Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 9 maja 2011 r.

Sygn. akt Ts 283/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Rymar,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Mirosława P. w sprawie zgodności:

1) art. 212a § 1 i 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.) z art. 31 ust. 1 i 3 w zw. z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 7 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 24 listopada 2009 r. skarżący zarzucił art. 212a ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.; dalej: k.k.w.) – w zakresie, w jakim umożliwia przedłużanie przez komisje penitencjarne kwalifikacji tymczasowo aresztowanego jako stwarzającego poważne zagrożenie społeczne lub poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa aresztu, sprzeczność z art. 31 ust. 1 i 3 w zw. z art. 2 Konstytucji. Ponadto skarżący zakwestionował zgodność art. 7 zaskarżonej ustawy z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Decyzją z 12 października 2007 r. Komisja Penitencjarna zakwalifikowała skarżącego jako osadzonego stwarzającego poważne zagrożenie społeczne. Decyzją z 2 lipca 2009 r. Komisja przedłużyła tę kwalifikację na okres kolejnych 3 miesięcy. Po rozpatrzeniu skargi skarżącego na powyższą decyzję Sąd Okręgowy w Lublinie – VI Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonywaniem Orzeczeń postanowieniem z 19 sierpnia 2009 r. (sygn. akt VI Kow 333/09) utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu postanowienia sąd stwierdził, że tymczasowo aresztowany w dalszym ciągu stanowi poważne zagrożenie społeczne oraz poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa aresztu. Ponadto wskazał, że skarżący pozostaje do dyspozycji Sądu Okręgowego w Lublinie, jako podejrzany o to, że założył i kierował zorganizowaną grupą przestępczą zajmującą się nielegalną dystrybucją znacznej ilości narkotyków. Oznacza to – w ocenie sądu – że zostały wypełnione przesłanki powołanego przepisu (art. 212a k.k.w.).

Z wydaniem wskazanych w skardze rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie swojej nietykalności cielesnej i wolności osobistej, do którego doszło przez wprowadzenie przez zaskarżony przepis możliwości nieograniczonego czasowo kwalifikowania tymczasowo aresztowanego jako stwarzającego poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa aresztu (dalej: jako stwarzającego poważne zagrożenie); zgodnie z treścią kwestionowanej normy istnieje możliwość odstąpienia od takiej kwalifikacji, ale tylko wtedy, gdy przemawiają za tym szczególne okoliczności. Skarżący podnosi, że ustawodawca nie wskazuje, jakie to szczególne okoliczności musiałyby zaistnieć, aby odstąpić od tej kwalifikacji. Ocenny charakter powołanej przesłanki powoduje zatem – zdaniem skarżącego – dowolność (arbitralność) orzekania przez komisje penitencjarne.

Uzasadniając zarzut naruszenia prawa do sądu przez art. 7 k.k.w. skarżący wskazuje, że kontrola sądowa rozstrzygnięć wydanych przez komisje penitencjarną ogranicza się do badania jej zgodności z prawem. Sąd nie bada zatem przedmiotowej decyzji pod względem merytorycznym, w tym tego, czy zachodzą okoliczności dotyczące bezpośrednio osoby osadzonego i jego funkcjonowania w warunkach izolacji. Zdaniem skarżącego kwalifikowanie tymczasowo aresztowanego jako stwarzającego poważne zagrożenie powinno należeć do sądu, a nie do pracowników jednostki penitencjarnej, dlatego że podejmowane przez nich decyzje mają charakter subiektywny.

Skarżący wskazuje także na restrykcje, jakie zawiązane są z zakwalifikowaniem tymczasowo aresztowanego jako stwarzającego poważne zagrożenie, np. poddawanie go przy każdorazowym wyjściu i powrocie do celi kontroli osobistej, co narusza jego nietykalność cielesną.

Zarządzeniem z 8 lutego 2010 r, Trybunał Konstytucyjny wezwał pełnomocnika skarżącego do uzupełnienie w terminie 7 dni braków skargi konstytucyjnej, m.in. przez doprecyzowanie, w jakim zakresie art. 212a k.k.w. stanowi przedmiot wniesionej skargi konstytucyjnej oraz wskazanie, jakie konstytucyjne prawa lub wolności skarżącego zostały naruszone na skutek wydania decyzji na podstawie zaskarżonego przepisu oraz określenie sposobu w jaki zaskarżony przepis narusza te prawa lub wolności.

W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej skarżący stwierdził, że przedmiotem skargi czyni art. 212a § 1 i 3 k.k.w. Uzasadniając naruszenie wskazanych w skardze praw, skarżący – poza argumentami podniesionymi już w skardze konstytucyjnej – wskazał na naruszenie prawa do wolności, o którym mowa w art. 41 ust. 1 Konstytucji. Możliwość nieograniczonego czasowo kwalifikowania tymczasowo aresztowanych jako stwarzających poważne zagrożenie, a także posłużenie się przesłanką o ocennym charakterze – ˝szczególnych okoliczności˝, która pozwala na odstąpienie od takiej kwalifikacji, powoduje – jego zdaniem – naruszenie istoty prawa do wolności.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, że w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie przez skarżącego naruszenia jego praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną dla uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Przy czym źródłem owego naruszenia winna być niekonstytucyjna treść regulacji, kwestionowanej w trybie skargi konstytucyjnej. Kontrola konstytucyjności aktów normatywnych dokonywana w trybie skargi konstytucyjnej ma bowiem charakter konkretny, nie abstrakcyjny. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny zobowiązany był zbadać, czy istotnie w niniejszej sprawie doszło do naruszenia wskazanych przez skarżącego praw konstytucyjnych. Ponadto ustawa z dnai 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) przewiduje (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49) odmowę nadania dalszego biegu wniesionej skardze także w przypadku oczywistej bezzasadności wysuniętych zarzutów. Regulacja powyższa uzasadnia zatem ocenę podniesionych w skardze zarzutów z punktu widzenia ich merytorycznej zasadności.

