Pełny tekst orzeczenia

330/4/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 18 lipca 2012 r.

Sygn. akt Ts 34/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat – przewodniczący

Małgorzata Pyziak-Szafnicka – sprawozdawca

Wojciech Hermeliński,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 czerwca 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Zbigniewa B.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 3 lutego 2010 r. Zbigniew B. (dalej: skarżący) zarzucił, że art. 41 ust. 2 pkt 2 w związku z art. 87 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2005 r. Nr 41, poz. 398, ze zm.; dalej: ustawa o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP) w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 1203; dalej: ustawa zmieniająca), w zakresie, w jakim nakładają na byłego żołnierza służby stałej, który nabył prawo do emerytury wojskowej, obowiązek przekazania do dyspozycji Wojskowej Agencji Mieszkaniowej dotychczas zajmowanej kwatery, jeżeli otrzymał pomoc finansową wypłaconą w formie zaliczkowej lub bezzwrotnej do 31 grudnia 1995 r., naruszają art. 2 w związku z art. 64 ust. 2 oraz art. 32 Konstytucji. Ponadto zarzucił, że art. 19 ustawy zmieniającej w zakresie, w jakim nie przewiduje stosowania przepisów dotychczasowych do niezakończonych spraw o udzielenie pomocy finansowej na podstawie przepisów obowiązujących przed 31 grudnia 1995 r., jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 64 ust. 2 oraz art. 32 Konstytucji.

W skardze zarzucono, że niekorzystna dla skarżącego zmiana zasad przekazywania do dyspozycji Wojskowej Agencji Mieszkaniowej zajmowanego lokalu mieszkalnego, dokonana przez ustawodawcę w trakcie toczącego się postępowania w sprawie zamiany zaliczkowej pomocy na pomoc bezzwrotną, bez zachowania gwarancji jego zakończenia, doprowadziła do naruszenia wolności i praw wskazanych w petitum skargi konstytucyjnej.

Postanowieniem z 5 czerwca 2012 r. (doręczonym 12 czerwca 2012 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze. W ocenie Trybunału w skardze nie wykazano, że źródłem naruszenia praw skarżącego są zakwestionowane przepisy ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP. Jak zaznaczył Trybunał w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, z załączonego do akt skargi materiału procesowego wynika, że w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, nie toczyło się postępowanie, w wyniku którego miałoby dojść do zamiany pomocy zaliczkowej na pomoc bezzwrotną. Trybunał ustalił przy tym, że winę za to ponosi skarżący, który nie wystąpił do właściwego wojskowego organu kwaterunkowego z odpowiednim wnioskiem, koniecznym do zawarcia umowy o zamianę pomocy zaliczkowej na pomoc bezzwrotną lub do podjęcia decyzji odmawiającej takiej zamiany. Trybunał uznał, że nie zasługuje na uwzględnienie zarzut dokonania przez ustawodawcę niekorzystnej dla skarżącego zmiany przepisów w trakcie toczącego się postępowania. Ponadto, zdaniem Trybunału, art. 19 ustawy zmieniającej nie był podstawą wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2 września 2009 r. (sygn. akt I OSK 1209/08), wskazanego przez skarżącego jako orzeczenie rozstrzygające o jego prawach i wolnościach.

W zażaleniu z 19 czerwca 2012 r. skarżący zaskarżył postanowienie Trybunału w całości. Wniósł o jego uchylenie i skierowanie skargi do rozpoznania na rozprawie. Zarzucił naruszenie: po pierwsze, art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) przez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, w sytuacji gdy nie wystąpiła przesłanka oczywistej bezzasadności skargi, a skarga spełniała wymagania określone w art. 47 ust. 1 i 2 ustawy o TK; po drugie, art. 46 ust. 1 ustawy o TK przez nieprawidłowe ustalenie, że skarga nie została wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej; po trzecie, art. 65 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm.; dalej: k.p.a.) przez nieprawidłowe ustalenie, iż w momencie wejścia w życie kwestionowanych przepisów nie toczyło się postępowanie co do zamiany pomocy zaliczkowej na pomoc bezzwrotną, oraz że skarżący nie wystąpił ze stosownym wnioskiem w tej sprawie.

W uzasadnieniu powyższych zarzutów skarżący przede wszystkim stwierdził, że w postanowieniu z 5 czerwca 2012 r. Trybunał uprościł przedstawiony w skardze problem, „sprowadzając zarzuty podniesione przez skarżącego do nieuprawnionego oczekiwania, iż korzystne dla niego regulacje zostaną utrzymane w mocy”. Ponownie podkreślił, że w świetle zakwestionowanych przepisów, w brzmieniu sprzed nowelizacji z 2004 r., mógł oczekiwać, że w sytuacji nieudzielenia pomocy bezzwrotnej zachowa prawo do kwatery stałej. Obecnie obowiązujące przepisy doprowadziły do „ingerencji w zamknięty, ustalony już stan faktyczny pozwalając na pozbawienie skarżącego zarówno prawa pomocy bezzwrotnej jak i prawa kwatery stałej”. Zarzucił ponadto, że na etapie wstępnego rozpoznania skargi Trybunał niewłaściwie przyjął, że niekonstytucyjność zakwestionowanych przepisów skarżący wywodzi jedynie z okoliczności zmiany spójnika „i” na spójnik „lub”, nie zaś z „konsekwencji wprowadzonych zmian w odniesieniu do przysługujących mu wcześniej praw”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 i z art. 49 ustawy o TK). W szczególności bada, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał w niniejszym składzie stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty zażalenia nie podważają podstaw odmowy nadania skardze dalszego biegu.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu naruszenia art. 65 § 1 k.p.a. oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Skarżący podniósł, że w postanowieniu z 5 czerwca 2012 r. Trybunał niewłaściwie przyjął, iż w momencie wejścia w życie kwestionowanych przepisów nie toczyło się postępowanie w sprawie zamiany pomocy zaliczkowej na pomoc bezzwrotną, a w sprawie nie wyczerpano drogi prawnej. Z takimi zarzutami nie sposób jednak się zgodzić.

