Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 1 kwietnia 2011 r.

Sygn. akt Ts 164/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Zbigniew Cieślak,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Piotra N. w sprawie zgodności:

art. 47 § 1 w zw. z art. 109 § 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848, ze zm.) w zw. z art. 426 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 85, poz. 555, ze zm.) z art. 31 ust. 1, art. 41 ust. 2 i 5, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej zarzucono niezgodność art. 47 § 1 w zw. z art. 109 § 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848 ze zm.; dalej k.p.w.) w zw. z art. 426 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 85, poz. 555, ze zm.; dalej k.p.k.) z art. 31 ust. 1, art. 41 ust. 2 i 5, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. W dniu 16 sierpnia 2009 r. skarżący został na podstawie art. 45 § 1 pkt 1 k.p.w. zatrzymany przez funkcjonariuszy Policji w związku z popełnieniem wykroczenia i zaistnieniem przesłanek zastosowania wobec niego postępowania przyspieszonego. Skarżący wniósł zażalenie na to zatrzymanie. Postanowieniem z 19 marca 2010 r. Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej – Wydział IX Karny stwierdził zasadność, legalność i prawidłowość zatrzymania (sygn. akt IX Kp 83/10). Skarżący wniósł zażalenie na powyższe postanowienie. Pismem z 29 kwietnia 2010 r., doręczonym 11 maja 2010 r., został poinformowany przez Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej – Wydział IX Karny, że mocą zarządzenia sędziego wniesione przez niego zażalenie zostało pozostawione w aktach sprawy bez dalszego biegu.

Zdaniem skarżącego wyłączenie przez zaskarżone przepisy możliwości wniesienia środka odwoławczego od orzeczenia sądu wydanego w wyniku wniesienia zażalenia na zatrzymanie dokonane na podstawie art. 45 § 1 k.p.w., narusza wolność osobistą (art. 31 ust. 1 Konstytucji), prawo każdej osoby pozbawionej wolności nie na podstawie wyroku sądowego do odwołania się do sądu w celu ustalenia legalności tego pozbawienia wolności (art. 41 ust. 2 Konstytucji), prawo do odszkodowania za bezprawne pozbawienie wolności (art. 41 ust. 5 Konstytucji), prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji) oraz zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego (art. 176 ust. 1 Konstytucji).



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, że w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie przez skarżącego naruszenia jego praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną dla uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Warunek ten nie został spełniony w niniejszej sprawie.

Argumentacja przedstawiona przez skarżącego wskazuje, że podstawowe znaczenie w niniejszej skardze konstytucyjnej ma zarzut naruszenia przez zaskarżone przepisy wyrażonej w art. 176 ust. 1 Konstytucji zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego przepis ten gwarantuje dwuinstancyjność postępowania przed sądem jedynie w odniesieniu do spraw, które od początku do końca podlegają kognicji sądów i w których to właśnie sądy są organami decydującymi merytorycznie o przypisaniu odpowiedzialności karnej lub o innych prawach i wolnościach jednostki. Nie znajduje natomiast zastosowania do postępowań, w których kontrola sądowa pojawia się dopiero na pewnym etapie toczącego się już postępowania, a rola sądu polega na kontrolowaniu działania innych organów władzy publicznej (zob. np. wyroki TK z: 11 czerwca 2002 r., SK 5/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 41; 12 maja 2003 r., SK 38/02, OTK ZU nr 5/A/2003, poz. 38; 18 maja 2004 r., SK 38/03, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 45).

