oraz pisma stanowiącego odpowiedź na zarządzenie sędziego wzywającego do uzupełnienia jej braków, skarżąca wiąże ograniczenie prawa do rzetelnego procesu, nie z samym wprowadzeniem – w jej ocenie – nieproporcjonalnej sankcji w sytuacji braku wymaganego przez art. 3984 § 1 pkt 4 wniosku, lecz również z innymi okolicznościami, w szczególności – jak określił to sporządzający skargę pełnomocnik – „oczywistym rażącym błędem sądu okręgowego”, który w wyniku wydania błędnego postanowienia z 20 stycznia 2009 r. skrócił termin do sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej. Trybunał zwraca uwagę, że gwarancji proceduralnych nie można utożsamiać – jak uczyniono w skardze – z właściwym stosowaniem przepisów. Wymogu wskazania sposobu naruszenia wolności lub praw nie spełnia również przywołanie wyroku Trybunału z 1 lipca 2008 r., SK 40/07 (OTK ZU nr 6/A/2008, poz. 101), w którym Trybunał orzekł między innymi, że art. 3986 § 2 i 3 w związku z art. 3984 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim przewiduje odrzucenie – bez wezwania do usunięcia braków – skargi kasacyjnej niespełniającej wymagań określonych w art. 3984 § 1 pkt 3 powołanej ustawy, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że ustawowy wymóg wskazania sposobu naruszenia konstytucyjnych praw bądź wolności nie może sprowadzać się do jedynie lakonicznego i ogólnikowego uzasadnienia treści zarzutu, tym bardziej nie może dotyczyć innych kwestii, aniżeli normatywna treść skarżonych przepisów. Obowiązek właściwego uzasadnienia przez skarżącego zarzutu niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów stanowi konsekwencję nałożonego na niego przez ustawodawcę ciężaru dowodu, przedstawiana zaś argumentacja winna doprowadzić do obalenia przyjętego w systemie prawnym domniemania konstytucyjności i legalności przepisów prawa.

W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że skarżąca – pomimo sprecyzowania w piśmie z 26 listopada 2009 r. przedmiotu skargi – wyłącznie jako przepisy k.p.c. – nie wskazała prawidłowo, w jaki sposób przepisy te naruszają jej wolności i prawa wskazane w petitum skargi konstytucyjnej.

Należy również nadmienić, że skarga kasacyjna ma charakter szczególnego środka odwoławczego o charakterze niejako pomocniczym, stosowanym dla zapewnienia prawidłowości oraz nadzwyczajnej kontroli postępowania. W świetle dotychczasowego orzecznictwa Trybunału, przez wzgląd na szczególny charakter tego środka, nie można wprost do niego odnosić gwarancji określonych w art. 45 ust. 1 Konstytucji, choć oczywiście zastosowanie znajdują konstytucyjne gwarancje dotyczące rzetelności i sprawiedliwości postępowania, których istnienie Trybunał ocenia w postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną (zob. wyrok TK z 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143). Dlatego też tak istotnym, bezwzględnie wymaganym elementem skargi jest wskazanie sposobu, w jaki – zdaniem skarżącej – zaskarżone przepisy dokonują niedozwolonej ingerencji w jej wolności lub prawa.



Konkludując, skarga konstytucyjna jest dopuszczalna tylko wówczas, gdy jej przedmiotem skarżący uczyni wyłącznie przepisy, które w jego ocenie stanowiły źródło naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw, a sposób naruszenia tych praw zostanie należycie uprawdopodobniony. W niniejszej sprawie – w ocenie Trybunału Konstytucyjnego – te podstawowe warunki dopuszczalności skargi do merytorycznego rozpoznania nie zostały spełnione.



Tym samym, biorąc pod uwagę unormowanie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.