Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 14 lutego 2011 r.

Sygn. akt Ts 297/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Adam Jamróz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Komunikacyjno Spedycyjnego „Tychy” Sp. z o.o. w sprawie zgodności:

art. 4244 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 9 listopada 2010 r. skarżąca – Przedsiębiorstwo Komunikacyjno Spedycyjne „Tychy” Sp. z o.o. – zarzuciła, że art. 4244 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji.

Zdaniem skarżącej zaskarżony art. 4244 zdanie drugie k.p.c. (w brzmieniu: „Podstawą skargi nie mogą być jednak zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów”) uniemożliwia rozpoznanie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Czyni z niej, jak określiła skarżąca, formę teoretycznych dywagacji i rozważań, w których niedozwolone jest powołanie się na okoliczności faktyczne lub oczywiście wadliwe ustalenia sądu I lub II instancji. Zaskarżony przepis k.p.c. stanowi również – w ocenie skarżącej – naruszenie zasad poprawnej legislacji. Zdaniem skarżącej, w sytuacji gdy ustawodawca zdecydował o wprowadzeniu do procedury cywilnej skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, powinien był uczynić to z zachowaniem standardów rzetelności postępowania sądowego.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 10 września 2010 r. (sygn. akt V CNP 21/10) Sąd Najwyższy odmówił skarżącej przyjęcia do rozpoznania skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach – XIX Wydział Gospodarczy – Odwoławczy z 28 lipca 2009 r. (sygn. akt XIX Ga 242/09).



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Przesłanki skargi konstytucyjnej zostały uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Z przepisów powyższych wynika jednoznacznie, że skarga konstytucyjna przysługuje osobie, której prawa lub wolności konstytucyjne zostały naruszone na skutek wydania rozstrzygnięcia w oparciu o przepis, którego konstytucyjność jest kwestionowana. W skardze konstytucyjnej należy zatem uprawdopodobnić, że naruszenie takie miało miejsce i określić jego sposób. Niespełnienie powyższej przesłanki, a także oczywista bezzasadność stawianych zarzutów, uzasadniają odmowę nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej.

Formułując zarzuty przedstawione w skardze konstytucyjnej, skarżąca powinna wziąć pod uwagę istotę i charakter instrumentu, jakim jest skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, jak również charakter i funkcję Sądu Najwyższego, jako organu właściwego do jej rozpoznania.

Trybunał Konstytucyjny przypomina, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, wprowadzona do Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), jest specjalnym prawnym środkiem procesowym, umożliwiającym stwierdzenie, że prawomocne orzeczenie sądu II instancji, a wyjątkowo również I instancji (zob. postanowienie SN z 29 listopada 2006 r., sygn. akt II CNP 85/06, nieopubl.), a więc orzeczenie już raz poddane kontroli sądowej, jest niezgodne z prawem. Określona wyżej skarga jest instrumentem, za pomocą którego strona postępowania może dochodzić wynagrodzenia za szkody, jakie powstały w wyniku niezgodnego z prawem działania organu władzy publicznej.

Na tle niniejszej sprawy należy również wskazać, że funkcję skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia pełnią także skarga kasacyjna oraz skarga o wznowienie postępowania. Co prawda, jest to ich funkcja uboczna, subsydiarna, leżąca na marginesie podstawowych funkcji procesowych, jakie spełniają te nadzwyczajne środki zaskarżenia, jednak wspólną cechą tych trzech instrumentów prawnych jest prejudycjalny charakter wydawanych w ich następstwie orzeczeń, stwarzający możliwość dochodzenia od państwa odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez wydanie albo – w zależności od treści przedmiotu rozstrzygnięcia – przez wydanie i wykonanie zaskarżonego orzeczenia.

Zdanie drugie zaskarżonego niniejszą skargą art. 4244 k.p.c. harmonizuje podstawy skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia z charakterem postępowania przed Sądem Najwyższym. W ten sposób ustawodawca podkreślił funkcję Sądu Najwyższego jako sądu prawa sprawującego nadzór nad działalnością sądów powszechnych (art. 183 ust. 1 Konstytucji). Nadzór orzeczniczy Sądu Najwyższego ma bowiem obiektywny charakter, wykraczający poza granicę rozwiązania sprawy indywidualnej, jego celem jest zapewnienie prawidłowości sądowego procesu stosowania i wykładni prawa. Zadaniem Sądu Najwyższego nie jest ponowna analiza oceny wiarygodności i mocy dowodów oraz ustalanego stanu faktycznego, lecz rozpatrywanie kwestii prawnych budzących spory, wątpliwości i rozbieżności w orzecznictwie sądów i w doktrynie (zob. T. Zembrzuski, Zarzut naruszenia art. 233 jako podstawa kasacyjna po nowelizacji k.p.c., „Monitor Prawniczy” 2005, nr 23, s. 1169). Ocena dowodów pozostaje tym samym – zgodnie z porządkiem ustrojowym – wyłączną domeną sądów orzekających, która nie może być kwestionowana ani kontrolowana przez Sąd Najwyższy. W odniesieniu do niemożności formułowania zarzutów dotyczących ustalania faktów, należy podkreślić, że skarżąca nie może w skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia podważać dokonanych przez sądy I i II instancji ustaleń będących podłożem zaskarżonego orzeczenia, w związku z czym – konsekwentnie – wszystkie zarzuty z zakresu prawa materialnego musi osadzać na faktach ustalonych przez sąd, a nie projektowanych czy domniemanych przez stronę (zob. T. Ereciński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, tom 2, s. 453).

W ocenie Trybunału wystarczającą ochronę interesów jednostki w zakresie ustalania faktów lub oceny dowodów zapewnia dwukrotne rozpoznanie jej sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. O ile więc strony postępowania mają pełny dostęp do rozbudowanych gwarancji procesowych w I i II instancji, o tyle skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (jak również skarga kasacyjna) jest środkiem nadzwyczajnym, istniejącym niejako „ponadstandardowo” i służącym przede wszystkim określonym celom publicznym. Prawo do tej skargi nie jest – podobnie jak prawo do skargi kasacyjnej – koniecznym składnikiem konstytucyjnego prawa do sądu. Ma ono bowiem charakter wyłącznie ustawowy (zob. postanowienie TK z 26 maja 2008 r., SK 12/06, OTK ZU nr 4/A/2008, poz. 71).

Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał stwierdza, że zarzut naruszenia praw skarżącej określonych w art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji cechuje oczywista bezzasadność.



W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało orzec jak w sentencji.