Pełny tekst orzeczenia

429/6/B/2010

POSTANOWIENIE

z dnia 16 listopada 2010 r.

Sygn. akt Ts 308/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Maria Gintowt-Jankowicz – przewodnicząca

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz – sprawozdawca

Mirosław Granat,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 czerwca 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Modrzejów – Hantke Zjednoczone Zakłady Górniczo-Hutnicze S.A.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



Skarżąca zarzuciła, że art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692) jest niezgodny z art. 77 ust. 1 w zw. z art. 2, art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1, art. 37 ust. 1 i art. 2, a także art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 1 i 2 oraz art. 2 Konstytucji. Zdaniem skarżącej, zaskarżony przepis narusza jej prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organów władzy publicznej oraz zasadę zaufania obywatela do państwa i zasadę ochrony praw nabytych, prawo własności i inne prawa majątkowe oraz równą ochronę tych praw i prawo do efektywnego dochodzenia na drodze sądowej naruszonych wolności i praw.

Skarga konstytucyjna została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Spółka Modrzejów – Hantke Zjednoczone Zakłady Górniczo-Hutnicze S.A. powstała przed II wojną światową. Przedsiębiorstwa Spółki zostały przejęte na rzecz Skarbu Państwa w trybie postanowień ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 3, poz. 17, ze zm.). Zgodnie z art. 7 tej ustawy właściciel przedsiębiorstwa znacjonalizowanego miał otrzymać w terminie jednego roku odszkodowanie. Tryb wypłaty odszkodowań oraz szczegółowe zasady jego obliczania miały być ustalone w rozporządzeniu Rady Ministrów. Do dnia dzisiejszego rozporządzenie takie nie zostało wydane. Zdaniem skarżącej, niewydanie rozporządzenia należy ocenić jako zaniechanie legislacyjne. W związku z tym skarżąca złożyła pozew o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną niewydaniem aktu normatywnego. Swoje roszczenia skarżąca wywiodła z art. 4171 § 4 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.). Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 19 września 2007 r. (sygn. akt I C 580/06) oddalił powództwo, wskazując, że zdarzenie prawne, z którym skarżąca łączy powstanie szkody (niewydanie rozporządzenia), powstało przed wejściem w życie cytowanego przepisu k.c. Wynika to, zdaniem sądu, z art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Przepis ten określa zakres zastosowania art. 4171 § 4 k.c. i odnosi się do zdarzeń mających miejsce po 31 sierpnia 2004 r. Apelacja od powyższego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 kwietnia 2008 r. (sygn. akt I ACa 1348/07).

W ocenie skarżącej niemożność dochodzenia odszkodowania za bezprawne zaniechanie legislacyjne wynika z art. 5 zaskarżonej ustawy. Przepis ten ograniczył zakres zastosowania nowej regulacji kodeksowej, w tym zakres zastosowania art. 4171 § 4 k.c. Ograniczenie to polega na tym, że nie można dochodzić naprawienia szkody wywołanej zdarzeniami powstałymi przed 1 września 2004 r. Cytowany przepis stanowił podstawę oddalenia powództwa skarżącej.

Postanowieniem z dnia 9 czerwca 2010 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, badanie zarzutu naruszenia przez zaskarżony przepis prawa do odszkodowania jest niedopuszczalne, gdyż zarzut ten był już przedmiotem oceny w sprawie SK 34/08 zakończonej wydaniem wyroku w dniu 8 grudnia 2009 r. W odniesieniu do zdarzeń prawnych sprzed wejścia w życie Konstytucji skarga konstytucyjna została uznana za niedopuszczalną, gdyż w okresie tym nie obowiązywało konstytucyjne prawo do odszkodowania za niezgodne z prawem działanie władz publicznych. Trybunał wskazał również, że w świetle wydanych w sprawie orzeczeń zdarzenie prawne będące źródłem szkody nastąpiło przed wejściem w życie Konstytucji.