Zakwestionowane przepisy dotyczą natomiast postępowania, którego przedmiotem jest rozpoznanie zażalenia na dokonane na postawie k.p.w. zatrzymanie osoby ujętej na gorącym uczynku popełnienia wykroczenia lub bezpośrednio potem. Jest to więc postępowanie realizujące dyspozycję art. 41 ust. 2 Konstytucji, zapewniającego każdej osobie pozbawionej wolności nie na podstawie wyroku sądowego prawa odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 11 czerwca 2002 r., SK 5/02, z samego brzmienia art. 41 ust. 2 Konstytucji, w którym mowa jest o „prawie odwołania się do sądu”, wynika że „prawodawca konstytucyjny zakłada […] że w danym przypadku sąd rozpoznaje odwołanie w sprawie, w której zapadło wcześniej rozstrzygnięcie wydane przez organ pozasądowy”. O ile więc postępowanie w sprawie złożonego odwołania musi spełniać wymogi wynikające z art. 45 Konstytucji, to Konstytucja nie wymaga, aby było ono dwuinstancyjne, ponieważ dana sprawa nie jest rozpoznawana od początku do końca przez sąd (wyrok TK z 11 czerwca 2002 r., SK 5/02). Stanowisko to znajduje pełne zastosowanie w niniejszej sprawie. Powołany przez skarżącego art. 176 ust. 1 Konstytucji nie stanowi więc adekwatnego wzorca kontroli zaskarżonych przepisów, co uzasadnia odmowę nadania biegu skardze konstytucyjnej w niniejszym zakresie.

W zakresie pozostałych powołanych przez skarżącego wzorców skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna.

W odniesieniu do zarzutu naruszenia przez zaskarżone przepisy art. 31 ust. 3 Konstytucji należy stwierdzić, że przepis ten wyraża ogólną zasadę prawnej ochrony wolności człowieka i stanowi dopełnienie bardziej szczegółowych przepisów konstytucyjnych, określających poszczególne wolności konstytucyjne. Ma więc charakter subsydiarny, a wywodzenie z niego gwarancji swobody działania jednostki jest zasadne tylko wówczas, gdy jakaś dziedzina stosunków nie została objęta szczegółowymi unormowaniami odnoszącymi się do konkretnej wolności (zob. np. wyrok TK z 10 lipca 2007 r., SK 50/06, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 75). Skarżący nie podniósł jednak w skardze konstytucyjnej żadnych samodzielnych argumentów na poparcie zarzutu naruszenia art. 31 ust. 1 Konstytucji, a jego argumentacja dotycząca gwarancji poszanowania wolności osobistej jednostki sprowadza się do zarzutów naruszenia bardziej szczegółowych praw wynikających z art. 41 ust. 2 i 5 Konstytucji.

W odniesieniu do zarzutu naruszenia wobec skarżącego art. 41 ust. 2 Konstytucji należy stwierdzić, że zarówno brzmienie zaskarżonych przepisów, jak i stan faktyczny w sprawie skarżącego wyraźnie wskazują, iż gwarantowane przez ten przepis prawo skarżącego zostało zrealizowane. Jak wskazano wyżej, art. 41 ust. 2 gwarantuje bowiem osobie zatrzymanej „prawo odwołania się do sądu”, nie zaś wieloinstancyjne ukształtowanie toczącej się przed sądem procedury odwoławczej. Skarżący miał na podstawie art. 47 § 1 k.p.w. możliwość wniesienia zażalenia na zatrzymanie i uczynił to, sąd zaś rozpoznał merytorycznie jego zażalenie (postanowieniem Sądu Rejonowego z 19 marca 2010 r.). Zostało mu więc zapewnione prawo odwołania się do sądu w rozumieniu art. 41 ust. 2 Konstytucji. Natomiast z uwagi na stwierdzenie przez sąd zgodności zatrzymania z prawem, w stosunku do skarżącego nie zaktualizowało się prawo do odszkodowania za bezprawne pozbawienie wolności, gwarantowane przez art. 41 ust. 5 Konstytucji.

Oczywiście bezzasadny jest również zarzut naruszenia przez zaskarżone przepisy art. 78 Konstytucji. Przepis ten gwarantuje prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Jak wskazano powyżej, postępowanie w przedmiocie kontroli legalności zatrzymania, toczące się przed sądem rejonowym, ma charakter postępowania odwoławczego, zapewniającego kontrolę decyzji o zatrzymaniu podjętej przez uprawniony do tego organ pozasądowy. Dlatego rozstrzygnięcie sądu wydane w wyniku wniesienia zażalenia na zatrzymanie stanowi realizację gwarancji określonych w art. 78 Konstytucji. Przepis ten nie wymaga natomiast, aby to rozstrzygnięcie podlegało dalszemu zaskarżeniu (zob. np. wyrok TK z 18 maja 2004 r., SK 38/03, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 45).



W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.