Analizując postawiony przez skarżącego zarzut naruszenia prawa do sądu w kontekście treści uzasadnienia sądu okręgowego rozpatrującego odwołanie od decyzji Komisji Penitencjarnej, należy stwierdzić, że jest on oczywiście bezzasadny. Orzekający w sprawie sąd nie ograniczył się bowiem do stwierdzenia, że wydania decyzje jest zgodna z prawem, ale także stwierdził, że zostały spełnione przesłanki zakwalifikowania skarżącego jako stwarzającego poważne zagrożenie, gdyż pozostaje od do dyspozycji Sądu Okręgowego w Lublinie jako podejrzany o to, że założył i kierował zorganizowaną grupą przestępczą zajmującą się nielegalną dystrybucją znacznej ilości narkotyków. Oznacza to zatem, że przedmiotowa decyzja nie została zbadana wyłącznie pod kątem formalnym, ale też merytorycznym.

Skarżący nie wykazał również, dlaczego uprawnienie do kwalifikowania osadzonych jako stwarzających poważne zagrożenie powinno przysługiwać sądom, a nie pracownikom jednostki penitencjarnej. Odwołanie się do subiektywnego charakteru wydawanych przez komisję penitencjarną decyzji jest w tym zakresie niewystarczające. Ponadto uzasadnienie naruszenia prawa jest w takim przypadku upatrywane w jego nieprawidłowym stosowaniu, co – zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego – wyklucza kontrolę konstytucyjności aktu normatywnego w trybie skargi konstytucyjnej.

Za oczywiście bezzasadny należy także uznać zarzut naruszenia wolności osobistej i integralności cielesnej przez kwestionowany art. 212a § 1 i 3 k.k.w. Odnosząc się do braku czasowego ograniczenia możliwości kwalifikowania tymczasowo aresztowanych jako stwarzających poważne zagrożenie, należy zwrócić uwagę, że co najmniej raz na trzy miesiące dokonywana jest weryfikacja decyzji o zakwalifikowaniu tymczasowo aresztowanego jako stwarzającego zagrożenie. Zaskarżone przepisy nie przewidują natomiast okresu, powyżej którego niedopuszczalne jest traktowanie tymczasowo aresztowanego, jako stwarzającego poważne zagrożenie. Wymóg wprowadzenia takiego okresu należy jednak uznać za oczywiście bezzasadny, jako że skutkowałby on w niektórych sytuacjach koniecznością umieszczenia tymczasowo aresztowanego w warunkach, które nie zapewniają pełnego bezpieczeństwa dla niego samego, innych aresztowanych czy personelu więziennego. Należy także podkreślić, że przesłanki umieszczenia tymczasowo aresztowanego w warunkach zapewniających wzmożoną ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwo aresztu zostały precyzyjnie określone w art. 212a § 3 k.k.w. Użycie przez ustawodawcę kwestionowanego przez skarżącego sformułowania ˝inne szczególne okoliczności˝ służy uelastycznieniu stosowania uregulowanego w kwestionowanych przepisach środka ze względu właśnie na fakt, że prowadzi on do ograniczenia wolności osobistej. Stwierdzenie takiej szczególnej okoliczności pozwala bowiem na odstąpienie od umieszczenia tymczasowo aresztowanego w warunkach zapewniających wzmożoną ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwa aresztu pomimo tego, że był on podejrzany o popełnienie przestępstwa w zorganizowanej grupie lub związku mającym na celu popełnianie przestępstw.

Dla spełnienia przesłanek skargi konstytucyjnej konieczne jest wykazanie, iż naruszenie konstytucyjnych praw jest wynikiem niekonstytucyjnej treści kwestionowanego przepisu. W analizowanej sprawie oznacza to konieczność wykazania, że precyzyjne określenie sytuacji, w których uzasadnione jest odstąpienie od stosowania środka, o którym mowa w art. 212a § 3 k.k.w. skutkowałoby – w przypadku skarżącego – jego niezastosowaniem. Tymczasem taka okoliczność nie została wykazana we wniesionej skardze konstytucyjnej. Jest to o tyle istotne w przypadku skarżącego, że był on oskarżony nie tylko o udział w zorganizowanej grupie przestępczej, ale także o założenie i kierowanie taką grupą.

Na marginesie jedynie należy zaznaczyć, że skarżący naruszenie wolności osobistej i nietykalności cielesnej upatruje w konsekwencjach, jakie niesie ze sobą zakwalifikowanie go jako stwarzającego poważne zagrożenie. Ponieważ przepisy zawierające te restrykcje nie stanowią przedmiotu skargi konstytucyjnej, ewentualne, wynikające z nich naruszenie konstytucyjnych praw nie może uzasadniać rozpatrzenia wniesionej skargi konstytucyjnej.



Biorąc powyższe pod uwagę należało odmówić nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 pkt 1 i 2 ustawy o TK.