W zażaleniu skarżąca zarzuciła naruszenie art. 79 ust. 1 Konstytucji przez uznanie, że podniesiony w skardze zarzut naruszenia jej konstytucyjnych praw jest nieadekwatny do treści zaskarżonego przepisu ustawy i wniosła o skierowanie sprawy na rozprawę. Zdaniem skarżącej, art. 5 zaskarżonej ustawy pozbawił ją praw majątkowych wynikających z utraty przedsiębiorstwa przez niemożność dochodzenia odszkodowania przewidzianego w ustawie nacjonalizacyjnej. W chwili obecnej nie może ona zrealizować prawa majątkowego do odszkodowania. Źródłem tej niemożności jest art. 5 zaskarżonej ustawy, który wyłączył prawo do odszkodowania. Wprowadzone w tym przepisie zróżnicowanie narusza przywołane w skardze konstytucyjnej wzorce kontroli.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarżąca zarzuca naruszenie prawa majątkowego do odszkodowania za utracone przedsiębiorstwo. Jako wzorce kontroli przywołuje m.in. art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 77 ust. 1 Konstytucji. Powstaje w związku z tym pytanie, czy w skardze konstytucyjnej chodzi o inne prawo majątkowe z art. 64 ust. 1 Konstytucji, którego źródłem jest ustawa nacjonalizacyjna, czy o prawo do odszkodowania za niegodne z prawem działanie organu władzy publicznej, o którym mowa w art. 77 ust. 1 Konstytucji. Z uzasadnienia zarzutów skargi konstytucyjnej wynika, że chodzi przede wszystkim o to drugie prawo w zakresie jego dochodzenia przed sądem w oparciu o art. 77 ust. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji. Zgodnie z brzmieniem art. 77 ust. 1 Konstytucji i w myśl utrwalonego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego prawo do odszkodowania za niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej kształtowało się po II wojnie światowej w trzech okresach. Do roku 1997 prawo to miało charakter wyłącznie ustawowy. Z dniem 17 października 1997 r. prawo to zyskało rangę konstytucyjną, jednak postanowienia art. 77 ust. 1 Konstytucji nie miały odpowiedniej konkretyzacji ustawowej. Konkretyzacja taka nastąpiła z dniem 1 września 2004 r., czyli dniem wejścia w życie ustawy z 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Skarżąca wskazuje, że zaskarżony art. 5 tej ustawy ogranicza prawo do odszkodowania do zdarzeń, które miały miejsce po 1 września 2004 r. Tak sformułowany zarzut był już przedmiotem badania w sprawie SK 34/08. Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność art. 5 zaskarżonej ustawy z art. 77 ust. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji. W tym zakresie mamy więc do czynienia z negatywną przesłanką procesową ne bis in idem, powodującą niedopuszczalność rozpoznania niniejszej skargi konstytucyjnej. Na przesłankę tę wskazywał Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu. Skarżąca w zażaleniu nie odnosi się do tej podstawy odmowy nadania biegu skardze. Należy więc uznać, że podziela ona pogląd wyrażony w zaskarżonym postanowieniu. Trybunał Konstytucyjny w niniejszym składzie potwierdza prawidłowość przyjęcia tej podstawy odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Ponadto z przedstawionych przez skarżącą orzeczeń wynika, że – zdaniem sądów powszechnych rozstrzygających w sprawie – zdarzenie, z którym można wiązać powstanie szkody nastąpiło przed wejściem w życie Konstytucji. Oznacza to, że zdarzenie to nie może być podstawą zarzutu naruszenia konstytucyjnego prawa do odszkodowania za niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej (por. wyrok TK z 23 września 2003 r., K 20/02, OTK ZU nr 7/A/2003, poz. 76).

Skarżąca wskazuje również na naruszenie jej praw przez zaniechanie prawodawcze. Zarzut taki nie może być podstawą skargi konstytucyjnej, gdyż jego badanie wykracza poza zakres właściwości Trybunału Konstytucyjnego, o którym mowa w art. 188 Konstytucji.



Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.