Skarżący wydaje się nie zauważać, że w toku rozpoznania skargi konstytucyjnej Trybunał jest związany jej granicami (art. 66 ustawy o TK), ponadto musi zbadać wszystkie istotne okoliczności w celu wszechstronnego wyjaśnienia sprawy (art. 19 ustawy o TK). Dlatego też na tym etapie postępowania, konieczne było odwołanie się do prawomocnych orzeczeń poprzedzających wniesienie skargi. Należy przy tym zaznaczyć, że Trybunał jest związany poczynionymi w nich ustaleniami.

Trzeba zatem raz jeszcze przypomnieć, że wyrokiem z 29 maja 2009 r. (sygn. akt II SA/WA 345/08) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł, iż brak wniosku skarżącego uniemożliwiał dyrektorowi oddziału regionalnego agencji podjęcie postępowania w sprawie zamiany zaliczkowej pomocy finansowej na pomoc bezzwrotną. Przyjęty pogląd podzielił Naczelny Sąd Administracyjny.

Powyższe potwierdza, że Trybunał nie dokonywał własnych ustaleń okoliczności sprawy, lecz przyjął stan faktyczny ustalony na etapie poprzedzającym wystąpienie ze skargą konstytucyjną. W tym stanie rzeczy zarzut naruszenia art. 65 § 1 k.p.a. jest niezasadny.

Za niezasadny należy również uznać zarzut naruszenia art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Przepis ten wprowadza wymóg wyczerpania drogi prawnej (jeżeli w sprawie taka przysługuje), rozumianej jako konieczność skorzystania przez skarżącego ze wszystkich środków prawnych przysługujących mu w toku instancji. W sprawie skarżącego wymóg ten został spełniony. Doprowadził on bowiem do wydania orzeczenia przez Naczelny Sąd Administracyjny. Niezłożenie wymaganego wniosku, jak również nieskorzystanie przez skarżącego z prawa wniesienia zażalenia na postanowienie Szefa Wojskowego Rejonowego Zarządu Kwaterunkowo-Budowlanego w Poznaniu z 15 maja 1997 r. o umorzeniu postępowania w sprawie zamiany zaliczkowej pomocy finansowej na pomoc bezzwrotną, nie stanowi natomiast – w myśl art. 46 ust. 1 ustawy o TK – elementu wyczerpania drogi prawnej. W sprawie skarżącego okoliczności te nie były – jak przyjęto w zażaleniu – podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, rzutowały jednak bezpośrednio na treść ostatecznego orzeczenia, w związku z którym wniesiono skargę konstytucyjną.

Na uwzględnienie nie zasługują także pozostałe zarzuty. Skarżący podkreślił, że w postanowieniu Trybunał uprościł przedstawiony w skardze konstytucyjnej problem. Podniósł, że niekonstytucyjność przepisów jest ściśle związana z konsekwencjami wprowadzonych zmian w odniesieniu do przysługujących mu wcześniej praw, nie zaś z samą zamianą spójnika „i” na spójnik „lub”. Skarżący nie dostrzega jednak, że konsekwencje te wynikają ze wskazanej wyżej okoliczności, tj. niezłożenia wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie zamiany pomocy zaliczkowej na pomoc bezzwrotną. Skutkiem tego był stan, w którym w dniu wejścia w życie kwestionowanych w skardze przepisów, skarżący dysponował tylko jedną z form pomocy – zaliczkowej, a w jego sprawie nie toczyło się żadne postępowanie mające na celu przyznanie mu pomocy bezzwrotnej (co zakończyłoby proces przekształceń). Skarżący nie zauważa również, że ustawodawca, dokonując zmiany przepisów, uchwalił właściwe normy intertemporalne, obejmujące swym zakresem sprawy niezakończone do dnia wejścia w życie ustawy. Jednak skoro w sprawie skarżącego nie toczyło się takie postępowanie, to normy te nie znalazły zastosowania.

W postanowieniu z 5 czerwca 2012 r. Trybunał zasadnie zatem przyjął, że w skardze nie wykazano, iż zmiana zasad przekazywania do dyspozycji Wojskowej Agencji Mieszkaniowej zajmowanego lokalu mieszkalnego została dokonana z naruszeniem praw i wolności wskazanych w jej petitum.



Mając zatem na względzie, że zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK orzekł jak w sentencji.